دانلود مقاله بررسی وضعیت روستاهای قرتین حسنجون وسیه آباد

بخشی از مقاله

بررسي وضعيت روستاهاي قرتين حسنجون وسيه آباد

به نام خدا
فصل يكم (1)
روستاهاي مورد نظر قرتين حسنجون وسيه آباد مي باشند كه در منطقه طالقان قرار دارند.
لازم است كه در گفتار اول از اين فصل به بررسي موقعيت مكاني و جغرافيايي منطقه طالقان بپردازيم.

منطقه طالقان از نظر جغرافيايي در قسمت غربي استان تهران قرار گرفته است. در واقع از شهرستانهاي غربي استان تهران مي باشد. همان طور كه ميدانيم در قسمت شمال استان تهران رشته كوههاي البرز قرار گرفته اندكه در واقع حايل ميان منطقه معتدل خزري( سواحل درياي

مازندران)واستانهاي تهران وقزوين مي باشند اين رشته كوهها چون كمربندي از سمت شرق به غرب كشيده شده اند وسواحل درياي خزر را از قسمت جنوبي جدا كرده اند. مي توان گفت كه واستان تهران در ميان اين كمربند قرار گرفته است. اگر ما درامتداد اين رشته كوهها از شهر تهران به سمت غرب حركت كنيم يعني بدست قزوين به منطقه طالقان مي رسيم: طالقان از سم شمال پس از گذشتن از رشته كوههاي البرز به آب گرم دو هزار وسه هراز وتنكابن (شهسوار) راه دارد.

البته در ميان اين كوهها منطقه الموت نيز قرار گرفته است. از سمت جنوب به شهرستان آبيك راه پيدا مي كند. از سمت جنوب غربي به استان قزوين وشهر قزوين راه دارد. از سمت شرق اين منطقه به كرج برخورد مي كند. البته اين مرزها و تقسيمات به صورت پيوسته بلافاصله نيستند. وباطي مسافتي مي توان به اين مناطق رسيد اگر بخواهيم برطبق سيستم راههاي كشوري به منطقه طالقان است دست پيدا كنيم. به اين صورت اين امر مسير مي شود كه از شهر تهران به سمت غرب در اتوبان تهران كرج شروع به حركت مي كنيم پس از گذشتن از شهر كرج وارد اتوبان كرج قزوين مي شويم.

تقريبا در 50 كيلومتري شهر قزوين به علامتي بر مي خوريم كه جاده طالقان را نمايش مي دهد. از اين قسمت به سمت راست پيچيده و وارد جاده هاي كاملا كوهستاني مي شويم. پس از طي كردن مسافتي حدود 30 كيلومتر به گردنه اي مي رسيم كه از بالاي آن دره طالقان كاملا مشخص مي باشد. پس از سرازير شدن در اين دره وطي مسافتيحدود 20 كيلومتر به مركز شهرستان كه همان شهرك طالقان مي باشد مي رسيم.
از نظر تصميمات كشوري منطقه طالقان در استان تهران مي باشد. و از شهرستانهاي استان تهران است البته اين امر جديدا به وقوع پيوسته است يعني قبل از سال 1378 طالقان يكي بخش بود كه داراي ره داري و.. بوده است كه پس از اين تاريخ طالقان به شهر تبديل شد و شهرداري طالقان افتتاح گرديد. البته قسمتي از جاده كوهستاني طالقان در محدوده استان قزوين قرار دارد. شهرستان طالقان داراي 85 پارچه آبادي يادهستان مي باشد كه مركز اين شهرستان (شهرك طالقان مي باشد. وتمام امكانات اصلي ومركزي يك شهر از قبيل شهرداري و بانكها وساير امكانات اداري در اين قسمت قرار گرفته است.
قريتين حسنجون و سيد آباد كه مبحث اصلي ما هستند از دهستانهي اين منطقه مي باشند.

