بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه بهره وري یکی از مهترین معیارهاي موفقیت سازمانهاست. یکی از معضلات بزرگ سازمانها و بویژه سازمانهاي دولتی، پایین بودن بهرهوري است. براي رفع این مشکل، راهکارهاي مختلفی ارائه میشود که استقرار چرخه بهرهوري یکی از این راهکارهاست. شرکت برق منطقه اي تهران با درك ضرورت ایجاد و گسترش مدیریت فراگیر و جامع بهرهوري از اواخر سال 1383 بـراي اسـتقرار نظـام مـدیریت بهره وریبا استفاده از مدل IO (ستانده به داده)، اقدام نموده است. این حرکت گسترده کـه بـا مشـارکت فعـال مـدیران و کارشناسـان شرکت آغاز شده، تاکنون نتایج مثبتی را دربرداشته است که از جمله آنها بسترسازي فرهنگی براي استقرار چرخه بهره وري، شناسایی مشکلات و موانع ارتقاء بهره وري و ارائه راهکار براي برطرف نمودن آنها و همچنین تعریف شاخص هاي بهره وري در سطح کل شرکت و در سطح فرآیندهاي اصلی بوده است. در این مقاله به بررسی موانع بهبود بهرهوري در شرکت برق منطقهاي تهران میپردازیم و ضمن شناسایی و طبقهبندي مسائل و مشکلات، راهکارهاي لازم جهت غلبه بر موانع ارائه میگردد.
واژه هاي کلیدي: بهره وري ، عارضه یابی، مدل داده- ستانده ، شاخصهاي بهره وري ، برنامه ریزي براي بهبود
-1مقدمه
امروزه در کلیه کشورها بهره وري و استفاده صحیح و هرچـه بهتر و مناسب تر از مجموع عوامل تولید (اعم از کالا و خدمت) به یک اولویت ملی تبدیل شده اسـت و همـه جوامـع بـه ایـن رویکرد و باور رسیده اند که تداوم حیـات و بقـاي هـر جامعـه بدون توجه به موضـوع بهـره وري ممکـن نیسـت، بهـره وري دستیابی به سطح بالاي استاندارد زندگی را از طریـق افـزایش تولید ناخالص ملی براي مردم یک جامعه میسر می سازد. بهره وري به صورت نسبت مطلوبیت هاي حاصل شده (ستانده هـا) به منابع مصروفه (داده ها) براي حصول آنها بیان می گردد. به عبارت دیگر بهره وري میزان توان سیستم در متناسب سـازي معقول، منطقی و اقتصادي داده ها با ستانده ها را ارزیابی مـی کند. هم اکنون کلیه کشورهاي توسعه یافته و در حال توسـعه
براي بهبود و ارتقاء سطح بهره وري در سـطوح مختلـف ملـی، بخشی، سازمانی و فردي سرمایه گذاري قابل توجهی نموده اند
æ بنا به اظهار و ادعـاي خودشـان، همـه آنهـا رشـد و توسـعه مسـتمر خــود را مــدیون و مرهـون توجــه و اهمیــت دادن بــه موضوع بهره وري می دانند.
مدیریت شرکت برق منطقه اي تهران نیز با درك صـحیح ایـن موضوع، در راستاي ارتقاء بهره وري مجموعه تحت نظارت خود
æ بمنظور تحقق اهداف وشاخصهاي کمـی مربـوط بـه ارتقـاي بهره وري مطابق ماده 5 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي ، اجتماعی وفرهنگی جمهوري اسلامی کـه مـی بایسـتی تولیـد ناخالص داخلی در سطح کلان اقتصادي بـه میـزان %8 بطـور متوسط در طی سالهاي اجراي قانون رشد یابـد وتحقـق %2/5 ازاین رشد از طریق ارتقاء بهره وري صورت پذیرد ، نسـبت بـه
1
اجراي پروژه استقرار چرخه مـدیریت بهـره وري اقـدام نمـوده است .
شرکت بـرق منطقـه اي تهـران، مسـئولیت تولیـد و انتقـال انـرژي الکتریکی برق به صـورت فراگیـر و مطمـئن را بـراي متقاضـیان و مشترکین استانهاي تهران، البرز و قم دارا میباشد. این محدوده بـا مساحتی حدود سی هزار کیلومتر مربع از شمال به استان مازندران، از شرق به استان سمنان، از غرب به استانهاي قزوین و مرکـزي و از جنوب به استان اصفهان محدود شده است. در ایـن منطقـه حـدود 7527602 مشــترك وجــود دارد و درســال92 انــرژي مصــرفی 43973574مگاواتساعت بوده است ، از نظـر چـارت سـازمانی بـرق تهران شامل 6 معاونـت بنـام هـاي بهـره بـرداري ، برنامـهریـزي وتحقیقات ، منابع انسانی، طرح وتوسعه، مالی و پشتیبانی و هماهنگی میباشد. [1]
-2 مروري بر ادبیات نظام مدیریت بهره وري
مـدیریت بهــره وري، داراي یـک چرخــه کامـل بــه نـام نظــام مدیریت بهره وري است ( شـکل ( 1 کـه بـه عنـوان یـک مـدل مناسب و سـودمند بـراي بهبـود و ارتقـاء بهـره وري مطـرح و پذیرفته شده است و شامل چهار مرحله اصـلی بـه شـرح زیـر است:[ 2]
-1-2 اندازه گیري بهره وري
در این مرحله معیارها و شـاخص هـاي مناسـب بـراي انـدازه گیري بهره وري کل سازمان و همچنین واحدهاي مختلـف آن مبتنی بر رویکرد فرآینـدي، انتخـاب، تعریـف و محاسـبه مـی شوند .حرکت بهره وري به طور اصولی از این مرحله شروع مـی شود. لیکن براي حصول اطمینان از شروع درسـت و مناسـب، مجموع فعالیت هاي واحـدهاي مختلـف سـازمان بایسـتی بـه خوبی و با دقت شناخته شده و با رویکرد فرآیندي، ورودي هـا و خروجی هاي آنها به طور جامع مورد مطالعه و بررسـی قـرار گیرد و آنگاه با تعریف رابطه خروجی ها و ورودي هـا شـاخص هاي مناسب تعریف گردد.
