بخشی از مقاله
چکیده:
برای ارزیابی تأثیر اسیدهای چرب بر آنزیمهای سرم خون ماهی قزلآلای رنگینکمان در هنگام جایگزینی روغن ماهی با روغن کانولا طی یک دوره پنجاه روزه، تعداد 300 عدد ماهی با وزن متوسط 63/5 0/6 گرم و با تراکم 25 عدد به حوضچههای 500 لیتری فایبرگلاس توزیع و تغذیه شدند. برای این منظور چهار تیمار با دو تکرار شامل جایگزینی روغن گیاهی کانولا با درصدهای 0، 33، 67 و 100 درصد با روغن ماهی در نظر گرفته شد.
با توجه به نتایج حاصله مقادیر آنزیمهای کبدی AST - ، ALP، ALT و - LDH در تیمار حاوی %100 روغن ماهی به طور معنیداری بیشتر از سایر تیمارها بود. با توجه به نتایج حاصله مقادیر مناسب و متعادل اسیدهای چرب نه تنها باعث بهبود رشد میشود، بلکه باعث تأثیر بر سیستم ایمنی میشود. ولی اکسیداسیون اسیدهای چرب برای سلولهای کبدی خطرناک میباشد. با توجه به اینکه در تحقیق حاضر مقادیر آنزیمهای کبدی در تیمار حاوی %100 روغن ماهی به طور معنیداری بیشتر از سایر تیمارها بود. احتمالاً اکسیداسیون اسیدهای چرب باعث آسیب دیدن سلولهای کبدی شده است. بنابراین در زمان تهیه غذای ماهی باید به سالم بودن روغنهای مورد استفاده و همچنین بستهبندی مناسب غذا توجه خاص به عمل آید.
مقدمه
امروزه باتوجه به روند رو به رشد جمعیت جهان و نیاز انسانها به دستیابی به منابع پروتئینی متنوع و سالم، آبزیپروری میتواند به عنوان یکی از طرق تأمین پروتئین مورد نیاز نقش مهمی را ایفا کند. از همینرو پیشبینی میشود که در دو دهه آینده، آبزیپروری نقش بهسزایی را در تأمین غذای بشر و کاهش فقر جهانی ایفاء کند
هضم و جذب ماهی سهلتر از گوشتهای دیگر و میزان هضم و جذب پروتئین آن، از 90 درصد بالاتر است. ماهی و سایر موجودات دریایی از نظر موادمعدنی مانند فسفر، کلسیم، ید، فلوئور و سایر عناصر غنی بوده و جذب کلسیم و مواد معدنی همراه پروتئین ماهی بهتر انجام میپذیرد
قزلآلای رنگینکمان از خانواده آزاد ماهیان - Salmonidae - به نام علمیOnchorhynchus mykiss و با نام انگلیسی Rainbow trout است. در میان آزادماهیان این گونه تنها گونهای است که برای پرورش بسیار مناسب تشخیص داده شده است زیرا در برابر تغییرات محیطی نظیر مقدار O2و CO2 محلول در آب، آلودگیهای کم و درجه حرارت، مقاوم بوده و از سرعت رشد مناسبی برخوردار است. همچنین این ماهی به راحتی از غذاهای دستی استفاده میکنند.
از آنجا که در آبزی پروری برای تولید غذای تجاری، آرد ماهی و روغن ماهیان وحشی مصرف میشود، مطالعات در مورد ده گونه ماهی مهم پرورشی نشان داده که به طور میانگین برای تولید یک کیلوگرم ماهی پرورشی که با غذاهای تجاری پرورش مییابند تقریباً 1/9 کیلو گرم ماهی وحشی، به منظور تولید آرد و روغن ماهی مصرف میشود
دانشمندان پیشبینی کردند که تا سال 2050 کاهش شدیدی در صید تمامی گونه های وحشی آبزیان رخ خواهد داد و این امر میتواند صنعت آبزیپروری را به دلیل عدم امکان تهیه آرد ماهی و روغن ماهی، تهدید نماید. لذا صنعت آبزی پروری به منظور کاهش این فقدان میبایست به دنبال منابع پایدارتر و کم هزینه تر دیگر باشد
محققین بسیاری برای فائق آمدن بر این مشکل در صدد جایگزینی آرد ماهی با پروتئینهای آلی و نیز روغن ماهی با روغنهای گیاهی دیگر میباشند Turchini - و همکاران، 2009؛ Lunger و همکاران، . - 2005 در این بین جایگزینی روغن ماهی با منابع مختلف روغنهای گیاهی در جیره غذایی ماهیان پرورشی به یک ضرورت تبدیل شده است.