گفتار دوم:
مطالعات اقليمي
همان طور كه گفته شد منطقه طالقان منطقه اي واقع در رشته كوههاي البرز مي باشد. بنابراين كاملا خواص ومشخصات مناطق كوهستاني را دارااست.
رشته كوههاي البرز مانع از نفوذ رطوبت وابرهاي باران زاي سواحل درياي خزر به قسمتهاي مركزي ايران هستند ولي به علت نزديكي منطقه طالقان به اين منطقه (معتدل خزري) ،طالقان داراي بارندگي بسياري زياد مي باشد. كه به علت ارتفاع زياد اين منطقه اين بارندگي هادر فصول سردسال بيشتر به صورت برف است.

در كوههاي طالقان حتي ما در فصل تابستان شاهد توده هايي از برف مي باشيم كه همان يخچالهاي طبيعي هستند.
و معمولا اولين بارندگيهاي برف برفراز مرتفع طالقان صورت مي گيرد. با توجه به اختلافات ارتفاعي كه در اين منطقه بواسته كوهستاني بودن وجود دارد شاهد تنوع پوشش گياهي مي باشيم.
در اين منطقه تابستانها داراي هوايي خنك و دلپذيري هستند البته در طول روز در تابستان به علت اين كه آلودگي هوا بسيار اندك است. ما شاهد تابش مستقيم خورشيد مي باشيم كه اين امر

باعث گرم شدن هوا مي شود ولي اين گرما كاملا معتدل و قابل تحمل است با غروب خورشيد هوا كاملا تغيير مي كند و به گونه اي سرد مي شود كه نياز به پوشيدن لباسهاي گرم احساس مي شود.

در سالهاي گذشته در اين منطقه گندم وجو كاشته شده است. وليكن در سالهاي اخير روي مردم به كاشت درختان ميوه بوده است. از جمله درختان ميوه اي كه در اين منطقه وجود دارند. مي توان به گيلاس ، آلبالو، سيب، گلابي ،هلو،زردآلو، آلو،انگور،گردو و.. اشاره كرد.
البته سبزي جات وميوه جات جاليزي از جمله خيار وگوجه فرنگي نيز در اين ناحيه كاشت مي شود. بنابراين تابستانهاي اين منطقه بسيار سرسبز است.

رودهاي زيادي از كوههاي البرز سرچشمه مي گيرند و در اين منطقه روان هستند، اگر دره هاي اين منطقه در فصول سردتر سال داراي جويبارهاي رواني هستندكه آب خودرا از كوهها تامين مي كنند و به هرمي پي وندند وتشكيل رودخانه مي دهند.
چندين رودخانه دائمي در اين منطقه وجود دارد كه در نهايت به هم پيوسته و شاهرود را كه از شهرك طالقان مي گذردتشكيل مي دهند و شاهرود نيز در ادامه مسير خود به سيفيد رود مي

ريزد كه به درياي خزر مي رسد. در فصل تابستان كه هوا خشك است آبياري باغستانها و درختان ميوه با آب اين رودخانه هاي دائمي صورت مي گيرد كه مسير پر پيچ وخم در دره طالقان را طي مي كنند. سيستم استفاده ازاين آب نيز به نوبه قابل توجه است كه در بخش هاي بعدي به آن اشاره مي كنيم.
فصل پاييز در اين منطقه بسيار زيباست وهوابسيار خنك مي باشد. اين فصل پربازندگي است.
وتنوع رنگهاي درختان طبيعت چشم نوازي را رقم مي زند. ميوه هاي پاييزي تيز در اين فصل فراوان مي باشند زمستانهاي طالقان معمولا زودرس هستند و زمستانها با حجم سنگيني از بارندگي برف روبه رو هستيم به گونه اي كه ارتفاع بارش برف گاها به 1 تا 5/1 متر نيز مي رسد.
با گرم تر شدن هوا وتمام فصل زمستان برف كوهها شروع به آب شدن مي كنند وپوشش سبز تمام كوهها و مناطق را در بر مي گيرد.

