بخشی از مقاله
نگاهی به اوقات فراغت
شمارش معكوس 90 روز تعطيلات تابستان آغاز شده است. هر ساله با نزديك شدن به ايام فراغت دانش‌آموزان از تحصيل، دستگاه‌هاي مختلف برنامه‌هاي خود را تحت عنوان «غني‌سازي اوقات فراغت دانش‌آموزان» اعلام مي‌كنند. وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي، بسيج و... هر ساله آمار و برنامه‌هايي براي اوقات فراغت گزارش مي‌كنند كه غالب آنها را تلاش‌هاي هنري، نقاشي،
خوشنويسي، تذهيب، معرق،كلاس‌هاي ورزشي و اردو تشكيل مي‌دهد. به عبارتي هنر و ورزش همان درس بحث‌‌انگيزي كه در طول سال تحصيلي مورد بي‌مهري و بي‌توجهي‌اند، پس چگونه مي‌توان در ترم تابستان باعث شكوفايي خلاقيت دانش‌آموزان شد و در سال تحصيلي تنها به ارائه دروس از پيش تعيين شده فكر كرد؟ چه طور مي‌توان در تابستان كودكان را به كتابخانه دعوت كرد ولي در كتابخانه مدارس و كلاس درس تلاشي به اين منظور انجام نداد.
بعضي «اوقات فراغت» را نتيجه انتخاب آزاد و به دور از اجبار تعريف مي‌كنند؛ بعضي آنرا يك فعاليت مي‌دانند، برخي ديگر اين اوقات را زماني مي‌دانند كه فرد به «تفريح» بپردازد و…. به هر حال مي‌توانيم بگوييم اوقات فراغت زماني است كه فرد به دور از هر گونه اجبار، در اختيار خود بوده و آزادانه مي‌تواند به كار دلخواه خويش بپردازد.
«اوقات فراغت» را مي‌توانيم به انواع گوناگون تقسيم كنيم.
روانشناسان معتقدند اگر فردي به كار دلخواه خود بپردازد، خستگي و ملالت برايش معنا نخواهد داشت. در اين صورت مي‌توانيم نتيجه‌گيري كنيم كه كارهايي كه افراد در زمان فراغت خود انجام مي‌دهند نوعي استراحت جسمي و روحي براي آنها به حساب مي‌آيد.
پس «اوقات فراغت» مفهومي است كه با وقت و زمان آن هم «وقت آزاد» ارتباط دارد و افراد معمولاً اين اوقات را با ورزش و تفريح، كتاب و مطالعه، قدم زدن، مسافرت و ساير سرگرميها مي‌گذرانند.
امروزه در دنيايي متغير و متحول زندگي مي‌كنيم كه هر روز در زمينه‌هاي مختلف اعم از علمي،
هنري، سياسي و اقتصادي اتفاقات تازه‌اي روي مي‌دهد. امروز كتاب و مطالعه، كار افراد بخصوصي نيست. هر كسي با هر شغل و مقامي، نياز دارد كه به طور مرتب و منظم مقداري از وقت خود را به خواندن مطلب مورد نياز و علاقه‌اش اختصاص دهد، چه اين مطالب در روزنامه‌ها و مجلات باشند، چه در كتابهاي علمي و فني،
چه در كتابهاي قصه و داستان و چه در نامه‌ها و پرونده‌هاي اداري.
كارشناسان مسائل تربيتي در اين باره معتقدند در صورتي كه براي پركردن اوقات فراغت برنامه‌ريزي نشود اين ايام مي‌تواند در شكوفايي استعدادها نقش مهمي داشته باشد و همچنين اگر نظارت كاملي بر روي دانش‌آموزان صورت نگيرد، اين ايام مي‌تواند به عنوان يك تهديد جدي تلقي شود همان طور كه بسياري از مشكلات و ناهنجاري‌ها از سوي برخي دانش‌آموزان در ايام تعطيل صورت مي‌گيرد، و اين نشاندهنده اهميت ويژه اين دوران است كه توجه و برنامه‌ريزي خاصي را مي‌طلبد
. اما در حال حاضر به رغم وجود متولي اوقات فراغت جوانان، از بين 5/14 ميليون دانش‌آموز كشور تنها ده درصد تحت پوشش برنامه‌هاي اوقات فراغت بوده و مابقي رها هستند. آمار نشان مي‌دهد از حدود يك ميليون و 26 هزار نفر دانش‌آموزي كه در تهران وجود دارد اگر شش ساعت در روز فراغت داشته باشند، حدود 295 ميليون نفر اوقاتي دارند كه مي‌توان براي آن برنامه‌ريزي كرد اين در حالي است كه حداقل 20 تا 30 هزار نفر پسر 11 تا 21 ساله ساعت بيكاري را در مراكز گيم نت مي‌گذرانند و به طور متوسط سالانه 20 ميليارد ساعت اوقات فراغت دانش‌آموزان كشور هدر مي‌رود.