چربی در جیره غذایی ماهی نه تنها یک منبع انرژی میباشد بلکه نقش مهمی در بسیاری از فعالیت های فیزیولوژیکی بدن دارد. این اسیدهای چرب و به ویژه اسیدهای چرب ضروری - Essential fatty acids - در تکامل جنینی، تخم ریزی سیستم ایمنی، عکس العمل های استرسی ودر مکانیزم آداپتاسیون نقش بسیار مهمی دارند
جهت جایگزینی روغن ماهی با سایر منابع روغنی تعادل مناسب اسیدهای چرب ضروری، برای تأمین رشد بهینه و ایجاد مقاومت در برابر عوامل بیماری زا و استرس های محیطی ضروری است.
جایگزینی روغن ماهی به صورت جزئی و کلی با روغنهای گیاهی با وجود کاهش معنیدار قیمت تمام شده ماهی و غذا میتوان بر سلامت ماهی و کیفیت فیله تأثیر بگذارد
مطالعات علمی گستردهای در مورد استفاده از روغنهای گیاهی در تغذیه ماهی و تأثیر آن بر پارامترهای رشد، ضریب تبدیل غذایی، شاخص قیمت، کیفیت فیله، پروفایل اسید چرب فیله انجام شده است. اما مطالعات بسیار اندکی در مورد تأثیر جایگزین کردن روغنهای گیاهی بر سلامت ماهی موجود است.
تأثیر جایگزینی روغنهای گیاهی در جیره غذایی ماهیان مبهم و نامعلوم میباشد. جایگزینی بر فاکتورهای خونی و سیستم ایمنی بدن و نیز بافت کبد - کبد محل اصلی سنتز چربی میباشد - و مقدار ترشح آنزیمهای کبدی تأثیر گذار خواهد بود. همچنین با تغییر جیره از حالت طبیعی برای مدت طولانی ممکن است سیستم ایمنی ماهی تحت تأثیر قرار گیرد. لذا مطالعه سیستم ایمنی ماهیان در چنین حالتی میتواند کمک شایانی در انتخاب و بهینه سازی جیره مناسب داشته باشد.
به طور کلی اتفاق نظر محققین بر این است که فاکتورهای خونی و سرمی در ماهیان در گونههای مختلف با هم تفاوت داشته و ارتباط و وابستگی زیادی با شرایط محیطی، تغذیه ای، سن و ... دارد . بنابراین باید برای هر گونه ماهی، در شرایط اقلیمی هر منطقه، مقادیر طبیعی این فاکتورها وجود داشته باشد. تغییر در خصوصیات پارامترهای خونی، اندیکاتور مهمی در انعکاس بیماریها و سیگنالهای استرس همانند فرآیند آداپتاسیون به شرایط متفاوت محیطی هستند
سلولهای موجود در اندامها حاوی آنزیمهایی هستند که در ارتباط با کارکرد خاص سلول مربوطه فعالیت میکنند و تمام واکنشهای بیوشیمایی داخل سلول توسط آنها کاتالیز میشود. هنگامی که سلول دچار آشفتگی می شود آنزیم ها به مایعات بین بافتی و از آنجا به سرم خون و مایع مغزی- نخاعی وارد می شوند بنابراین سنجش میزان و فعالیت آنزیمهای مایعات بیولوژیک ما را به نحوه کارکرد بافت ها و اعضای مختلف راهنمایی می کند.
