بخشی از مقاله
چکیده :
تشویق به حرکت پیاده و ایجاد تسهیلات مرتبط از چندین دهه ی پیش مورد توجه جوامع پیشرو قرار گرفته در حالیکه پیاده روی در کشور ما حتی به عنوان روشی از حمل و نقل ناشناخته مانده است. از همین رو، در این پروژه تلاش بر ایـن بوده که با توجه به حق مسلم شهروندان در استفاده بهینه از فضـای پیـاده روهـا و نقـش پیـاده روی در بـالا بـردن کیفیـت زندگی شهروندان، به بررسی وضعیت نامتناسب معابر پیاده ومصالح بکاررفته درآن، کـه امنیـت و سـلامت عـابرین پیـاده (خصوصا کودکان، سالخوردگان و معلولین) را تهدید می کند وخلاف ضوابط شهرسازی ومعماری است پرداخته شود . سپس با توجه به مطالعات تطبیقی به جمع بندی مناسبی دراین زمینه برسیم .
بدنه اصلی تحقیق براساس استخراج اطلاعات وتحلیل محتـوی از مجموعـه مقـالات، ضـوابط وکتـب معتبـر در زمینـه مهندسی معماری شهرسازی وحقوق وهمچنین برداشت های میدانی از پیاده روی بلوار معلم توسط نگارنـده گـان اسـت. تحقیق حاضراین مبحث را دنبال می کند .که به چه شیوه های علمی وکـاربردی مـی تـوان سـطح امنیـت واسـایش را در پیاده روها بالا برد واحساس رضایت مندی بیشتری رااز زندگی در شهر بوجود آورد.
چه راهکارهایی را برای برون رفت از وضعیت نامناسب پیاده رو ها می توان پیشنهاد کرد.
برای مطالعات موردی تصاویری از پیاده روهای محوربلـوارمعلم حدفاصـل جـلال آل احمـد تاچهـارراه معلـم واقـع در محدوده خدماتی شهرداری منطقه 11شهر مشهد استفاده شده است .
واژه های کلیدی :
حقوق شهروندی " مسیر های پیاده " مشکلات سیستم حرکت پیاده " بررسی معضلات محدوده مورد بررسی
1
-1 مقدمه
دربسیاری از مناطق شهری ،نظیر مراکزخرید،مکان های تجاری وتفریحی ،وقتی طول سفر کوتاه وجابجایی به صورت پیاده راحت تر باشد.وجود پیاده رو اهمیت بیشتری پیدا می کند.اصولا تعداد عابران پیاده در شهر ها ازافرادی که ازوسایل نقلیه استفاده می کنند، بیشتر است زیرانه فقط اشخاصی که به علت کوتاه بودن طول سفر ویا به هرعلت دیگری به طورکلی از وسایل نقلیه خصوصی یاعمومی استفاده نمی کنند، نیزبسیاری از اوقات به اجبارمسافتی راپیاده طی می کنند.اگرعابران نتواننداز پیاده رو به علت عرض کم ویا وجود موانع دیگر آن استفاده کنند،مجبور هستندازقسمتی از سطح خیابان برای پیاده روی استفاده کنند.این کار نه فقط خطر تصادفات راافزایش می دهد،بلکه موجب کاهش ظرفیت خیابان می شودوتر ا کم ر ادر آنهاافزایش می دهد.
توسعه پیاده رو ها وتشویق مردم به پیاده روی در توسعه پایدار شهرها نقش موثری ایفا خواهدکرد.لذا دراین مقاله سعی شده تا وضعیت موجود پیاده روها و نمونه موردی، خیابان معلم مشهد ( حدفاصل جلال آل احمد تاچهارراه معلم ) در زمینه بهبود شرایط وحقوق شهروندی مورد بررسی قرارگیرد.
