بخشی از مقاله
مقدمه(بیان مساله)
رابطه زناشویی به عنوان مهمترین و اساسیترین رابطه انسان توصیف شده است، زیرا ساختاری اولیه را برای بنا نهادن رابطه خانوادگی و تربیت کردن نسل آینده فراهم میسازد (احمدی، خدابخش، .(1382 رضایت زناشویی یک جنبه بسیار مهم و پیچیده از یک رابطه زناشویی است (اولیا، (1385 به عبارت دیگر، یکی از جنبههای حیاتی یک سیستم زناشویی، رضایتی است که همسران در رابطه خویش احساس و تجربه میکنند (ایماننژاد، .(1388
لذا توجه به رضایت زناشویی به علت نقشی که در سلامت روانی زوجین و فرزندان آنها دارد اجتناب ناپذیر است. (عطاری، .(1384 برخی از صاحبنظران در تعریف رضایت زناشویی آن را تابع مراحل چرخه زندگی میدانند. (السن1، .(1997 بسیاری از تحقیقات رضایت زناشویی را به عنوان عامل موثر در رشد معرفی میکنند (کارت رایت2، .(2009
به لحاظ اهمیت بالایی که رضایت زناشویی در زندگی انسان دارد محققان بسیاری به سمت و سوی این موضوع سوق پیدا کرده اند و به بررسی عوامل مهم و تاثیر گذار بر این متغیر پرداخته اند. از جمله این عوامل می توان به خود میان بینی زوجین اشاره کرد.
مانع اصلی ترقیات هماهنگی فکری و روابط متقابل اخلاقی همانا ارتباطیترین و ریشهدارترین رفتار رفتار وجدان فردی و حتی وجدان گروهی، یعنی وجود خود میانبینی3، عقلی و عاطفی است. که در روح هر فرد تا حدودی که بیشتر بدوی است و هنوز در اثر عدم تعامل اجتماعی از خود میانبینی رهایی نیافته است وجود دارد و نیز همراه با آن، وجود اجتماع میانبینی4 عقلی و عاطفی است که به نوبه خود در هر واحد اجتماعی باز در حدودی که میان واگرایی صورت نپذیرفته است بروز میکند (پیاژه، ترجمه منصور و دادستان، .(1375 پیاژه تا اواسط دهه 30 به طور اساسی و بنیادی درباره مفهوم خود میان بینی که خود ارائه داده بود تجدید نظر کرد (کسیلرینگ و مولر5، 2011؛ به نقل از پوربافرانی، .(1391
1 - Olsen.
2 - Cartwright.
3 - egocentrism.
4 - Sociocentrism.
5 - kesslring & muller.
الکایند1 دو اصطلاح را درباره خود میان بینی به تصویر کشید توصیفی برای تمایل و گرایش نوجوان به توجه خاص به فکر
و ذهنیت خود است. الف) خیالپردازی:2 یعنی عدم توانایی برای تمایل قایل شدن میان اهداف فکر که موجب میشود فکر کنید به اینکه دیگران ذهنشان مشغول شماست، چرا که ذهن شما نیز مشغول خودتان است. ب) افسانهپردازی شخصی:3 یعنی توانایی جدید برای فکر کردن به افکاری که نسبت به افکار دیگران نوعی کشش و جاذبه ایجاد میکند که با افکار دیگران متفاوت است
و در نتیجه به بروز این عقیده منجر میگردد که فرد منحصر به فرد آسیبناپذیر است (جرینی4، 1996؛ به نقل از پوربافرانی، .(1391 خودمیان بینی الکایند ادامهی مراحل رشد شناختی پیاژه است (برگر5، 2010؛ نقل از همان منبع).