رهایی آنزیمها و ورود آنها به گردش خون علل مختلفی دارد از جمله نکروز سلولی و آنوکسی که باعث از دست رفتن یکپارچه غشای سلول شده و آنزیم داخل سلول وارد پلاسما میشود. در نتیجه میتوان با اندازهگیری سرم و با توجه به میزان طبیعی آنزیم در سرم، به تغییرات ایجاد شده و اندام درگیر پی برد - مجابی، . - 1375
لذا هدف از تحقیق حاضر مطالعه تأثیر جایگزینی سطوح مختلف روغن گیاهی کانولا با روغن ماهی بر شاخص های ایمنی و آنزیمی ماهی قزلآلای رنگینکمان بوده است.
مواد و روشها
کلیه مراحل اجرایی این تحقیق در کارگاه آموزشی و پژوهشی آبزی پروری دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر به انجام رسید. جهت انجام عملیات پرورشی از تعداد 12 حوضچه فایبرگلاس 500 لیتری - 105 cm ×103 cm ×53 cm - در کنار یکدیگر در محیط سالن استفاده شد. آب سالن از طریق یک حلقه چاه عمیق تأمین میشد.
بچه ماهیان از یکی از مراکز پرورشی ماهیان سردابی در شهر فیروزکوه تهیه شدند. تعداد 300 عدد ماهی با وزن متوسط 0/6 گرم و طول متوسط 6/2 و 70 سانتیمتر انتخاب و به حوضچههای 500 لیتری که از قبل آمادهسازی شده بودند، منتقل شدند. قبل از انتقال ماهیان به حوضچه ها، وزن و طول کل ماهیان اندازهگیری شد. در هر یک از 12 حوضچه فایبرگلاس 500 لیتری تعداد 25 عدد ماهی قرار داده شد.
جهت بررسی اثرات جایگزینی روغن گیاهی کلزا و روغن ماهی بر فراسنجههای ایمنی و آنزیمی چهار تیمار با 2 تکرار - جایگزینی 0 و %33 و %67 و%100 روغن گیاهی کلزا به جای روغن ماهی - طراحی شد.جهت ساخت جیره های آزمایشی - تیمار %100 : 1 روغن ماهی، تیمار %67 :2 روغن ماهی %33+ روغن کانولا، تیمار %33 : 3 روغن ماهی% 67 + روغن کانولا و تیمار %100 : 4 روغن کانولا - ، جیره ماهی قزلآلای رنگینکمان قبل از مرحله اضافه کردن روغن ماهی از کارخانه خوراک دام و آبزیان مازندران شهر ساری - پروتئین خام: 35/31 ، چربی خام: - 5/31 تهیه گردید و به 850 گرم جیره خام بر اساس تیمارهای آزمایشی 150 گرم روغن اضافه شد.
به تیمار1، %15 روغن ماهی به تیمار2، %10 روغن ماهی % 5 + روغن کلزا، به تیمار 3، %5 روغن ماهی % 10+ روغن کلزا و همچنین به تیمار4، %15 روغن کلزا اضافه شد. روغنها بر روی مواد خشک اسپری شد و سپس جیره بر روی سطحی تمیز پخش شد تا در مجاورت هوا خشک شوند. روغن در این مرحله کاملا جذب جیره میشد. سپس هر جیره در ظرفهای جداگانه که قبلا توسط برچسب کدگذاری شده بود، قرار داده میشد.
ماهیان روزانه به میزان 4 درصد وزن بدن در 3 وعده - ساعات 8 و 12 و - 18 به صورت دستی به مدت 50 روز غذادهی میشدند. بعد از هربار زیستسنجی و تعیین متوسط بیومس موجود در حوضچهها میزان غذای مورد نیاز بر اساس وزن بدن ماهیان تعیین میشد. در انتهای دوره تعداد 2 عدد ماهی از هر تانک 4 - ماهی از هر تکرار - انتخاب شدند.
جهت خونگیری از هر ماهی پس از بیهوش نمودن آن با اسانس گل میخک، بلافاصله بدن ماهی خشک و با سرنگ استریل از ورید ساقه دمی نمونهها خونگیری به عمل آمد. از هر نمونه مقدار 1 سیسی در لولههای فاقد هپارین ریخته شد. به منظور جداسازی سرم، نمونههای خون به مدت 5 دقیقه با 3000 دور در دقیقه سانتریفوژ گردید.