آب رودخانه ها بسيار زياد مي شود وشاهد سرآزير شدن سيلابهاي فراواني در اين فصل مي باشيم.
عطر شكوفه هاي وگلهاي بهاري و رايحه سبزيجات كوهي ونغمه پرندگان خوش الحان فضا را همچون بهشت شيرين و دلنواز مي كنند.
با توجه به پوشش گياهي وشرايط اقليمي وآب و هوايي شاهد پراكندگي گونه هاي مختلف حيواني دراين منطقه هستيم كه ميتوان به حيوانات وحشي همچون: خر،گراز وحشي، گرگ،روباه .كلهاي كوهي و جوندگان مختلف اشاره كرد.
اميد است كه تا حدودي شرايط اقليمي وپوشش گياهي اين منطقه روشن ومشخص شده باشد. بيان اين توضيحات به منظور اين بود كه بتوانيم قضاوت درستي در مورد چگونگي معماري منازل و اماكن اين منطقه داشته باشيم. ديد روشن تري نسبت به اين مسئله پيدا كنيم كه در فصل مربوط به معماري به طور مفصل به اين مقوله مي پردازيم.

گفتار سوم
پيشينه تاريخي
منطقه طالقان داراي قدمت تاريخي قابل توجهي مي باشد. وجود تپه هاي تاريخي و دفينه هاي فراوان اين موضوع را به اثبات رسانده است. دره طالقان به علت شرايط مناسب براي زندگي كشت وكار ودامداري از دير باز داراي سكنه بوده است.
البته نژاد اين ساكنان به درستي مشخص نمي باشد. مشخص كردن نژاد و تيره ساكنان قديمي اين منطقه توسط باستانشناسان با توجه به آثار تاريخي بر جاي مانده غيرممكن نيست. وليكن از دوره اي خاص ديد روشن تري نسبت به اين موضوع ميتوانيم پيدا كنيم. در زمانهاي قديم يكي از مسيرهاي ارتباطي مابين دامنه هاي جنوبي رشته كوههاي البرز ومنطقه تبرستان يا مازندران كنوني. همان منطقه طالقان بوده است كه مردم از دشت هاي قزوين ومناطق جنوبي با گذر از دره طالقان وكوههاي مرتفع به شمال كشور دست پيدا مي كرده اند.

از جمله شخصيتهاي تاريخي را كه رفت و آمد زيادي در اين منطقه داشته است. مي توان حسن صباح را نام برد. مشخصات و اطلاعات بسيار زياد وخوبي را ميتوان دركتاب خداوند الموت در موردحسن صباح استخراج كرد. حسن صباح و يارانش مسلمان بودند ومذهب خاصي را قبول داشتند. حسن صباح در كوهستانهاي طالقان و قسمت الموت استحكامات و قلعه هاي زيادي را بر پا نموده بود.

مي توان گفت كه وي از قدرت نظامي بالايي برخوردار بوده است. از جمله اين قلعه ها مي توان به قلعه كي قباد وقلعه الموت اشاره كرد. كه راههاي ارتباطي اين قلعه ها بسيار استاندانه وبا معماري دقيق طراحي شده بودند ونيز اشراف اين قلعه ها نيست به يكديگر نشان ديد معماراند و ظريف معماران اين بناها بوده است كه موقعيت نظامي وخاص اين مناطق را درك كرده بودند.

مطالعات در اين زمينه نشان ميد هدكه درون اينقلعه ها بخصوص قلعه الموت كه مقر اصلي حسن صباح بوده است. تمام امكانات رفاهي فراهم بوده است. مي توان به سيستم فاضلاب وسيستم آب رساني بسيار پيشرفته اي توجه كرد كه درون اين قلعه ها تشبيه شده بود. معماري اين قلعه ها به گونه اي بود كه در مواقع خطر ساكنان اين قعله ها كاملابي نياز از بيرون بودندومدتهاي مديدي مي توانستند از امكانات داخل قلعه بدون نياز به دسترسي يبه خارج استفاده نمايند.
از خصوصيات اين قعله ها ديوارهاي بسيار بلند آنها مي باشند. قابل توجه است به علت اين خصوصيت معماري دشمنان توانايي مقابله با حسن صباح رانداشتند. آن طور كه ازكتاب خداوند الموت بر مي آيد حسن صباح با تكيه بر استحكامات خود و نيز فدائيان زيادي كه داشته است.در مقابل حمله مغول مقاومت بسيار زيادي از خود نشان داده است.

