بخشی از مقاله
گردشگری و جغرافیا
چکیده :
جغرافیا از نظر دانشمند بزرگ یونانی اراتوستن در 2300 سال قبل مطالعه زم ین به عنوان جا یگاه انسان توصیف شده است. جغرافیا در مطالعه زمین به عوامل طبیعی و انسانی متعددی برخورد می کند که استفاده از آن منابع به گونه ای در نوع معشیت انسانها، پوشش گیاهی، مسکن، ش یوه بهر کش ی از زم ین، ارتباطمناطق با هم و ... دخالت می کند.
مفهوم جغرافیا : رابطه انسان با محیط است انسان در محیط، فعالیت ها و نقش آفر ین ی ها ی متعدد ی به عهده دارد و محیط شامل محیط طبیعی، انسانی و اجتماعی می باشد.
با شناخت محیط و استفاده بهینه از توان و ظرفیت های جغرافیای مانند در یاها ، دریاچه ها، تالاب ها، آبشارها، مناطق جنگلی، کشتزارهای زراعی، مناطق کوهستانی، مراکز زیارتی، باستانی و فرهنگی می توان با جذب گردشگر در راه توسعه و افزایش درآمد تلاش کرد.
محیط به عنوان رکن اصلی جریان گردشگری در تبلور فضایی برای جذب گردشگر نقش مهم ی ایفا می کند و ابزارهای متنوعی را درر اختیار می نهد. بنیان مدل های گردشگری در ملحوظ نمودن واژه های محیط طبیعی، محیط دست ساز و مصنوع بشر از زیر ساخت ها، فناوری وسیستم اداره واحدها ی جغرافیایی باشد که همه و همه بار جغرافیایی گردشگری را استحکام یشتر می بخشد.
به طور کلی باید گفت در مفهوم محیط جغرافیایی تاکید بر حضور جامعه است و نم ی توان و یژگیها ی جامعه را از شرایط طبیعی یا مکانی جدا کرد. هر چشم انداز جغرافیایی، هماهنگی و سازگار ی انسان را با شرایط مکانی ظاهر می سازد . از آنجا که مناطق جغرافیایی هر کدام ویژگیهای خاص خود ر ا دارد ، جاذبه های طبیعی و فرهنگی نیز به تبعیت از آنها شکل می گیرند و به همین دلیل حوزه های فعالیت گردشگر ی تیر متنوع می باشد.
واژگان کلیدی : گردشگری، محیط، محیط جغرافیایی، جغرافیایی گردشگری، توسعه پایدار
مقدمه :
سیر و سیاحت و سفرهای گردشگری، هر چند بر طبق یافته های باستا نی و داده ها ی تار یخی پدیده ای دیرپا و قدیمی است و عمری به قدمت تاریخ و تمدن بشری دارد، اما ضرورت های زمان، همراه با توسعه و گسترش شگفت آور شهرنشینی و تکنولوژی باعث گردیده است که احساس به استراحت، تفر یح و خواب بیش از هر زمان دیگری در این عصر نمود پیدا کند. از بین عوامل تاثیر گذار بر رو ی ای ن صنعت ،محیط جغرافیایی می باشد، هر محیط توانهایی را در بخش گردشگری فراهم می کند.
دانش جغرافیا گردشگری را در چارچوب کلی جغرافیای انسانی – اجتماعی مورد بررسی قرار می دهد . انسانها برای حفظ سلامتی و تعادل بخشی به حیات نیاز به تفریح و استراحت دارند که این مهم از چند دهه قبل مورد توجه برنامه ریزان و مسئولان بسیاری از جوامع به ویژه کشورهای صنعتی قرار گرفت . فراموش نکنیم که میراث های فرهنگی و میراث های گرانبها ی طبیع ی م ی توانند بستر مناس بی را برا ی توسعه گردشگری فراهم کنند.
سفر محرک اصلی در چرخه اقتصاد است. صنعت گردشگری به عنوان چرخه پیشرفت اقتصادی بسیاری از کشورها به حساب می آید. هر ناحیه با محیط جغرافیایی همانطور که از آثار انسانی برخوردار است از اثرات محیط طبیعی نیز بهره مند می گردد. در واقع محیط جغرافیایی زمینه ساز فعالیت های گوناگونی هستند که گردشگری نیز از جمله آنها محسوب می شود.
گردشگر (توریست)
یعنی سفر، سیاحت، مسافرت ی ا گردش کردن و (tour) توریسم واژه ای است متشکل از دو بخش تور و ایسم ( (ismپسوندی است مصطلح به معنای مکتب یا طرز تفکری خاص.
در واقع توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و جهانگردی است و توریست کسی است که به مسافرت و جهانگردی می پردازد. ( زیرک باش، ص (42
براساس تعریف بین المللی ((جهانگرد کسی است که به منظور تفریح، بازدید از نقاط د ینی ، معالجه تجارت، ورزش و زیارت به کشوری دیگر سفر کند، مشروط به اینکه مدت اقامت او از 24 ساعت کمتر و از 6 ماه بیشتر نباشد و در فاصله های کمتر از 70 کیلومتر انجام نگیرد ( میرزائی، ص ( 67
دکتربرنکر عضو انسیتیتو بررسی جهانگردی در تعریف گردشگر می گوید: هنگامی که تعدادی از افراد یک کشور به طور موقت محل اقامت خویش را ترک نموده و به منظور گذران ای ام تعطی ل، بازدید از آثار تاریخی، شرکت در مسابقات و کنفرانس ها، دیدن اقوام و خو یشان از نقطه ای به نقطه د یگر بروندجهانگردی آغاز می گردد.
