بخشی از مقاله
خلاصه:
نیاز به امنیت، همواره از بنیادی ترین نیازهای انسان در جامعه بشری به شمار می رود .مبحث امنیت از نظر روان شناسی به خصوص در بهداشت روانی و در آسیب شناسی روانی اهمیت بسیار دارد .آرامش، رشد، شکوفایی انسان، بروز همه استعدادها و خلاقیت ها و نیل به همه کمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید. از آنجا که فضاهای شهری امروزی مولفه ای برای وقوع نابهنجاری های شهری و در نتیجه عدم وقوع امنیت در شهر می باشد، بنابر این بررسی جنبه های کیفی و کمی امنیت چه از لحاظ کالبدی و چه از لحاظ اجتماعی در فضاهای شهری مخصوصا پارک ها امری ضروری است. افزایش امنیت محیطی (برپایه چگونگی دریافت افراد از محیط پیرامونشان) در راستای بهبود کاربری فضاهای شهری از مهمترین رویکردهایی است که جوامع پیشرفته در زمینه علوم اجتماعی ، مدیریتی و طراحی محیط بدان توجه دارند . آنچه از امنیت به عنوان دریافت عینی و ذهنی یاد می شود ناشی از ساختار و نحوه چیدمان محیط است ؛ لذا برای افزایش آن بایستی معیارها و استانداردهایی برای طراحی فضاهای شهری در نظر گرفت. رویکرد CPTED از جمله رویکردهایی است که بر کاهش جرائم توسط طراحی محیط تاکید دارد .
واژگان کلیدی: امنیت، پارک ،طراحی محیط، CPTED
- 1 مقدمه:
امروزه تردیدی وجود ندارد که لازمه زیستن پایدار انسان، همزیستی با طبیعت است و هرجا و هر زمان این همزیستی در معرض مخاطره و آسیب قرار گیرد، زندگی انسانها نیز به اشکال مختلف با نابسامانیهای گوناگون روبرو میگردد. از آنجـا که پارکها حلقه بارز واسط بین انسان و طبیعت هستند، میتوان این اماکن را به عنوان یکی از نخستین کارکردهایی دانست که ساکنین شهرها به نوعی همواره با آن در تماس اند.
اگر فضاهای موجود را به دو دسته فضاهای زیرسقفی و در هوای آزاد تقسیم کنیم، فضاهای داخلی و به اصطلاح زیر سقفی ها، باید ویژگی هایی نظیر لزوم حفظ خلوت و انزوا را داشته باشند و بر عکس فضاهای خارجی یا در هوای آزاد محلی برای تعاملات اجتماعی، در معرض عموم قرار گرفتن و فضاهایی قابل تجربه و بطور مساوی برای همه در جهت زندگی سالم باشند و البته همانطور که کی خانه و همه فضاهای داخلی آن پناهگاه
امنی برای خانواده و مهمان های آن فراهم می کند، شهر و فضاهای آن هم باید ایمنی و امنیت را بطور مشابه برای همه ساکنان و ناظران فراهم بکند. با توجه به ضرورت مساله ایمنی در فضاهای عمومی و پارکهای شهری، این موضوع برای پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.