از سوی دیگر، ازدواج به عنوان مرحلهای مهم از زندگی و برای دستیابی به نیازهای عاطفی افراد همواره مورد توجه بوده است. انسان در مراحل مختلف زندگی خود با موفقیتهایی مواجه میشود که تجهیزات و توانمندیهای روانشناختی او را به چالش میطلبد. این توانمندیها به افراد در تدارک راهبردهای مقابله و چگونگی مواجهه با چالشها کمک میکنند، در ارزیابی از واقعیتهای موجود راهگشا هستند، کیفیت روابط بین شخصی را تنظیم میکنند، واکنشهای دفاعی را به راه میاندازند و در مهار برانگیختگیها موثرند. یکی از این توانمندیها، من تحول یافته و نیرومند است که به بخش قابل ملاحظهای از کنشوریهای فرد در قلمروهای مختلف زندگی پوشش میدهد. (به نقل از کچوئی، فتحی آشتیانی، .(1392 قدرتمندیهای من در سرتا سر چرخه زندگی به عنوان پاسخی به حل موفقیتآمیز مراحل روانی اجتماعی در نظر گرفته شدهاند. (به عنوان مثال امید از اعتماد، اراده از خود مختاری، هدفمندی از ابتکار، شایستگی از پوشایی، وفاداری از هویت، عشق از صمیمیت، مراقبت از تولید نسل و فرزانگی از انسجام). در صورت بندی ادیسون از مراحل روانی اجتماعی زندگی، ازدواج در مرحلهای اتفاق میافتد که چالش اساسی فرد بین صمیمیت و انزوا است. صمیمیت ششمین مرحله روانی اجتماعی، در پی اتمام موفقیتآمیز بحران هویت و تسلط نیرومندی من وفاداری شکل میگیرد. توانایی ساختن و حفظ تعهدات بین فردی اساس این مرحله است (به نقل از همان منبع)، بزرگسالان جوان با یک هویت استقرار یافته آماده میشوند تا با هویتی از فرد دیگر در آمیزند. نقطه مخالف صمیمیت یعنی انزوا وقتی رخ میدهد که جوان به وسیله اشتراک گذاشتن صمیمیت واقعی، هویت خود را در خطر میبیند. این افراد از زاد و ولد و مراقیبت از کودک نیز هراس دارند (به نقل از همان منبع). ). پس چنین میتوان نتیجه گرفت که یکی دیگر از عوامل موثر بر رضایت زناشویی نیرومندیهای من است (کچویی، فتحیآشتیانی، 1391 و سونسون، .(1998
صفات شخصیتی نیز میتوانند پیشبینی کننده معناداری از رضایت زناشویی باشند و ویژگیهای شخصیتی زوجین از جمله موثرترین عوامل میزان رضایت از زندگی است که در تبین تغییرات رضایتمندی زناشویی اهمیت ویژهای دارد (به نقل از شاکریان، نظری، ابراهیمی، فاطمی، دانایی، .(1390 همچنین مطالعات فراوان نشان میدهد که عوامل شخصیتی بنیادین، از مهمترین عواملی هستند که بر رضایت زناشویی موثرند (نجارپوریان، .(1391 فروید معتقد است که همه چیزهایی که تاکنون به دست آوردهاید و تمام چیزهایی را که انتظار دارید به دست آورید، خواه همسر یا والد خوبی باشید و حتی حالت سلامت عمومی شما میتواند تحت تاثیر شخصیت شما و شخصیت افرادی که با آنها تعامل دارید قرار گیرد (منصور ودادستان، .(1391
1 - Elkind.
2 - Imarginary audience.
3 - personal fable.
4 - Greene.
5 - Berger.
با توجه به مطالب گفته شده مشخص می شود که هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین خودمیان بینی، قدرتمندی های من
و عوامل شخصیت با رضایت زناشویی می باشد. و بطور اخص بدنبال بررسی فرضیه های زیر می باشد:
1. بین خودمیان بینی، قدرتمندی های من و عوامل شخصیت با رضایت زناشویی رابطه وجود دارد.
2. بین خودمیان بینی و عوامل شخصیت با رضایت زناشویی رابطه وجود دارد.
3. بین خودمیان بینی و قدرتمندی های من با رضایت زناشویی رابطه وجود دارد.
روش
پژوهش حاضر از نوع پژوهش های توصیفی و از گروه همبستگی های چندگانه به حساب می آید. جامعه این پژوهش شامل کلیه زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر قم در سال 1393 بوده و نمونه تحقیق شامل 350 نفراز این زوجین که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند.