گیلوی یکی از کارشناسان برجسته اقتصادی اروپا در تعریف توریست می گوی د، تمام افراد ی که کشور خود را به قصد کشور دیگر ترک و کمتر از یک سال از خارج اقامت نموده و بر ای هزینه اقامت خود هیچگونه درآمدی از کشور مورد بازدید نداشته باشند، توریست شناخته می شود.
جاذبه های گردشگری
مهمترین یا قوی ترین عنصر در بعد عرصه گردشگری، جاذبه های مقصد است. جاذبه ها منبع انرژ ی زا و قدرت دهنده به سیستم گردشگری اند. جاذبه ها دو کارکرد مهم دارند: اولا" برای مسافران نقش انگیزشی ایفا می کنند،ثانیاًجاذبه ها باعث ایجاد رضایت بازدیدکنندگان می گردداصولاً.بدون جاذبه ها ی مختلف طبیعی، علمی و فرهنگی، ایجاد تقاضا برای مقصد و جلب گردشگران دشوار است.
1 جاذبه های طبیعی اصولاً:ترکیب متنوعی از منابع طبیعی را می توان به منظور ایجاد مح یط ی جذاب برای توسعه گردشگری به کار گرفت. هر ناحیه با آب و هوا و شرایط اقلیم ی خاص مشتر یان ویژه ای را جلب می کند هر چه امکانات یک منطقه متعددتر و متنوع تر باشد،مسلماًجذابیت بالاتری خواهد داشت .
البته آب و هوا گاه به عنوان جاذبه ای مستقل باعث جذب گردشگر به یک منطقه م ی شود . در جغرافیای گردشگری، شرایط محیط طبیعی در فصل های تابستان و زمستان، هر ی ک به طور جداگانه بررسی می شوند. ( شکویی، 1364 ،-(3-18
جاذبه های فرهنگی : فرهنگ را می توان مجموعه ای از ای ده ها، باورها، ارزشها، دانش و رفتارها یی تعریف کرد که اساس مشترک تمام اعمال اجتماعی را شکل می دهند . در صنعت گردشگر ی فرهنگ به عنوان عامل جذب عمل می کند. برای گردشگران و مسافرانی که به شهر و روستا یا کشوری مسافرت می کنند،فعالیتها، رویدادها یا محصولات فرهنگی همچون نیرویی الهام بخش و جذاب بر آنان اثر می گذارد
جاذبه های فرهنگی شامل اماکن تاریخی، موزه ها، معماری، بناهای مذهبی، مراکز فرهنگی و مراکز مسکونی معاصر می شود. موسیقی، هنرهای نمایشی، شعر، ادبیات، نقاشی و مواردی از این قبیل است.
گردشگری و محیط
محیط به عنوان رکن اصلی جریان گردشگری در تبلور فضایی برای جذب گردشگر نقش مهم ی ایفا می کند و ابزارهای متنوعی را در اختیار می نهد. از این رو گردشگری و محیط ( در ابعاد انسا نی و طبیعی) به طور متقابل به هم وابسته اند. محیط بسیاری از جاذبه ها را شکل می دهد. در حالی که پیشبرد توسعه جریان گردشگری خود به کیفیت محیط مورد بازدید بستگی دارد.
توانهای محیط طبیعی : منظور از توانها ی محیط ی مجموعه داده ها ی طبیع ی است که در بهره ور ی اقتصادی انسان از محیط موثر است. در سنجش توانها ی محیط ی جهت بهره ور ی گردشگر ی از محیط، عوامل جغرافیایی متعددی به عنوان عوامل تشکیل دهنده توان محیطی مطرح اند . ای ن عوامل اگر چه در ساختار محیط به صورت نظام مند مرتبط با هم عمل می کنند و هر یک به نوبه خود تحت تاثیر عوامل دیگر شکل می گیرند، ولی بنا به شرایط جغرافیایی و ویژگیهای منطقه ای هر کدام در شکل دهی به سیمای طبیعی محیط نقش ویژه ای دارند ( جوان، 1382 ، ص (8
عناصر طبیعی در اقتصاد گردشگری به عنوان ماده اولیه و خام درنظر گرفته و به شکل های مختلف عرضه می شود. ( قره نژاد، 1378 ، ص . ( 166 این عناصر را که در گردشگری اهمیت دارد، می توان به صورت زیر بر شمرد.
ساختارهای زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی (اشکال زمین) :
-ساختارهای زمین شناختی و اشکال طبیعی پوسته زمین هر یک چشم انداز را خلق می کنند، مثال تشکیلات و اشکال زم ین شناختی در کلات نادری یکی از چشم اندازهای طبیعی کمیاب در کره زمین است که می تواند جاذب گردشگر با انگیزه ها ی مختلف باشد.
هیدرولوژی : منابع آب علاوه بر کارکردهای مختلف یک ی از جاذبه ها ی گردشگر ی محسوب می شوند. به طور کلی منابع آب سطحی قابلیت های بالایی در زمینه گردشگری دارند. در این زمینه می توان به دریاها، دریاچه ها، رودخانه ها، آبشارها و تالابها اشاره کرد.
پوشش گیاهی و حیات جانوری : اجتماع گیاهی و جانوری به خصوص در مناطق حفاظت شده به عنوان یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری در قرن حاضر مطرح است.