بنابراين در دره طالقان كه مسيري پر رفت وآمد بوده است. گنج ها و آثار تاريخي زيادي ديده ميشود. كه تپه باستاني كولج يكي از اين آثار تاريخي است اين اماكن تحت پوشش سازمان ميراث فرهنگي كشور مي باشند.
حال كمي هم در مورد روستاهاي موردنظر خود يعني حسنجون و سيد آباد. بحث مي كنيم . اين گونه برداشت مي شود كه در ابتدا روستاي حسنجون به نام ارسنجان يا ارسنگان بوده است به معني بيسه ستيزان پس نبايد به تغييرات زباني وگذشت زمان به هسنگان وسپس در لفظ آميانه به حسنجون تبديل شده است. وروستاي سيد آباد همان طور كه از اسمش مشخص است. به علت سكونت سادات علوي به اين نام نامگذاي شده است. امروزه و در حالت كنوني هيچ مرزي مابين دو روستاي حسنجون وسيد‌آباد نمي توان در نظر گرفت . وفقط سكونت سادات وعوام هستندكه اين مرز را بوجود مي آورند در واقع اين دو روستا كاملا در هم ادغام شده اند.
حال به چگونگي تشكيل روستاي سيد آباد واوضاع سكنه آن مي پردازيم.
جد بزرگوار ساكنان روستاي سيد آباد قاضي مير سعيد مي باشد. كه بقعه اين امامزاده وعالم فرهيخته واقع در دو كيلومتري روستاهاي كنوني حسنجون وسيد آباد است. قاضي مير سعيد فرزند سيد نصرالدين مي باشد كه سيدنصرالدين مدفون به پاچنار تهران است و در ان جا بقعه اي متبرك دارد. سيدنصرالدين از نسل علي بن محمد باقر (س) مي باشد كه در اردهال كاشان مدفون است. مولانا قاضي ميرسعيد در نجف اشرف به درجه فقاهت دست پيدا كرد. و پس از بازگشتن به تهران در اردوگاه شاه طهماسب صفوي به منسب قاضي القضات دربار در آمد.در آن زمان والي گيلان خان احمد گيلاني بود.

كه به علت دوسال خشك سالي نتوانست باج و خراجش را به دربار شاه طهماسب بپردازد. اين امر باعث ناخشوندي شاه گرديد و قاضي مير سعيد را فراخواند و حكم بركناري خان احمد گيلاني را صادر نمود. وليكن از آنجا كه مولانا قاضي ميرسعيد انساين فقيه عالم وبا كرامت بود ماموراني را جهت تحقيق به گيلان فرستاد كاشف به عمل آمد كه موضوع خشك سالي درست بوده وخان احمد قادر به پرداخت خراج نبوده است بنابراين مولانا قاضي ميرسعيد بدون توجه به حكم شاه حكم بي گناهي خان احمد را صادر نمود. اين امر باعث خشمگين شدن شاه طهماسب گرديد.

به همين دليل قاضي ميرسعيد از دربار شاه طهماسب خارج شد و به سمت تهران آمد. آنجايي كه جدش سيدنصرالدين داراي احترام وكرامت بسيار زيادي بود. خان احمد گيلاني به پاس تشكر از مولانا قاضي مير سعيد به تهران و به ديدن وي آمد.
در آن زمان منطقه طالقان قسمتي از استان گيلان بوده است. به همين سبب منطقه طالقان دوره حسنجون را در اختيار قاضي ميرسعيد قرار داد. كه خانواده قاضي ميرسعيد در آنجا سكنا گزيدند. كه اين محل از محل كنوني روستاي سيد آباد دو كيلومتر فاصله دارد. سنگ مقبره حضرت قاضي ميرسعيد نشان مي دهدكه ايشان در زمان صفويه فوت نمودند. ونوادگان ايشان در همان منطقه به زندگي ادامه دادند. در كنار بقعه اصلي حضرت قاضي ميرسعيد چشمه هاي پرآب وزلال وجود داشته است.

