بخشی از مقاله
نقش فناوري اطلاعات در ایجاد مزیت رقابتی پایدار
چکیده
فناوري اطلاعات امروزه در دسترس همه شرکتها بوده و اکثر برنامه هاي آن قابل کپی و تقلید است. با استفاده درست از فناوري اطلاعات،سازمانها میتوانند مزیت رقابتی پایدار را بدست آورند. این تکنولوژي به دلیل دارا بودن برخی خصوصیاتی از قبیل: به روز، سریع و دقیق بودن، کارایی، اثربخشی و عملکرد سازمانی را بهبود داده است.اما سئوال اساسی این است که چه زمانی یک استراتژي مبتنی بر فناوري اطلاعات می تواند مزیت رقابتی پایدار را به همراه آورد؟ فناوري اطلاعات زمانی می تواند منجر به مزیت رقابتی پایدار شودکه از تفاوت در منابع استراتژیک استفاده اهرمی نماید.در این مقاله نقش فناوري اطلاعات در ایجاد مزیت رقابتی پایدار از دیدگاه مبتنی بر منبع بررسی می شود. در دیدگاه مبتنی بر منبع، سازگاري منابع سازمانی از قبیل فناوري اطلاعات و مهارتهاي سازمانی بویژه مهارتهاي مدیریتی مورد بررسی قرار می گیرد. با تمرکز بر روي مهارتها و منابع مختلف سازمانی، در نهایت مدل مفهومی براي کسب مزیت رقابتی پایدار از طریق فناوري اطلاعات ارائه می شود.
کلمات کلیدي: فناوري اطلاعات،مزیت رقابتی پایدار،دیدگاه مبتنی بر منبع (RBV)
-1 مقدمه
مطالعات اخیر نشان داده است که استفاده از فناوري اطلاعات می تواند عملکرد شرکت و جایگاه رقابتی را بهبود بخشد [1]،.[2] هر چند اعتقاد عمومی در میان انجمن مدیریت بر این است که هر نوع مزیت عملکردي ایجاد شده توسط فناوري اطلاعات، کوتاه مدت است چرا که سیستم هاي اطلاعاتی مبتنی بر کامپیوتر به آسانی قابل تقلید و تکرار می باشند.[3] رقبا تلاش می کنند تا مزیت رقابتی کاربران موفق را از طریق کپی برداري و بهبود هاي ممکن در فناوري اطلاعات مورد استفاده، خنثی نمایند .[4] در برخی موارد پاسخ یک رقیب ممکن است بسیار سریع باشد.
امروزه علاقه وسیع و مستمري به سیستم هاي اطلاعاتی و اثرات آنها بر روي استراتژي کسب و کار، بویژه سیستم هایی که می توانند مزیت رقابتی پایداري را براي شرکتهاي نوآور فراهم نمایند، بوجود آمده است .[5] به این ترتیب فناوري اطلاعات یکی از قویترین ابزارهاي استراتژیکی است که یک مدیر می تواند دارا باشد. اما ایجاد مزیت رقابتی پایدار 2 از فناوري اطلاعات کار ساده اي نبوده و شناسایی و پیاده سازي فرصت هاي فناوري اطلاعات جهت مزیت رقابتی کار دشواري به نظر می آید .[6]
1
در حال حاضر سازمانها می توانند مزیت رقابتی پایدار را از فناوري اطلاعات، به شیوه اي مناسب براي پاسخگویی به نیازمندیهاي کسب و کار، بدست آورند. سازمانها باید بدانند چگونه این فناوري را در فعالیتها و فرآیندهاي سازمانی خودشان بکار گیرند. تجربه نشان می دهد که پیاده سازي استراتژي هاي کسب وکار موفق با استفاده از فناوري اطلاعات منجر به بهبود کارایی و اثربخشی سازمانی شده است .[7] در سال 2004 ارتباط بین فناوري اطلاعات و عملکرد فروش 500 شرکت بزرگ در آمریکا مورد بررسی قرار گرفت.این مطالعه نشان داد که ارتباط مثبت و مستقیمی بین میزان سرمایه گذاري و عملکرد فروش این شرکتها وجود داشت. در مطالعه دیگر، مدیران عالی یک تعداد از سازمانها در آمریکا در مورد نقش فناوري اطلاعات در موفقیت سازمانی مورد سئوال قرار گرفتند. بیش از 79 درصد از این مدیران معتقد بودند که فناوري اطلاعات نقش حیاتی در موفقیت سازمانی دارد .[8]