-1-1 شهر
یک پدیده طبیعی (مجموعه ای از مواد، ساختمان ها، خیابان ها ،پیاده روهاو ...) و انسانی شامل ظرفیت تفکرات افراد، فرهنگ و الگوهای زندگی و...) است. شهر ترکیبی از عناصر مادی(مدنیت) و غیر مادی(اخلاقی) است ( کمیته فرهنگ شهری،1383، ص 3،(.2
- 1-2 حقوق شهروندی
شهروندی پایگاهی است که به تمامی افرادی که عضو تمام عیار اجتماع هستند داده شده است. این افراد همگی دارای جایگاه برابر و حقوق، وظایف و تکالیف متناسب با این پایگاه هستند.
- 1-3 رویکردهای مختلف به حقوق شهروندی
در تئوری های جدید، حقوق شهروندی مفهوم عام و گسترده ای یافته است و شامل هر اقدام و عملی می گردد که سبب اعتلا و آرامش روحی و جسمی اشخاص شود .بنابر این حقوق شهروندی بخشی از حقوق گسترده و ریشه داری است که به نام حقوق بشر شناخته می شود .
حقوق شهروندی مدرن جدای از حقوق بشر به شمار می آید. این استقلال بدین مفهوم است که باید با دید و نگاهی خاص این علم را تعریف و تشریح کرد زیرا کارکردهای آن متفاوت از حقوق بشر است. حقوق شهروندی، به روابط شهرنشینان با همدیگر و رابطه ایشان با ارگانهای دولتی دلالت دارد و از این لحاظ باید آن را تفسیر خاصی از "حقوق شهروندی" به مفهوم عام به شمار آورد .
حقوق شهروندی رابطه دولت و شهروندان را مشخص می کند. حقوق شهروندی مورد نظر ما همان قواعدی است که مرتبط با شهرداری(دولت) می باشد. پس حقوق شهروندی درظرفیت مشارکت مردم اثر دارد. بنابراین قطعاً آگاهی از آن نیز بر میزان مشارکت اثرگذار است .(علوی،(1379
2
-2 تعاریف مسیر های پیاده:
تسهیلات پیاده روی: کلیه معابر، تجهیزات وتاسیساتی که به منظور تسهیل و ایمن سازی تردد پیاده ها به کار می آید
. از قبیل پیاده روها ، گذرهای پیاده ، رابط های پیاده رو، وسایل کنترل ترافیک پیاده، نوارهای متحرک، پله های برقی، تجهیزات خیابانی ، روشنایی وغیره، تسهیلات پیاده روی اطلاق می شود.
سیستم پیاده : مجموعه ای است از عناصر محیط پیاده روی شامل عابرین وتسهیلات پیاده روی مسیر پیاده : عبارت است از یک مسیر دسترسی یا بخشی از آن که به تردد پیاده اختصاص یافته است. پیاده رو : مسیر پیاده ای که در داخل حریم راه و به موازات آن قرار داشته است شیبراه : به هر قسمتی از مسیر پیاده رو با شیب طولی بیش از 5 درصد شیبراه اطلاق می شود .
-2-1 ضرورت وجود فضایی برای پیاده ها در شهرها :
در نظر گر فتن حرکت مسافرین پیاده در طر احی شهرها و دیگر نواحی فعالیت انسان ها ضروری است . طراحی فضای مناسب پیاده رو برای گردش و دیگر فعالیت ها فقط بستگی به شناخت وضعیت فعلی دارد و یکی از ضروریات طراحی برای مهندسین است شهرهای اولیه دارای مراکز تجاری و صنعتی در مراکز شان و ساختمان های بزرگ در اطراف فضاهای در نظر گرفته شده برای پیاده روها بودند . در شهرهای مدرن در قرن نوزدهم و بیستم سعی در تطبیق و تناسب لازم بین پیاده ها وترافیک سنگین وسایل نقلیه شده است .
-2-2 اهمیت توسعه شبکه پیاده و دوچرخه :
با توجه به رویکرد جدید برای دستیابی به محیط پایدار، امروزه در اکثر نقاط جهان گسترش تسهیلات برای حرکت پیاده و استفاده از دوچرخه به عنوان بهترین روش های آمد و شد شهری مورد توجه قرار گرفته است و راههای گوناگون تشویق مردم در استفاده از این صورت جا به جایی مورد بررسی واقع شده است .