- 2 بیان مساله:
پارکها یکی از عمده ترین فضاهای تفریحی در شهرها محسوب شده که ارتقاء مطلوبیت آنها به جذب بازدیدکنندگان بیشتر و استفاده بهینه از فضاهای آنها منجر می گردد. پارکها به عنوان یکی از فضاهای عمومی زمینه ساز ایجاد تعاملات اجتماعی، بیش از هر محیط جمعی نیازمند امنیت هستند. کمبود امنیت در یک پارک شهری با کاهش تعداد مراجعه کنندگان و دفعات مراجعه توأم بوده و به کاهش مطلوبیت آنها می انجامد. در این میان هر چند که شاخص های اجتماعی و عملکردی نقش عمده ای در میزان امنیت پارک ایفا می نمایند؛ از سویی دیگر، با عنایت به تأثیرگذاری عناصر تشکیل دهنده محیط به عنوان عامل بازدارنده یا تسهیل کننده زمینه ارتکاب جرم، بهبود شرایط محیطی پارک که نشأت گرفته از طراحی مناسب محیط و منظر آن است، می تواند به ارتقای امنیت کاربران و پیشگیری از وقوع جرم منجر گردد. به دلیل کارآیی بالای این رویکرد در دو دهه اخیر از نظر جنبه های اقتصادی و از حیث ابعاد فرهنگی و سیاسی، اقبال بسیار چشمگیری در جوامع مختلف دیده می شود. مقاله حاضر با در نظر داشتن اهمیت موضوع فوق، به بررسی رابطه بین عوامل محیطی با میزان امنیت یک پارک شهری می پردازد
- 3 پیشینه تحقیق:
اساساً تئوریها و ایده های مرتبط به ایمنی پس از قرن نوزدهم به منظور بهبود شرایط محیطی و اجتماعی و از طریق سیاست گذاریهایی در اسکان، بهداشت، شرایط شغلی، مراقبتهای بهداشتی و مواردی از این دست به وجودآمدند، از آن پس مطالعات و تحقیقات زیادی در این باره صورت گرفت، که در کشورمان نیز تحقیقاتی مرتبط با موضوع صورت گرفته است که از جمله آنها به شرح زیر است:
ـ صالحی فرد((1381، در بررسی و تحلیل چالشها و تنگناهای مدیریت فضای سبز در کلانشهرهای کشور (مطالعه موردی شهر مشهد)، تاکید میکند که یکی از مهم ترین ساز و کارهای موفقیت مدیریت فضای سبز شهری ارتقا بهره وری اجتماعی فضاهای سبز شهری است.
- لقایی و اصغری طبری((1382، در مقاله ای تحت عنوان مدیریت ایمنی در پارکها و فضای سبز شهرتهران (مطالعه موردی شهرداری منطقه 3 تهران)، به این نتیجه رسیده اند که با توجه به ارزیابی های به عمل آمده و شاخصهای تعیین شده از میزان ایمنی در 4 پارک ملت، شریعتی و پارکهای جنگلی طالقانی و سیدخندان که از جمله پارکهای مهم منطقه سه شهرداری تهران هستند، مشخص گردیده است که پارکهای جنگلی طالقانی و سیدخندان در رده های آخر از لحاظ ایمنی قرار گرفته اند، شاخصهای وضعیت ایمنی وسایل و فضای بازی کودکان و نیز وضعیت پارکها از نظر ایجاد سایه برای جلوگیری از هر گونه تنش جسمی، کمترین میزان ایمنی را در مجموع شاخص های 4 پارک به دست آورده اند. وضعیت پارکها از نظرعدم ایجاد آتش سوزی در آنها و نیز عدم تداخل کاربری ها برای عدم ایجاد ادراکات مغشوش و آشفته نیز در رده های بعدی از لحاظ میزان ایمنی قرار گرفته اند
Ü صالحی((1386، در تشریح نقش برنامه ریزی و طراحی محیطی در ایجاد پارکهای شهری امن تاکید اصلی را در تدوین ضوابط محیطی پیشگیری از جرایم در فضاهای شهری بویژه پارکها در راستای کاهش شرایط جرم خیزی فضاهای شهری قرار داده که به صورت نمونه به سه پارک بزرگ تهران اشاره کرده است.
Ü ارجمندی و همکاران((1387، در مقاله ای تحت عنوان، مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در پارکهای شهری شاخصهای وضعیت مناسب بهداشتی، اتاق کارکنان پارک، وضعیت اطلاع رسانی و نصب علائم هشدار دهنده در هنگام عملیات سم پاشی در پارک و وضعیت اقدامات صورت گرفته جهت کاهش آلودگی صوتی در پارک، در سه بخش بهداشت، ایمنی و محیط زیست، به ترتیب با 35 درصد، 30 / 3 درصد و / 3 28 درصد کمترین میزان مطلوبیت را در پارکهای تحت مطالعه به خود اختصاص داد ه اند.