كه نوادگان وي در آنجا گندم كاري وزراعت مي كردند. با كم شدن تعداد اين چشمه ها نوادگان وي كم كم از بعقه ومحل اصلي مولانا قاضي ميرسعيد به سمت دره حسنجون سرازير شدند كه رودخانه اي پر آب ودائمي در آنجا جريان دارد. بنابراين محل كنوني روستاي سيد آباد وحسنجن شكل گرفت وپراز سكنه شد.البته دركنار بقعه مولانا قاضي ميرسعيد هم اكنون نيز آثار روستاي قديمي سيد آباد وجود دارد. بنابراين مي توان گفت كه معماري روستايي اين اماكن تاثير گرفته و هم شيوه معماري دوران صفوي در ايران بوده است.

گفتار چهارم
مطالعات فرهنگي واجتماعي
در اين گفتار سعي بر آن است كه تا حد توان خصوصيات فرهنگي و نظام اجتماعي مردم طالقان( روستاي حسنجون وسيدآباد)بررسي شد.
همانطور كه مي دانيم هربخش و هر قسمت از مملكت ما داراي فرهنگ وارزشهاي خاص خود مي باشد. واين فرهنگ وچگونگي برخورد ساكنين نواحي مختلف ايران تاثير از عوامل زيادي مي باشد. از جمله اين عوامل مي توان همسايگي عوامل اقليمي وطبيعي وغيره را نام برد.
مي توان گفت كه مردماني كه در حاشيه رشته كوه البرز و دراين نواحي زندگي مي كمنند آداب ورسومي تقريبا شبيه به هم دارند.

حتي نوع گويش وپوشاك آنها نيز تفاوت چنداني ندارد. وهمچنين مصالحي كه براي ساختن ابنيه از آن استفاده مي كنند.
گفته شدكه طالقان داراي 85 پارچه آبادي يادهستان مي باشد فرهنگ مردمان اين دهستانها كاملا شبيه به هم مي باشد.
پوشاكي شبيه به هم دارند تغذيه اي مشابه هم دارند ونيز گويش مشابه به هم دارند كه اندكي با هم تفاوت دارد.
مردمان طالقان به گويشي طالقاني صحبت مي كنند گويشي كه نمي توان اسم زبان را روي آن گذاشت. زيرا اگر اندكي روي آن دقت شود. مي توان معني آن را درك نمود. البته اين گويش مابين ساكنان قديمي كرج بعضي كرجي هاي اصيل ونيز روستاهاي درون جاده چالوس همچون آدران. و اريان و پوركان ونسا با كمي تغيير مشترك مي باشد.
از اين ميان به يكي از رسوم متداول اهالي حسنجون وسيد آباد اشاره مي كنيم. و آن اين است كه همه سال در صبح عاشورا مردمان اين دو قريه به شكل دسته هاي سوگواري از محل كنوني روستا به سمت امامزاده قاضي ميرسعيد حركت مي كنند و تمام اهالي ده در آنجا جمع مي شوند. و به سينه زني ونوحه خاني مي پردازند وسپس در هر عاشورا پس از عرض سلام واداي احترام به آستانه مقدس امامزاده قاضي ميرسعيد به مسجد روستا برگشته و پس از مراسم تغذيه نهاروز عاشورا را ميل مي نمايند.

پوشاك مردمان اين روستا همان پوشاك متداول مردمان نواحي كوهستاني بوده است. ازآن جمله گيوه هاي چروچين. رو اندازهاي پوشين دستمال يا همان دستار و جورابهاي پشمين را ميتوان نام برد كه البته در قديم اين پوشاك مورد استفاده و مرسوم بوده است.

مردمان اين منطقه داراي ريشه مذهبي وفرهنگي قوي ميباشند. در اين زمينه چهره هاي شاخصي را در تاريخ ايران معرفي نموده اند. از اين چهره هاي ميتوان دكتر حشمت طالقاني راه نام برد كه از ياران صديق ووفادار ميرزا كوچك خان جنگلي بودند. در اين ميان از اصحاب قلم وادب مي توان به جلال آل احمد اشاره كرد كه او نيز متولد روستاي اورازان طالقان بوده است و در كتابي به همين عنوان روستاي زادگاه خود را به طور زيبايي وصف نموده است.

