بخشی از مقاله
خلاصه
پیاده راه ها علاوه بر ارتباط و دسترسی، می تواند به کاهش آلودگی های زیست محیطی و توسعه اهداف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی شهرها کمک نماید. این مقاله با بررسی ده مورد از تجارب پیاده راه سازی کلانشهر های ایران، درصدد شناخت کم و کیف اقدامات انجام شده و ارائه راهکارهای ارتقاء کیفیت می باشد. مطالعه بصورت توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز بصورت مطالعات کتابخانه ای و برداشت میدانی جمع آوری شده اند. بررسی ها نشان می دهد اکثر مسیرهای پیاده بافت قدیم شهرها در جهت حل مشکلات ترافیکی ایجاد شده اند و اغلب با مشکلاتی چون تردد وسایل نقلیه ساکنین درون محور، کمبود فضای سبز، نامکفی بودن پارکینگ و غیره مواجه می باشند. بنابراین بازنگری در طرحها با هدف ایجاد شهر انسانی و تامین تسهیلات مورد نیاز می تواند به رونق بیشتر پیاده راه ها کمک نماید.
کلمات کلیدی: فضای شهری، ترافیک، پیاده راه، پیاده راه های ایران
.1 مقدمه
فضاهای شهری در واقع قسمتی از فضاهای باز و عمومی شهرها هستند که شهروندان در آن تعاملات اجتماعی انجام می دهند. »امروزه، کیفیت و جذابیت فضاهای عمومی شهری به یکی از مهمترین سنجه های توسعه یافتگی و قابلیت زندگی در شهرها تبدیل شده است.[1]« همانطور که می دانیم شهر ها از دیرباز بر اساس حرکت پیاده بنا شده بودند اما با ظهور انقلاب صنعتی و ماشینی شدن شهرها ،زندگی پیاده در شهر رنگ باخته و جای خود را با اتومبیل عوض می کند و خیابان کشی های جدید صرفا جهت عبور و مرور وسایل نقلیه طراحی و اجرا می گردند. در این میان یک خلاء بین گذشته شهرها و وضع کنونی آنها مشاهده می شود و آن کم اهمیت شدن زندگی پیاده است. چاره ای که امروزه شهرهای جهان برای این مسئله اندیشه کرده اند،ایجاد پیادهراه ها می باشد. با توجه به تعریف فضای شهری، پیاده راه ها جزئی از آنها محسوب می گردند و همانطور که گفته شد هم اکنون می توانند بعنوان یکی از سنجه های توسعه یافتگی؛که مقصود هر شهری می باشد، به کار آیند. ایجاد محیط پیاده، علاوه بر افزودن ایمنی حرکت پیاده می تواند زمینه ساز حضور بیشتر شهروندان و افزایش تعاملات بین آنها و بوجود آمدن زندگی اجتماعی شهری شود. لذا توجه به کیفیت های مربوط به مسیر های پیاده باید در دستور کار طراحان و مدیران شهری قرار بگیرد. در این نوشتار سعی شده است با تاکید بر اهمیت پیاده روی و پیاده راه ها و ارائه اطلاعات مختصری مربوط به مبانی نظری آنها ، با بررسی تفصیلی تر تجارب پیاده راه سازی در شهر های ایران، شناختی کلی از آنها حاصل آید تا بتوان با بررسی و تحلیل نکات مثبت و منفی آنها در ایجاد پیاده راه های موفق جدید در شهرهای کشور، گام موثری برداشت کرد.
2. مبانی نظری
پیاده روی ساده ترین نوع جابجایی بین مبدا و مقصد بوده و تنها گونه ای از حمل و نقل است که به صورت مستقل و غیر وابسته به هیچ گونه ابزار یا وسیله ای خارجی امکان پذیر می باشد .[1] اما پیاده راه، عنوان کلی برای آن دسته از معابر شهری است که مخصوص عبور پیاده و یا به طور عمده برای آنان در نظرگرفته شده است. این معبر میتواند به صورت خیابان، کوچه، بازار، بازارچه و گذر و یا مسیری در میدان، پارک، ورزشگاه و یا
1دانشیار گروه معماری
2دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری
1
محوطه ساختمانها و مجتمعهای زیستی در نظر گرفته شود. اما پیادهراه با پیاده رو فرق دارد، چراکه کتاب آیین نامه طراحی راه های شهری در بخش دهم، پیاده رو را مسیری موازی و مجزا از آن می داند و راه پیاده را مسیری با امتداد مستقل و مجزا از سیستم ترافیک موتوری معرفی میکند.[2]طبق تعریف دیگری می توان گفت که خیابان های پیاده خیابان های منفرد و مجزایی هستند که آمد و شد خودرو از آن ها حذف شده است. البته خودروهای خاص در مواقع اضطراری امکان دسترسی به آن را دارند و وسایط نقلیه خدماتی و حمل بار نیز طی ساعات خاصی مجاز به تردد درآنها هستند.[3]
یکی از اصول پنجگانه گسترش محله »رادبرن«1 در1929به نقل از پایه گذاران آن،»کلارنس اشتاین«2و»هنری رایت«3 و براساس الگوی پیشنهادیشان برای شهرسازی عصر ماشین، جداسازی راه پیاده و سواره بوده است.[4]انگاره خیابانهای پیاده، برای اولین بار در شهرهای اروپایی نمود پیدا کرد. از دهه های میانی قرن بیستم میلادی به بعد، این انگاره در شهرهای اروپایی، با هدف خارج ساختن محدوده های تاریخی شهرها از تسلط اتومبیل و برای حفاظت از بافت های کهن و احیاء حیات اجتماعی، طرح و به اجرا درآمد.[5]شهر اسن4آلمان، اولین شهری است که در سال 1930 اقدام به ایجاد محورهای تجاری پیاده در خیابان های»لیمبکر«5 و »کتویگر«6 کرده است و در حال حاضر نیز یکی از گسترده ترین و کارآمد ترین سیستم های پیاده مرکز شهری در میان شهرهای اروپا را داراست.این دو خیابان دارای عملکرد تجاری بوده ولی هر یک ویژگی های خاص خود را دارا هستند.به طوری که در یک مکان تجاری دو نوع تجربه مختلف از خیابان پیاده را عرضه می کنند.نکته مهم در امر برنامه ریزی و طراحی این محور ها، تدریجی بودن انجام این تغییرات است.بطوریکه خیابان کتویگر طی30 سال از یک خیابان پرترافیک، تبدیل به یک خیابان کاملا پیاده گردیده است.[5] ازسال1940، شهرهای ویژه پیاده از شمال غرب اروپا گسترش یافتند و از سال1950، مرزبندی رفت وآمد سواره در بافتهای قدیمی رواج یافت و از دهه 60 پیاده راه سازی در آمریکا آغاز شد.[4] اما در جوامع شرقی به این مقوله کمتر از اروپا پرداخته شده و با تاخیر زمانی نسبت به اروپا و پس از تجربیات حاصله در شهر های اروپایی،در غالب طرح های بهسازی،نوسازی و باز سازی بافت های فرسوده اقداماتی صورت پذیرفته است و در شهر های آمریکایی نیز در قالب طراحی مجموعه های تجاری بزرگ و تحت عنوان » مال«7 ها ،مبحث توجه به ایجاد مسیر های پیاده متفاوت با آنچه که در اروپا و شرق اتفاق افتاده ،به اجرا در آمده است.[5]