Ü آزادی نجات و همکارانش( :( 1388 به بررسی و تعیین معیارهای طراحی در افزایش ایمنی در پارک ها و فضاهای سبزشهری با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره پرداخته اند. نتایج تحقیقات آن ها نشان می دهد که دستیابی به وضعیت مطلوب ایمنی در پارکها فرآیندی است که از یک طرف حاصل تشریک مساعی شهروندان به عنوان استفاده کنندگان از این فضاها بوده و از طرف دیگر به امکانات موجود در آنها بستگی تام دارد .
- محمدی و همکاران(:(1388 در مقاله ای تحت عنوان، ارزیابی شاخصهای تاثیرگذار بر مدت زمان ماندگاری در فضاهای سبز شهری (مطالعه موردی: پارکهای حاشیه زاینده رود)، به این نتیجه رسیده اند که که عواملی مانند ایمنی، امنیت و روشنایی رابطه معناداری با ماندگاری شهروندان در فضاهای سبز داشته است. از جانب دیگر احساس امنیت بالاترین میزان رضایت مندی شهروندان را به خود اختصاص داده است.
Ü خاکپور و همکاران (1389)، در تشریح آثار اجتماعی و فرهنگی فضاهای سبز شهری بالاخص پارک ها از ابعاد و زوایای گوناگون مورد بررسی و کنکاش قرار داده اند، نتایج حاصل نشان از آن دارد که آثار اجتماعی و فرهنگی فضاهای سبز علاوه بر کارکردهای مطلوب (برقراری تعاملات اجتماعی، گسترش فرهنگ شهری و شهروند سازی، پر کردن اوقات فراغت و غیره)، دارای تبعات نامطلوب(شکل گیری انواع جرائم شهری، گسترش فرهنگ ابتذال، دوستی های نامشروع و غیره) بسیاری است. همچنین تاثیر گذاری اجتماعی- فرهنگی پارکها نیز در کلیه شاخص ها یکسان نیست.
Ü صادقی نایینی و همکارانش( 1389 )، به بررسی ایمنی کودکان در زمین های بازی پارکهای محلی- ناحیه ای تهران پرداخته اند. نتایج تحقیقات آنها نیز نشان می دهد که ایمن سازی پارکها میسر نخواهد بود، مگر با اجرای مدیریت موفقیت آمیز و برای ارتقاء سطح ایمنی محوطه های بازی باید از استانداردهای ایمنی محصولات آمریکا یا استانداردهای اروپا بهره گرفت.
- جعفری و همکاران((1389، در مقاله ای تحت عنوان بررسی ایمنی زمین های بازی کودکان در پارکها با رهیافت برنامه ریزی محیطی، به این نتیجه رسیده اند که در این مقاله سعی شده است با تأکید بر لزوم ممیزی ایمنی در پارکها، برنامه ریزی محیطی برای پیشگیری از بروز صدمات و آسیبهای ناشی از بازی در پارکها مورد توجه قرا گیرد. تلفیق مهندسی ایمنی با برنامه ریزی و طراحی محیطی نیز ضروری است؛ که در این راستا توصیه می شود حداقل سه حوزه کودک، تجهیزات بازی و محیط، مورد بررسی و توجه قرار گیرند.
Ü خاکپور و همکاران((1389، در مقاله ای تحت عنوان بررسی عملکرد مدیریت شهری در گسترش فضاهای سبز عمومی(پارکها)، با استفاده از روش تاپسیس(مطاله موردی شهر مشهد)، به این نتیجه رسیده اند که ارتباط منطقی بین وسعت فضاهای سبز عمومی(پارکها)، و عملکرد مدیریت
