بخشی از مقاله
فهرست:
1- اهمیت فضای سبز و رابطه آن با محیط زیست
2- احداث پارک به منظور بهسازی محیط زیست و موارد مصرف گیاهان
3- از انتخاب زمین تا احداث فضای سبز
- انتخاب مکان مناسب
- بازدید از زمین و نقشه برداری
- تجزیه و تحلیل مکان
- تجزیه و تحلیل نیازهای افرادی که بیشتر از آن مکان استفاده می کنند
- انتخاب بخش های مختلف مجموعه فضای سبز
- مربوط به ساختن بخش های انتخاب شده
- انتخاب گیاهان
- زیبا سازی
4- ارزش های کاربردی گیاهان در طراحی فضای سبز
- کاربرد گیاهان در معماری
- کاربرد مهندسی گیاهان
- کاربرد گیاهان برای کنترل شرایط اقلیمی
- کاربرد زیبایی گیاهان
منابع:
1- طراحی باغ و احداث فضای سبز 2- طراحی باغ و پارک
مهندس غزاله روحانی مهندس اصغر کیانی
انتشارات فرهنگ جامع انتشارات آزاده
3- اینترنت
1- اهمیت فضای سبز و رابطه آن با محیط زیست:
توسعه سریع تکنولوژی و صنعت بشر سبب رشد سریع و بی رویه شهرها و توسعه حومه سازی و تخریب فضای سبز گردید. امروزه بیشتر جمعیت ما در شهرها زندگی می کنند.این امر سبب از بین رفتن طبیعت بکر و محیط های روستایی و جایگزینی آنها با شهرهایی با کیفیت متوسط شده است. بالنتیجه زیبایی این جوامع روستایی به ناموزونی و زشتی جوامع صنعتی مبدل شده است. کسانی که موافق حفظ منابع طبیعی و محیط زیست هستند فرصت طلب می کنند تا نظری عمیق تر به طبیعت و انسان بیافکنند ولی تکنوکرات ها که خیال می کنند تمام مشکلات جوامع بشری به کمک صنعت و ماشینهای مختلف نوظهور حل می گردد با این امر مخالف هستند هدف طراح باغ سنجیدن و ارزیابی امکانات کاربردی فضای سبز و شناخت و رفع نیاز های افراد جامعه است به عبارت دیگر طراح هنر و کاربرد را به هم آمیخته و با در نظر داشتن حفظ منابع طبیعی محیطی مناسب زیست ایجاد می نماید.
امروز محک کیفیت فظای سبز فیزیکی ما براساس رابطه ای است که بین سه عامل اولیه بر قرار می گردد این سه عامل عبارتند از :
1- ساختمان ها , خیابان ها , جاده ها , بزرگ راه ها , پارکینگ ها , سیم های برق و غیره
2- فضای باز مخصوص افراد پیاده
3-طبیعت (پستی , بلندی , سنگ ها , گیاهان و آب)
3-احداث پارک به منظور بهسازی محیط زیست وموارد مصرف گیاهان:
با پیشرفت تکنولوژی و هجوم مردم به شهرهای بزرگ تراکم در شهر ها روز به روز بیشتر شده از وسعت حیاط ها کاسته وخیابان ها و کوچه ها تنگ تر گشته و محیطی خفقان آور به وجود آورده است بالنتیجه فشارهای روحی افزایش یافت و اختلالات روانی شدت گرفت. تا اوائل قرن بیستم توجه خاصی به این موضوع مبذول نگردید. در این زمان بود که روان شناسان و جامعه شناسان به جنب و جوش افتادند و به کمک رسانه های گروهی مردم را با این مشکل آشنا ساختند. طبعاً توجه مسئولان امر نیز به این موضوع جلب شد و پارک سازی برای بهسازی محیط زیست آغاز گردید. ضرورت احداث پارک مخصوصاً در نقاط پر تراکم شهر های بزرگ احساس کردید.
ایجاد فضای سبز مقداری از این مشکلات را حل می کند به این معنی که درختان و درختچه ها با شاخ وبرگ خود مانع پخش صدا گشته و مقداری از دود و گرد وخاک را تصفیه می نمایند به علاوه بر اثر تبخیر و تعرق برگ ها, رطوبت هوا نیز افزایش می یابد که مخصوصاً در مناطق خشک بسیار مطبوع می باشد.