دیدگاه مبتنی بر منبع معتقد است که یک سازمان در ابتدا باید منابع، توانایی ها و مهارتها را شناسایی کند و در آن صورت نیازهاي مشتریان خود را که می تواند بصورت کارا با استفاده از این مهارتها و منابع فراهم آید،دسته بندي نماید. اگر چه فناوري اطلاعات در صورتیکه درست استفاده شود، می تواند بدون شک کارایی و اثربخشی شرکت را بهبود بخشد،تجزیه و تحلیل هاي صورت گرفته از دیدگاه مبتنی بر منبع3 در زمینه پتانسیل فناوري اطلاعات در تولید مزیت رقابتی پایدار شرکت، بدلیل قابلیت مبادله سخت افزار و نرم افزار فناوري اطلاعات در بازار، قابل شک و تردید می باشند[9]،.[10] در این مقاله تلاش می شود تا با مرور ادبیات تحقیق موجود در زمینه ادغام فناوري اطلاعات و مزیت رقابتی پایدار، نقش فناوري اطلاعات در ایجاد مزیت رقابتی پایدار براي سازمانها از دیدگاه مبتنی بر منبع مورد بررسی قرار گیرد تا در نهایت بتوان مدلی را در این زمینه ارائه نمود.
-2 مبانی نظري تحقیق
-1-2 فناوري اطلاعات
خصوصیات عصر اطلاعات منجر به مجموعه هاي جدیدي از فناوري ها با عنوان " فناوري اطلاعات" شده است. فناوري اطلاعات مجموعه اي از ابزارهاي مختلف شامل: سخت افزار، نرم افزار ، تئوريهاي اطلاعات، شبکه هاي اطلاعات، ایستگاه هاي کاري و هوش مصنوعی است (روباتیک) است که اشکال مختلفی از اطلاعات را به عنوان یک فرآیند سیستماتیک جهت اجراي فعالیتها استفاده می کند .[ 11] این فناوري از دهه 80 مورد توجه قرار گرفت و اولین وظایف سازمان آن در خودکارسازي مشاغل اداري و تولیدي و انجام وظایف روزمره بود . با استفاده از شبکه هاي وراي سازمانی و اینترنت، فناوري اطلاعات، ارتباطات وراي سازمانی را از طریق ارتباطات اینترانت و اکسترانت بهبود داده است.
این فناوري منجر به انتشار سریع، دقیق و در مقیاس وسیع اطلاعات، در مکانهاي جغرافیایی مختلف در همه زمانها شده است. جریان اطلاعات داراي این خصوصیات منجر به کاهش هزینه، صرفه جویی در مکان، تسریع در انجام فعالیتها و بنابراین افزایش سود آوري و کارایی و اثربخشی فناوري می شود. توسعه سریع فناوري اطلاعات سبب شد تا توجه ویژهاي بر روي دانش اطلاعاتی متمرکز شود.[8]
-2-2 مزیت رقابتی
واژه مزیت رقابتی توسط پورتر به شهرت رسیده استایده. مزیت رقابتی اساساً براي اندازه گیري موفقیت شرکت نسبت به رقبا می باشد. موفقیت نسبی می تواند بوسیله "ارزش اقتصادي" که شرکت قادر به تولید آن است، ایجاد شود. این ارزش اقتصادي اشاره به تفاوتهاي میان مزایاي درك شده خریداران و هزینه اقتصادي سازمان از طریق تدارك محصولات و خدمات
2
دارد. از آنجاییکه مزیت رقابتی بر روي تشریح موفقیت نسبی شرکت متمرکز می شود، بنابراین شرکت نیاز به بهترین بازیکن بودن در صنعت، براي کسب مزیت رقابتی ندارد. [12]
