بخشی از مقاله
1. مقدمه
در ســالهــای اخیــر بلــدرچین بــهعنــوان یــک پرنــده اقتصــادی در کشورهای مختلف پرورش داده مـیشـود.در چنـد دهـه گذشـته نـژاد خاصی از بلـدرچین بـه نـام بلـدرچین ژاپنـی (Coturnix coturnix japonica) بعنوان یک راه چاره جهت کاهش شدت کمبود پـروتین، بویژه در کشورهای در حال توسعه، معرفی گردید. وجود ویژگـیهـای مناسب چون رشد سریع، بلوغ زودرس، تولید تخـم بالـا، فاصـله نسـل کوتاه، بالابودن تراکم پرورشی در واحد سطح، حساسیت کم نسبت بـه بعضی از بیماریها، سبب شده است تا بلدرچین به عنوان یـک پرنـده مطلوب نزد پرورشدهنـدگان شـمرده شـده و علاقمنـدان زیـادی بـه پرورش صنعتی این پرنده روی آورند (شکوهمند،. .(1387
یکی از نگرانیهای عمده در ارتبـاط بـا عملکـرد پرنـدگان، دمـای محیطی بالا است. مصرف خوراک، وزن بدن، جوجـه درآوری، ویژگـی-های لاشه و دیگر ویژگیهایی که در موفقیت صنایع نقش دارند تحـت تاثیر تنش گرمایی قرار دارند. تنش گرمایی سبب کاهش تولیـد تخـم، تضعیف ماهیچه و در نتیجـه کـاهش معنـیدار تولیـد گوشـت وحتـی افزایش تلفات در صنعت پرورش پرنـدگان مـیگـردد و بـدین ترتیـب موجب زیان اقتصادی و ازدست رفتن سرمایه پرورشدهندگان میشود (ساهین، .(2006 با توجه به هزینههای بالای خنک سازی سـالنهـای پرورش، برای کاهش تنش گرمایی در پرنده، دستکاری و تغییر جیـره توسط پژوهشگران پیشنهاد شده است (ساهین و همکاران، .(2002 b
کروم یکی از عناصر ضروری کم مصرف مـورد نیـاز بـرای پرنـدگان است که در متابولیسم کربوهیدراتها دخالت دارد و در افزایش تحمل گلوکز با انسولین همکاری میکند (دیویس و همکاران، .(1997 کـروم همچنین ممکن است که در متابولیسم پروتینها مؤثر باشد که این امر از طریق افزایش ورود آمینواسیدها بـه سـلولهـا و در نتیجـه افـزایش ساخت پروتین انجام میشـود (زیمـا و همکـاران، .(1998 در شـرایط تنش گرمایی، دفع کروم از بدن افزایش مـییابـد و بـا کمبـود کـروم، سوخت و ساز کربوهیدراتها و پروتینها با اختلـال روبـرو مـیشـود و سرعت رشـد و رانـدمان مصـرف غـذایی کـاهش مـییابـد (سـاهین و همکاران، .( 2002 a
پرندگان قادر به ساخت ویتامین C در بدن خـود هسـتند؛ ولـی در شرایط تنشزا مانند تنش گرمایی و سرمایی، رطوبت زیـاد و عفونـت-های پارازیتی، ساخت این ویتامین دچـار اختلـال مـیشـود. بنـابراین، استفاده از مکمل ویتامین C برای پرندگانی که در شرایط تـنشهـای محیطی و تغذیـهای قـرار گرفتـهانـد، توصـیه شـده اسـت ( پوررضـا و همکاران، .(1385 ویتامین C از جمله مـواد تغذیـهای مهـم در جیـره پرندگان است که ویژگی آنتیاکسیدانی دارد و با اضافه کردن این ماده به جیره میتوان افت تولید ناشی از تـنش گرمـایی را بهبـود بخشـید (ساهین و کوکوک، .(2001
با توجه به این که تاکنون پـژوهشهـای انـدکی دربـاره اثـر تـنش گرمایی بر بلدرچین تخمگذار در کشور انجام گردیـده اسـت، هـدف از این تحقیق بررسی اثر مکمـل کـروم و ویتـامین C بـر فراسـنجههـای تولید مثلی این پرنده منحصر به فرد در شرایط تنش گرمایی میباشد.