-2-3 ضرورت توجه به تهدید ایمنی انسان پیاده :
عدم تفکیک و برخورد عابران با وسایط نقلیه ، سد معبرها ، موانع و انواع مخاطرات و نظایر این ها از دسته عوامل کالبدی اند و آلودگی ها (تنفسی،دیداری،شنیداری و بهداشتی ) ، نا زیبایی ها، شرایط اقلیمی وجوی و جز این ها از دسته عوامل محیط زیستی از جنبه فیزیکی ، و امنیت و انواع مزاحمت ها ، جرایم مختلف ، عدم اعتماد و اطمینان نیز در زمره عوامل روحی محسوب می گردند .
-2-4 ضرورت توجه به تهدید سلامت زندگی اجتماعی :
درشرایط امروز، در بسیاری از شهرهای ما ، معابر پیاده تنها به محل گذر تبدیل شده اند.
( آن هم نه گذری امن و آسوده ) و این در حالی است که در سنت شهرسازی ایران ، حرکت پیاده در فضاهای شهری با منزلت اجتماعی و فرهنگی همراه بوده و در کنار جا به جایی ، تسهیل تماس ها و برقراری کنش های متقابل اجتماعی نیز مورد نظر بوده است.
3
محورهای پیاده در مکان های شهری پس از شکل گیری دیگر کاربری ها و استقرار فعالیت ها مکان یابی شده است . این رویه نادرست شهرسازی موجب شده است که این گونه فضاها به طرزی نامناسب و ذهنی و بدون توجه به جنبه های فیزیکی ( عملکردی ، فضایی و کالبدی) و انسانی آنها در شهر سهمی اندک بیابند .
مشکل جا به جایی انسان در محیط به شکل پیاده در واقع امکان مشاهده مکان ها و فعالیت ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش ها و جاذبه های نهفته در محیط شهر را به دنبال دارد حضور، حرکت و جریان در مکان های شهری امکان ملاقات ها را به وجود می آورد و گروه های مختلف اجتماعی را در تعامل فرهنگی با یکدیگر قرار می دهد و حیات شهری را جاری و ساری می سازد.
-3 مسائل و مشکلات سیستم حرکت پیاده در خیابان های مراکز شهری
با توجه به دیدگاه های ارائه شده در نظر خواهی عابران و مسئولان می توان مهم ترین مسائل و مشکلات سیستم پیاده را به صورت زیر شناسایی و طبقه بندی کرد :
-3-1 مسائل فیزیکی معابر پیاده
-3-1-1 طرح هندسی (عرض ، شیب های طولی و عرضی شیبراهه و پلکان ، روگذر و زیرگذر ، تراز واختلاف ارتفاع) -3-1-2 روسازی ( کیفیت پایین با فقدان روسازی مناسب ، جنس و بافت روسازی و جز آن ) .
-3-1-3 نا پیوستگی در شبکه پیاده روی -3-1-3-1 کمبود تسهیلات پیاده روی (گذرگاه های طولی و عرضی ، ایستگاه ها و ترمینال های وسایل نقلیه عمومی و جز آن ).
-3-1-3-2 نامناسب بودن معابر پیاده برای افراد کم توان ( کودکان ، سالمندان ، معلولان) -3-1-3-3 سیستم زهکشی نامناسب
-3-2 مسائل شهرسازی
-3-2-1 نامناسب بودن دسترسی های پیاده و سواره --3-2-2 نامناسب بودن الگوی شبکه پیاده و سواره -3-2-3 نامناسب بودن طرح و توزیع کاربری های زمین
-3-3 مسائل سازمانی ، مدیریتی و برنامه ریزی
-3-3-1 فقدان برنامه ریزی سیستم پیاده -3-3-2 فقدان سازمان متولی مدیریت سیستم پیاده -3-3-3 کمبود اعتبارات و تخصیص منابع مالی -3-3-4 عدم کفایت مدیریت ترافیک پیاده
-3-3-5 عدم کفایت مدیریت بهره برداری و نگهداری معابر پیاده