ونيز استاد امير خاني از استادان بزرگ خط ايران نيز در طالقان متولد شده اند.
همچنين مفخر عالم موسقي درويش خان طالقاني .از پيشگامان موسيقي سنتي ايران اهل اين مرز بوم بوده است. درويش خان طالقاني از نوازندگان به نام سازهاي ايران به خصوص سه تار بودند. كه ابداعات فراواني در اين سازها نيز بوجود آوردند. درويش خان از مدرسان دارالفنون بود كه به دستور ميرزا تقي خان اميركبير تاسيس شده بود. درويش خان در آنجا به تدريس موسيقي به صورت آكادميك مي پرداخت تاليفات و آثار بسياري از درويش خان در زمينه موسيقي فوركلوريك ايران به جا مانده است.

پس بي راه نگفتيم اگر بگوييم موسيقي ايراني دوام خود رامديون اين مرد فرهيخته بوده است. ونيز درويش خان اولين كسي بوده است كه درايران به واسطه تصادف ماشين دارفاني را ودا گفته است. روحش شاد باد.
ونيز از چهره هاي برجسته مي توان به پروفسور فرهنگي اشاره كرد. كه در همايش چهره هاي ماندگار سال 1384 به عنوان چهره ماندگار شناخته شدند.

همچنين از چهره هاي مذهبي اين منطقه ميتوان به آيت الله طالقاني اشاره كرد كه زادگاه ايشان روستاي گليارد طالقان بوده است و هر ساله مراسم بزرگداشت ايشان در اين منطقه برگزار ميشود.
مردمان اين مزر وبوم اهل علم وفرهنگ وهنر مي باشد و هنر با خون اين مردمان همچون ساير مردمان ايران آميخته است از نظر سطح تحصيلات بسيار پيشرفته هستند. به طوري كه اگر آمار افراد ليسانس به بالاي اين منطقه را بدست بياوريم رقم قابل توجهي را به خود اختصاص مي دهد.

گفتار پنجم
مطالعات جمعيتي
در ميان 85 پارچه آبادي منطقه طالقان تعدادسرانه افراد ونوسانات جمعيتي تقريبا سري يكسان داشته است.
وليكن استثنااتي در اين زمينه وجود دارد. بعضي از روستاهاي منطقه طالقان به واسطه وضعيت مكاني مناسب تروپتانسيل هاي بيشتر از همان بدون تاسيس و تشكيل داراي جمعيتي بيشتر وتعداد ابنيه اي بيشتر نسبت به ساير روستاها بوده اند.
بنابراين مي توان روستاهاي اين منطقه را به دو دسته روستاهاي كم جمعيت وروستاهاي پرجمعيت تقسيم كرد مسلما در روستاهاي پرجمعيت امكانات بيشتري وجود داشته روند رشد جمعيت دراين روستاها سريعتر بوده است.
مي توانيم تغييرات جمعيتي را از يك ديدگاه ديگر نيز بررسي كنيم. به اين صورت كه در ابتدا به بررسي جمعيت در سالهاي قبل از سال 1350 مي پردازيم. در آن سالها نظام اجتماعي وجمعيتي خانواره هاي اكثر نقاط ايران به دليل شرايط حاكم در كشور به يك صورت بود. با توجه به اين كه مردم روستاهاي كشور پيشينه قالبشان كشاورزي بود و يا دامپروري واز اين راه امرار معاش مي كردند نيروي انساني براي آنها اهميت فراواني داشته است.

همان طور كه مي دانيم در آن زمان كارها به صورت مكانيزه با دستگاه هاي پيشرفته نبوده است. وتمام كارهاي لازم وافراد با تكيه بر نيروي يدي انجام مي دادند. اين امر ايجاب مي نمود كه به يك خانواده به فكر داشتن فرزندان زيادي باشد تا بتواند كارها را تقسيم نمايد.