درختان سایه بان های بسیار خوبی نیز می باشند در مناطق گرم و خشک مانند اکثر نقاط ایران به کار بردن درختان سایه گستر برای بهسازی محیط زیست ضروری است به علاوه چون احداث ساختمان ها و جاده ها و غیره سطح زمین تسطیح شده و خاک روئی تغییر مکان یافته و خاک روئی تغییر مکان یافته و خاک فرسوده شده لذا در اثر بارندگی سطح خاک به سهولت شسته می شود یکی از بهترین روش های جلو گیری از شسته شدن خاک ,کشت و به کار بستن گیاهان مناسب است.
3- از انتخاب زمین تا احداث فضای سبز:
پردیس سازی و ایجاد فضای سبز حرفه ای حساس و دقیق است مراحل اولیه شروع کار پردیس سازان به دقت و مطالعه بیشتر نیاز دارد با مشخص نمودن هدف از ایجاد فضای سبز و با برنامه ریزی دقیق کار طراح به سهولت پیش رفته وامکان موفقیت بیشتر خواهد بود.
پارک ها و باغ ها برای مردم وبرای بهسازی محیط زیست آنان احداث می گردد به این دلیل هر پروژه با در نظر گرفتن نیاز های روانی و جسمی افراد آن منطقه خاص برنامه ریزی شده و طراحی می شود طراح با ایجاد فضائی مناسب آسایش بیشتر مردم را فراهم آورده وپناهگاهی دلپذیر برای آنان به وجود می آورد همه مردم به خصوص ساکنان شهرهای بزرگ و پر جمعیت احتیاج به مکانی دارند که پس از کشمکش های روزانه بتوانند به آن مکان پناه برده و آرامش یابند.
کار طراحی در چند مرحله انجام می گیرد این مراحل به ترتیب عبارتند از:
1- مرحله انتخاب مکان مناسب
2- بازدید از زمین و نقشه برداری
3-تجزیه و تحلیل یا ارزیابی مکان
4- تجزیه و تحلیل احتیاجات افرادی که بیشتر ار آن محل استفاده می کنند.
5- انتخاب قسمت های مختلف مجموعه فضای سبز
6- مربوط ساختن قسمت های انتخاب شده به یکدیگر
7- انتخاب گیاه
8- زیبا سازی
1- انتخاب مکان مناسب:
شکل زمین و اندازه مکان زیر بنا در طراحی فضای سبز اهمیت بسیار دارد در اکثر ممالک انتخاب مکان مناسب به کمک طراحان صورت می گیرد. مثلاً طراح باغ منطقه ای را مناسب باغ گیاه شناسی و باغ تفریحی و ناحیه ای را مناسب منطقه مسکونی تشخیص داده و انتخاب می کند اهمیت فضای سبز و رابطه آن با محیط زیست به تازگی در ایران مورد توجه قرار گرفته است کوشش کنونی مسئولان در این است که در مناطق پر جمعیت و شلوغ فضائی را اختیار کرده و پارکی احداث نمایند تا از تراکم جمعیت کاسته و به بهسازی محیط زیست منطقه کمک کرده باشند. برای اجرای این منظور قوانینی نیز در امور شهرسازی و شهرداری وضع شده است که طبق این قوانین نسبت فضای سبز به ساختمان ها کنترل می شود یعنی در هر منطقه مشخص نموده اند که چند درصد از زمین زیر بنا و چند در صد آن به فضای سبز و محوطه سازی اختصاص می یابد مقدار فضای سبز و پارک در شهرک ها نیز قوانین خاص خود را دارد چنین لوایح و قوانینی به بهسازی محیط زیست کمک فراوان می کند.
اکثر اوقات طراح ایرانی با مکانی انتخاب شده روبرو است. لذا برای ایجاد فضائی قابل استفاده و زیر بنا به مشکلات و مسائل پیچیده تری برخورد می کند .
2-بازدید از زمین و نقشه برداری:
پس از انتخاب مکان مناسب طراح به محل رفته و شخصاً مکان را بازدید می نماید.در این مرحله به کمک نقشه برداران , نقشه کامل و دقیق مکان مثل پستی و بلندی حدود فضای سبز و بالاخره تمام موقعیت های فیزیکی موجود در زمین رابر کاغذ رسم می نماید معمولاً طراح تمام مشخصات مورد احتیاج خود را آماده کرده و نقشه بردار نتایج به دست آمده را محاسبه و ترسیم می نماید.