دكتر علي سعيدي كارشناس برنامه‌ريزي و رفاه با اشاره به اوقات فراغت در سال‌هاي اخير مي‌گويد: در سال‌هاي اخير اوقات فراغت، تفريح محسوب شده است، در صورتي كه هم فرصت است و هم تهديد. در گذشته به هر نحوي تلاش مي‌كرديم تعطيلات سپري شود. در صورتي كه اوقات فراغت در تمام سال وجود دارد و متأسفانه سازمان‌هاي دولتي فعاليت‌هايشان را معطوف به پر كردن اين اوقات مي‌كنند. مكان فراغت محل‌هاي تفريح نيست و
اتفاقاً مي‌بينيم كه بيش‌تر اوقات فراغت در خانه مي‌گذرد و كمتر مي‌توان رفتار افراد را در خانه كنترل كرد، انواع بازي‌هاي الكترونيكي بچه‌ها را منزوي كرده و حتي شاهديم كه در كشورهاي غربي در مورد چاقي ناشي از اين بازي‌ها هشدار مي‌دهند.به گفته اين كارشناس دولت‌هاي رفاهي دنيا در دهه‌هاي اخير سعي در كاهش وظايف ديگر و تاكيد بر پرداختن به مسائل كودكان دارند و به طور اخص در زمينه اوقات فراغت
و مسائل فرهنگي كه با رفتار مردم سروكار دارد وظايفشان را گسترده كرده‌اند، ایشان عقیده دارند که پدر و مادران تحصیل کرده می توانند در این مهم تاثیر بسزایی داشته باشند. براي غني سازي اوقات فراغت بايد ظرفيت و امكانات موجود تمام دستگاه ها مورد استفاده قرار گيرد و اين امكانات نبايد در انحصار تعداد محدودي قرار گيرد. وي تصريح كرد: اوقات فراغت زمينه ساز هويت اسلامي، فرهنگي و ديني جوانان است و بايد مفهوم اوقات فراغت تغيير كند و تنها براي پركردن وقت به آن نگريسته نشود.
فخريان با اشاره به اين كه نبايد تفكرات دولتي در برنامه ريزي اوقات فراغت حاكم شود بلكه بايد نهادهاي غيردولتي و خانواده ها براي فعال سازي و غني سازي اوقات فراغت وارد ميدان شوند، گفت: شيوه هاي فراغت فردي غير فعال بايد به فراغت جمعي فعال تبديل شود.
وي گفت: نگاه ما به اوقات فراغت با نگاه كشورهاي غربي متفاوت است. كشورهاي غربي و صنعتي نگاهي مادي دارند و براي اوقات فراغت دانش آموزان و جوانان خود سرگرمي و وسايل برطرف كردن خستگي را فراهم مي كنند. اما نگاه ما نگاهي اسلامي همراه با آموزش و پويايي در فعاليت ها است، نگاهي با حاكميت و تفكر اسلامي است. ملاك عمل ما در تبيين برنامه هاي اوقات فراغت مثلث طلايي تهذيب، تحصيل و ورزش است كه مقام معظم رهبري در ديدار ارديبهشت ماه با دانش آموزان عضو انجمن اسلامي مدارس بر آن تأكيد داشتند.
فخريان افزود: اعتقاد ما بر اين است كه اوقات فراغت داراي بايدها و نبايدهايي است. اوقات فراغت بايد زمينه ساز و شكل دهنده هويت اجتماعي- فرهنگي و ديني جوانان باشد، درك و مفهوم اوقات فراغت بايد در نگاه ما تغيير كند و صرف پركردن و رفع خستگي و سرگرمي نباشد، بلكه با نگاهي اسلامي ديده شود، بايد فرصتي براي دريافت تجربه ها باشد زيرا در مقطع دانش آموزي، دانش آموزان آموزش مي بينند اما تجربه كسب نمي كنند،
تجربيات آينده ساز و مفيد است، در بحث اوقات فراغت بايد از ظرفيت ها و امكانات موجود تمامي دستگاه ها براي برنامه ريزي و استفاده بهره ببريم و در انحصار تعداد محدودي از افراد نباشد. همچنين نبايد تفكرات دولتي حاكم بر برنامه ريزي اوقات فراغت باشد بلكه سياستگذاري و برنامه ريزي بايد به گونه اي باشد كه نهادهاي غيردولتي و خانواده ها به صورت مستقيم وارد عمل شوند و براي برنامه ريزي و احساس مسئوليت در اين زمينه ترغيب شوند
وي در پايان تاكيد كرد: كاركردهايي را كه اوقات فراغت بايد داشته باشد آرامش نسبي است كه براي افراد فراهم مي كند، رشد شخصيتي دانش آموزان و تعاملات اجتماعي را شكل مي دهد، موجب كسب معلومات به روز و خلاقيت هاي فردي و اجتماعي و كسب تجربيات مفيد مي شود و مهمتر اينكه شيوه هاي فراغت فردي غيرفعال را به فراغت جمعي فعال تبديل مي كند.