.2 مواد و روشها
این پژوهش در ایستگاه پژوهشـی دانشـگاه علـوم کشـاورزی و منـابع طبیعــی گرگــان انجــام شــد. 64 قطعــه بلــدرچین نــر و 160 قطعــه بلدرچین ماده 42 روزه در 4 تیمـار آزمایشـی بـه طـور تصـادفی قـرار گرفتند. تیمارهای آزمایشی شامل: (1 تیمار شـاهد براسـاس توصـیهی انجمن ملی تحقیقات، (2 .NRC تیمار شاهد مکمل شده با کـروم بـه میزان 1200 میکروگرم در کیلوگرم جیره. (3 تیمار شـاهد بـه همـراه مکمل ویتامین C به میـزان 300 میلـی گـرم در کیلـوگرم جیـره. (4 تیمارکنترل مکمل شده با کروم به میزان 1200 میکروگرم در کیلوگرم جیره و مکمل ویتامین C به میزان 300 میلی گرم در کیلوگرم جیـره. در هر تیمار چهار تکرار و در هر تکرار 14 پرنده 4) بلدرچین نـر و 10 بلدرچین ماده) وجود داشت. طول دوره آزمایش پنج هفته، که دو هفته نخست به منظور سازشپذیری در نظر گرفته شـده بـود. ازآغـاز هفتـه سوم، تنش گرمایی (روزانه 6 سـاعت بـا دمـای 36 درجـه سـانتیگراد) اعمال گردید
دادههای آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریـل بـا استفاده از نرم افزار آماری SAS و مقایسه میـانگینهـا توسـط آزمـون دانکن در سطح معنی داری 0/05 انجام گردید.
1-2 بررسی ویژگیهای تخمدان
برای بررسی ویژگیهای تخمدان بلدرچینها، در روزهـای 7، 14 و 21 دوره آزمایشی، 2 ساعت مانده به پایان تـنش دو پرنـده از هـر پـن بـه شکل تصادفی انتخاب شد. ابتدا پرندگان توزین و وزن آن ثبت گشـت، سپس کشتار شدند. پس از شکافتن بدن پرنـده امعـا و احشـاء داخلـی برداشته شدند و تخمدان با احتیاط خارج شـد. در ابتـدا تخمـدان وزن گردید سپس تعداد فولیکولهای زرد بزرگ و کوچک و فولیکـولهـای سفید بزرگ شمارش شدند. در مرحله بعد قطر بزرگترین فولیکول زرد بزرگ (F1)، بزرگترین فولیکول زرد کوچک و بزرگترین فولیکول سفید بزرگ به وسیلهی کولیس دیجیتالی اندازهگیری و ثبت گردیـد (جـوان بنت، .(2002
.2 نتیجه گیری
دادههای مربوط به فراسنجههای تولیدمثلی بلدرچین ژاپنی در شرایط تنش گرمایی در جداول 1 تا 4 نشان داده شده اسـت. نتـایج بدسـت آمده نشان داد که استفاده استفاده از کروم و ویتامین C و برهمکـنش آنها اثر معنیداری بروزن تخمدان نداشت .(p>0/05) اثر زمان بر تعداد
فولیکولهای زنجیرهای و همچنین بر تعداد فولیکولهـای زرد کوچـک موثر بود به طوری کـه تعـداد فولیکـولهـای زنجیـرهای و نیـز تعـداد فولیکولهای زرد کوچک در زمانهـای دوم و سـوم آزمـایش بـه طـور معنیداری بیشتر بود .(p<0/05) برهمکنش کـروم و زمـان بـر تعـداد فولیکولهای سفید بزرگ موثر بود. استفاده از 1200 مایکروگرم کـروم در مقایسه با عدم استفاده از آن در زمانهای یـک، دو و سـه آزمـایش ســبب افــزایش معنــیدار تعــداد فولیکــولهــای ســفید بــزرگ گردیــد .(p<0/05)
برهمکنش کروم و زمان و نیز برهمکنش ویتامین C و زمـان بـر قطـر بزرگتــرین فولیکــول زنجیــرهای (F1) مــوثر بــود. اســتفاده از 1200 مایکروگرم کروم در کیلوگرم جیره، سبب افزایش معنـیدار قطـر (F1) شد .(p< 0/001) استفاده از 1200 مایکروگرم کروم در زمان یک و سه آزمایش، سبب افزایش معنـیدار قطـر بزرگتـرین فولیکـول زنجیـرهای (F1)، در مقایسه با عدم استفاده از آن شد. همچنین استفاده از 1200 مایکروگرم کروم در زمان دو سبب افـزایش معنـیدار قطـر بزرگتـرین فولیکول زنجیرهای (F1)، در مقایسه با سایر زمانهـای آزمـایش شـد. استفاده از 300 میلیگـرم ویتـامین C در زمـان یـک موجـب کـاهش معنــیدار قطــر (F1 ) در مقایســه بــا عــدم اســتفاده از آن گردیــد .(p<0/001) استفاده از 300 میلیگرم ویتامین C در زمان سه سـبب افزایش معنیدار قطر (F1) در مقایسه بـا عـدم اسـتفاده از آن گردیـد .(p<0/001) استفاده از 300 میلیگرم ویتامین C در زمـان دو، سـبب افزایش معنیدار قطر بزرگترین فولیکول زنجیرهای (F1 )، در مقایسه با سایر زمانهای آزمایش شد. برهمکنش کروم و ویتامین C اثر معنیدار بر قطر (F1) نداشت.