اطلاعات و مشخصات مورد نیاز عبارتند از:
1) عنوان نقشه برداري,محل زمین,مقیاس, جهت شمال نقشه و زمین ,تاریخ
2) حدود زمین فضای سبز وخیابان ها و جاده های مجاور(با ذکر فاصله)
3) خطوط ساختمان ها
4) نام صاحبان زمین های مجاور
5) محل دقیق تمام دیوارها,پرچین ها, خیابان ها, مجاری فاضلاب, پله ها,باذکر مصالح به کار رفته یا نمای به کار رفته در این اماکن
6) محل چاه ها و پل هاومستحدثاتی از این قبیل که در اطراف زمین مورد نظر وجود دارند
7) محل و نوع و جهت جریان تمام مجاری اصلی فاضلاب در زمین های مجاری زهکشی.محل و نوع و اندازه تمام خطوط آب, گاز و پیچ های آب و محل کنتر و همچنین محل برق و تلفن و میسر سیم های برق و تلفن.
8) محل و اندازه باتلاق ها , مسیر سیلاب یا آب گیر های موجود در زمین.
9) حدود نواحی جنگلی , محل درختا ن موجود که قطر آنها از 20 سانتیمتر تجاوز می نماید بر نقشه مشخص گشته و نوع و ارتفاع و قطر تنه آنها ذکر گردد(مانند شکل)مطالب ذکر شده توسط نقشه برداران تهیه شده و بر روی کاغذ رسم می گردد. ولی تنها این نقشه برای شروع طراحی کافی نیست بلکه طراح باید خود به محل رفته و با چشم تیز بین خود تمام جوانب را بنگرد و به اصطلاح طراحان لمس کند.
3-تجزیه و تحلیل مکان:
دراین مرحله طراح به محل رفته و تمام جوانب محل را سنجیده و بر نقشه ای که نقشه بردار به او داده اطلاعات زیر را رسم می نماید.
1) جهت بهترین و بدترین مناظر
2) از درختانی که توسط نقشه بردار اندازه گیری شده کدام یک حفظ و کدام حذف شود.
3) اجسام و ساختمان هاي نا زيبا در زمين هاي مجاور ( با ذكر فاصله تقريبي)
4) محل مناسب احداث ساختمان های جدید در پارک .
5) جهت حرکت خورشید.
6) جهت وزش باد.
7) تجزیه و تحلیل اقلیم خرد منطقه.
8) عوامل طبیعی دیگر از قبیل: سر چشمه ها, درختچه های کمیاب, کف پوش های گیاهی(علف های موجود در زمین),وجود خاک سطح الارض و عمق آن, زمین و خاک فرسوده وغیره.
9) مشخصات تمام عوامل مهم دیگر که مربوط به زمین خاص میگردد.
حال طراح از مجموع دانسته ها و اطلاعاتی که خود و نقشه بردار کسب کرده نقشه ای رسم نماید(مانند شکل).
4- تجزیه و تحلیل نیازهای افرادی که بیشتر از آن ماکن استفاده می نمایند:
1)سنجیدن نسبت تعداد افراد به وسعت آن ناحیه (جمعیت نسبی منطقه پارک)
2)مقدار فضای سبز موجود در آن ناحیه
3)نسبت تقریبی تعداد کودکان به تعداد بزرگسالان آن منطقه.
4)در آمد سرانه
5) نیازهای فردی( جسمی و روحی)
6) نیازهای اجتماعی
جمع آوری چنین اطلاعاتی به صرف وقت و دقت زیاد نیاز دارد سهل انگاری در این مرحله طراح را گاهی با شکست کلی طرح روبرو ساخته است.
5-انتخاب بخش های مختلف مجموعه فضای سبز :
در این مرحله طراح تمام دانسته هائی را که از تمام تجزیه و تحلیل جامعه به دست آورده است کنار هم گذاشته و قسمت های قابل استفاده و مورد احتیاج فضای سبز را مشخص می نماید. در اینجا او می تواند حدود کلی اماکنی مانند محل بازی کودکان, محل ورزش,آبگیر یا دریاچه و حوض ها و محل رستوران, محل پارکینگ, محل پیک نیک یا نشستن و گردهم آوردن افراد,محل توالت ها محل ساختمان های گوناگون و غیره را مشخص نماید.