یک شرکت زمانی مزیت رقابتی را دارا می باشد که منابع و قابلیتهاي مشخصی که منحصر به فرد و به سختی قابل تقلید باشد را بدست آورد و بتواند خدماتی را به بازار ارائه کند که ارزش بیشتري را براي مشتریانش نسبت به رقبا فراهم آورد .[13] مزیت رقابتی نقطه کانونی استراتژي و مفهوم اساسی در مدیریت استراتژیک است. این مزیت با متمایز سازي یک سازمان در یک کسب و کار خاص، در جهت نظر ذینفعان، بویژه مشتریان ایجاد می شود. مشتري باید از لحاظ ذهنی احساس کند که سازمان مورد بررسی قادر به ایجاد ارزش بیشتري براي او نسبت به رقباي دیگر است. اگر یک سازمان مزیت رقابتی نداشته باشد، نمی تواند در بلند مدت بقاء یابد.[12] از سوي دیگر، ارزیابی مزیت رقابتی یک شرکت به معناي جمع آوري اطلاعاتی درباره ادراك مشتریان از محصولات و خدمات شرکت، یا تحقیق در زمینه عوامل تبیینی هر جایگاه شرکت در بازار در مقایسه با رقبا، می باشد. [13]
هر چه تفاوت بین سازمان و رقبایش بیشتر باشد، مزیت رقابتی قوي تر و بادوام تر خواهد بود.آنچه که یک سازمان را در بلند مدت موفق می سازد، مالکیت مزیت رقابتی پایدار است. فرصت طلبی و کوته نظري، موفقیت را در بلند مدت ایجاد نخواهد کرد. یک سازمان نمی تواند مزیت رقابتی پایدار را از بازار خریداري کند، اما باید از طریق خلق توانایی بالاتر در فعالیت-هاي مدیریتی بدست آید .[12]
-3-2 مزیت رقابتی و فناوري اطلاعات
فناوري اطلاعات می تواند مزیت رقابتی را براي یک سازمان ایجاد کند و موقعیت رقابتی آن را در بازار بهبود دهد.[14]به منظور ایجاد مزیت رقابتی پایدار در یک سازمان با استفاده از فناوري اطلاعات باید در ابتدا تاثیر فناوري را بر روي فعالیتها و فرآیندهاي سازمانی درك و بدانیم چگونه با استفاده از آن ارزشی را خلق نماییم .[15]
فناوري اطلاعات ساختار و فرآیندهاي سازمانی را تغییر داده است. این فناوري سازمانها را مجبور ساخته تا کوچک شوند،تعداد کارکنان و سطح سازمانی شان را کاهش دهند، ارتباطات سازمانی بیرونی و درونی را توسعه داده و نیز هزینه هاي ارتباطی را کاهش دهند. استفاده مفید از فناوري اطلاعات به معناري خلق مکرر ساختار و فرآیندهاي سازمانی است. در یک خلق جدید، تاکید اصلی بر روي ایجاد روابط مستقیم و ساده بین کارکنان، مشتریان، محصولات و تعریف الکترونیکی فرآیندهاي سازمانی است .[16]
فناوري اطلاعات در فعالیتها و فرآیندهاي سازمانی باید به شیوه اي مورد استفاده قرارگیرد که سینرژي اي از ترکیب آنها حاصل شود. سینرژي حاصل شده در پیاده سازي یک ترکیب مناسب از این فناوريها در سازمان، چیزي است که به آسانی قابل تقلید و کپی نمی باشد. بسیاري از مدیران معتقدند که مزیت حاصل شده از فناوري اطلاعات به خودي خود کوتاه مدت است و می تواند به آسانی توسط رقبا تقلید و الگوبرداري شود .[17] بنابراین سازمانها باید تاکید بیشتري را بر روي مهارتهاي مدیریتی و سازمانی اطلاعات و نیز سیستم هاي اطلاعاتی داخلی و بیرونی سازمان از طریق این فناوري قرار دهند.تفاوت میان سازمانها در سود آوري و عملکرد بهینه، بیشتر بدلیل مهارتهاي مدیریتی، و نه تفاوت در سطح فناوري اطلاعات است. مدیرانی که با استفاده از فناوري اطلاعات قادر به شناسایی و مدیریت فعالیتهاي مجزا، بهتر از دیگران هستند، سطوح سودآوري بالاتر و عملکرد بهینه ي بهتري را تجربه خواهند کرد.
بطور کلی به منظور کسب مزیت رقابتی پایدار از طریق فناوري اطلاعات باید بدانیم چگونه: .1 این تکنولوژي کسب و کار و عملکرد سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد.
.2 فرصتهاي کسب و کار بر اساس فناوري اطلاعات تعریف می شود. .3 نوآوریهاي فنی ارزیابی می شوند.
.4 تکنولوژي جدید در قالب یک مدل کسب و کار طراحی می شود.