اندازه گیري بهره وري
داده داده
تحلیل و ارزیابی اجرا و بهبود
اطلاعات اطلاعات
برنامه ریزي براي بهبود
شکل -1 نظام مدیریت بهره وري
-2-2 تجزیه و تحلیل، ارزیابی و تفسـیر نتـایج انـدازه گیري بهره وري
در این مرحله علل نوسانات شاخص هاي مختلف بهره وري به عنوان متغیرهاي مورد نظر بررسی می شـوند کـه نتیجـه ایـن بررسی تعیین نقاط قوت و ضعف سازمان در طـول دوره مـورد نظر (معمولا یک سال) است. در این مرحلـه نتـایج حاصـل از اندازه گیري بهره وري پردازش و طبقه بندي می شوند و پـس از انجام مقایسه هاي مختلف به ویـژه مقایسـه بـا اهـداف، بـه ریشه یابی و شناخت علل اصلی تغییرات شاخص هـا پرداختـه می شود و بر این اساس دلایل کاهش یـا افـزایش هـر یـک از متغیرها که همان معیارها و شاخص هاي انـدازه گیـري بهـره وري هستند در قالب نقاط قوت و قابلیت هاي سازمان و نقـاط ضعف و کمبودهاي سازمان مطرح و مشخص می شوند.
-3-2 برنامه ریزي براي بهبود و ارتقاي سطح بهره وري
نتایج تحلیل شاخص هاي بهره وري که مشخص کننده نقاط قوت و ضعف شرکت در طول دوره هاي مورد بررسی هسـتند، اطلاعات لازم را براي برنامه ریزي بهبود بهره وري فـراهم مـی سازند. بر این اساس وضعیت مطلوب و مـورد نظـر کـه هـدف برنامه ریزي رسیدن به آن وضعیت می باشد، شرایطی است که در آن نقاط ضعف کاهش یافته و یا برطرف شده باشند و نقاط قوت شرکت تقویـت شـده و قابلیـت هـاي آن افـزایش یافتـه باشند.
در مرحله برنامـه ریـزي پـس از تعیـین اهـداف و راهکارهـاي مناسب، فعالیت هاي لازم براي بهبود و ارتقاء سطح بهره وري شرکت تعریف می شوند و منـابع و امکانـات مـورد نیـاز بـراي انجام فعالیت هاي مزبور مشخص می گردنـد و بـدین ترتیـب راهکارهاي پیشنهادي براي بهبـود وضـعیت شـرکت در قالـب برنامه عملیاتی منسجم و یکپارچه تنظیم و ارائه مـی گـردد و مسئولیت واحدها و اجزاي مختلف سازمان مشخص می گردد.
-4-2 اجراي برنامه و بهبود بهره وري
آخرین مرحله نظام مـدیریت بهـره وري، انجـام فعالیـت هـا و اقدامات تعریف شده در برنامه بهبود است. اجـراي راهکارهـا و فنون و روش هاي مختلف بهبود باید متناسب با نوع مشکلات و مسائلی باشد که شرکت با آنها روبروست و انتظار می رود که این موضوع در تهیه و تنظـیم برنامـه بهبـود بهـره وري مـورد توجه قرار گرفته باشد.
نتیجه اجراي برنامه بهبود باید باعث بهبود وضـعیت شـرکت و ارتقاء سطح بهره وري آن شود و لذا این مرحله شـامل اجـرا و بهبود بهره وري است. البته اجراي نظام مـدیریت بهـره وریـدر شرکت با گذشت زمان باعث ارتقـاء جایگـاه شـرکت و بهبـود اساسی در وضعیت آن می شود و به پویـایی حرکـت و تحـول
2
مثبت در سازمان منجر می گردد، بدین لحاظ چنانچـه نظـام
مدیریت بهره وري به شکلی صحیح و دقیق مطابق برنامـه بـه نظام مدیریت بهره وري داراي چهارمرحله اصلی زیر است :
اجرا در آید، شرکت در مـدار بهـره وري (شـکل (2 قـرار مـی -1 اندازه گیري بهره وري
گیرد[2] -2 تجزیه و تحلیل، ارزیابی و تفسیر نتایج اندازه گیـري