6- مربوط به ساختن بخش های انتخاب شده:
حال كه تمام محل هاي قابل استفاده افراد مشخص شده باید آنها را به یکدیگر مربوط ساخت. در اینجا طراح سعی می کند که سهل ترین راه های ارتباطی را طرح ریزی نماید یک فضای سبز محلی تفریحی است. باید حتی الامکان از احداث راه های پست و بلند و پرپیچ و خم خودداری نمود معمولاً افراد می خواهند که از نزدیک ترین راه از نقطه ای به نقطه ای دیگر برسند پس باید سعی داشت که مسیرهای کم فراز و نشیب و خطوط ارتباطی کوتاه برای مربوط ساختن قسمت های مختلف طرح انتخاب نمود طراح باید همیشه سنین مختلف افرادی را که از فضای سبز استفاده می کنند در خاطر داشته باشد افراد مسن توانائی راه رفتن پیاده روهای شنی وپست و بلند را ندارند کودکان نیز نمی توانند بر چنین مسیرهائی حرکت نمایند در ضمن آنان ممکن است از دوچرخه و سه چرخه نیز در همین مسیرها استفاده نمایند.
سه نکته قابل توجه در موقع انتخاب نوع و مسیر پیاده رو عبارت از:
1-عرض پیاده روها
2- انتخاب جنس مصالح پیاده روها
3-پیچ و خم و پستی و بلندی مناسب
1-عرض پیاده روها:
پیاده روهای پارک باید به اندازه کافی وسعت داشته باشندتا چندین نفر و کالسکه کودکان , دوچرخه و سه چرخه خردسالان بتوانند هم زمان به راحتی راه عبور داشته باشند اگر پیاده رو خیلی باریک باشد طبیعتاً مردم روی چمن ها یا گل کاری مجاور پیاده رو رفته و بعد از مدتی منظره ای ناخوشایند پیدا می کند. اگر هم پیاده روها زیادتر از حد عریض باشند باز هم اشتباه است چون بی جهت از فضای سبز و گل کاری و چمن کاری کاسته و پارک یا باغ را به جنگلی از آسفالت و یا مصالح ساختمانی دیگر تبدیل می نماید.
معمولاً بهتر است پیاده روهای اصلي عريض تر از پیاده روهای فرعی باشند تا عبور ومرور بازدید کنندگان به سهولت انجام گیرد.
2-انتخاب جنس مصالح پیاده روها:
دقت در انتخاب جنس مصالح پیاده روها جایز است سرعت حرکت افراد بر مسیرهائی که با مصالح مختلف ساخته شده است تفاوت فراوان دارد مثلاً سرعت حرکت عابرین پیاده بر روی آسفالت خیلی زیادتر از سرعت حرکت آنان بر شن و قلوه سنگ است.
لذا مسیرهای گوناگون را طبق سرعت حرکت افراد طراحی می کنند همیشه مسیرهای اصلی عبور را که معمولاً سرعت حرکت بیشتری لازم است از جنس آسفالت, بتن و یا بلوک های بزرگ سیمانی انتخاب می کنند حرکت دوچرخه و کالسکه کودکان نیز بر این نوع کف پوش صاف و بدون دست انداز خواهد بود چون سرعت حرکت در راه های فرعی کم تراز پیاده روهای اصلی خواهد بود .
3-پیچ و خم و پستی و بلندی های مناسب:
در باغ هائی به سبک سنتی ایرانی یا سبک های ایتالیائی و فرانسه احداث می گردد معمولاًپیاده روها مستقیم هستندو چون طرح این نوع باغ ها بر روی سطح مسطح پیاده می شد سراسر میسر پیاده روها همواره بدون پستی و بلندی بودند حال آنکه در پارک هائی که به سبک طبیعی طراحی می شوندمقداری پستی و بلندی وجود دارد.
طراح ناچار است به کمک قدری پیچ و خم این قسمت های پست و بلند را به یکدیگر مربوط سازد ولی بایددقت داشت که فراز و نشیب بیش از حد و اندازه نگردد تا تفرج کودکان و بزرگسالان به راحتی انجام گیرد.