ابزرا سنجش: در این پژوهش برای سنجش خودمیان بینی از پرسشنامه افسانه پردازی شخصی و پرسشنامه جدید خیالپردازی استفاده شد. پرسشنامه افسانه پردازی شخصی مقیاسی است که تصورات فرد را در این زمینه که احساسات و تجربیات او کاملا منحصر به فرد است، تا حدی که احساس فناناپذیری و آسیب ناپذیری میانجامد، میسنجد.
این مقیاس شامل 46 سوال میباشد که نظر فرد را با 5 شماره (از کاملا مخالفم، تا اندازهای مخالفم، نظری ندارم، تا اندازهای موافقم، کاملا موافقم) مشخص میکند، این پرسشنامه دارای سه خرده مقیاس یکتایی، همه توانی و آسیب ناپذیری میباشد. لاپسلی و همکاران (1996) 198 ضریب آلفای کرونباخ را برای خرده مقیاس یکتایی 0/70 و برای خرده مقیاس همه توانی 0/79 و برای خرده مقیاس آسیب ناپذیری 0/73 گزارش کردهاند. پرسشنامه خیال پردازی مقیاسی است که عدم توانایی فرد را برای تمایز قائل شدن میان اهداف و فکر که موجب میشود فرد به این فکر کند که ذهن دیگران مشغول اوست، را میسنجد.
این مقیاس شامل 38 سوال میباشد که نظر فرد را با 4 شماره (هرگز، به ندرت، گاهی اوقات و بیشتر اوقات) مشخص میکند و به فرد نمره 38 تا 152 تعلق میگیرد. لاپسلی و همکاران (1989) 1 در پژوهش خود ضریب آلفای کرونباخ بدست آمده برای مقیاس خیالپردازی جدید را 0/93 گزارش کردهاند.
برای سنجش متغیر قدرتمندی های من نیز از پرسشنامه روانش اجتماعی نیرومندی من استفاده شد. این پرسشنامه از 8 زیر مقیاس تشکیل شده است، توسط مارکستروم و همکاران (1997) ارائه شد. هر زیر مقیاس PIES شاخصی از حل تعارض مرحله روانی اجتماعی مربوط به خود است. به طور کلی این مقیاس برای اندازهگیری سازگاری روانی اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد (مارکستروم و مارشال2، مارشال، .(2007 این پرسشنامه بر اساس تحلیل دقیق نوشتههای اریکسون برای ارزیابی نیرومندی من ساخته شد. روایی صوری و محتوایی آن توسط چند تن از دانشجویان اریکسون مورد تایید قرار گرفت. همسانی درونی آن در پژوهشهای مختلف تایید شده و روایی همزمان آن از طریق بررسی ارتباط با پیشرفت هویت، عزت نفس، هدف در زندگی، موضع کنترل درونی و نقشهای جنسی نشان داده شده است. آلفای کرونباخ کل مقیاس 0/93 به دست امده است.
1 - Lapsley et al
2 Markstrom & Marshal.
بررسیها نشان داده است که فرم 32 سوالی آن نیز از روایی و اعتبار لازم برخوردار است p =0/91)، مارکستروم و همکاران، .(1997 در پژوهش حاضر از فرم 32 سوالی استفاده شده است که الفای کرونباخ آن 0/86 به دست آمد.
برای بررسی عوامل شخصیت ازپرسشنامه 16 عاملی شخصیت کتل استفاده شد. ریموند کتل (1973)، شخصیت را به 16 بعد اساسی که آنها را صفات عمقی نامید کاهش داد و با استفاده از روش تحلیل عوامل، پرسشنامه شخصیتی 16 عاملی (PE16) را در پنج فرم A/ B/ C/ D/ E ساخت که براساس آن میتوان ارزیابی کاملی از شخصیت هر فرد، به دست آورد. وی به هر عامل دو نام داده است؛ یکی برای نمرههای بالا و دیگری نمرههای پایین (انکینسون و هیلگارد، .(1983
