بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضربه شناخت مؤلفه های جغرافیایی،بهره وری مناسب از مؤلفه ها در جهت توسعه فضایی متناسب و جلوگیری از
خطرات احتمالی پرداخته است.
این پژوهش جزء تحقیقات بنیادی و کاربردی محسوب می شود و در راستای تحلیلهای علمی گام برداشته است و به منظور جمع آوری اطلاعات در آن از روش مطالعه اسناد و مدارک ، پایان نامه ها ، کتب و نشریات ، سایت های اینترنتی،آمارنامه ها، نقشه های مختلف و تهیه عکس استفاده شده است.و برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از مدلSWOT استفاده شده است.
منطقه 22 با دارا بودن مؤلفه های جغرافیایی مؤثر نظیر اقلیم مساعد ، شیب و توپوگرافی مناسب و،جهت باد غالب غربی - شرقی ، وسعت زیاد زمینهای بایر و با توجه به طرح توسعه شبکه ترافیکی شهر تهران جمعیت آینده شهر را با شدت بیشتری به سمت خود خواهد کشاند یافته های تحقیق بیانگر آن است که با ساماندهی و بهره گیری از توان و قابلیت مؤلفه های جغ رافیایی مؤثر در منطقه می توان گسترش فضایی منطقه را جهت داد وگسترش بی رویه آتی آن را کنترل نمود و با نظارت بر ساخت وسازهای منطقه در رابطه با اراضی واقع در مسیلها ومناطق عبور گسل ، جهات توسعه فضایی آینده منطقه را تعیین نمود.
واژه های کلیدی : توسعه فضایی،مؤلفه های جغرافیایی ، مدلSWOT،منطقه 22، بهره وری.
مقدمه
یک محیط جغرافیایی در برگیرنده عوامل ومؤلفه های جغرافیایی فراوانی است که هرکدام به تنهایی حائز اهمیت فراوان می باشند نقش و تأثیر گذاری این عوامل برروی هم کیفیت وچگونگی یک مکان جغرافیایی را تضمین می کند .عواملی چون موقعیت زمین در واقع با تأثیر پذیری اززاویه تابش خورشید ، اقلیم منطقه ای را ترسیم و مکانهای مختلف را برای توسعه و بازسازی مستعد می نماید. در این میان بشر با ویژگیها ی منحصر به فرد خود سعی در به وجود آوردن تعادل برای زیست بهتر در مکان و زیستگاه خ ود داشته و دارد. نقش زمین و اقلیم و ... به عنوان مؤلفه های جغرافیایی وتأثیر آن بر روی انتخاب انسان برای جانمایی مکانی مناسب جهت زیستن نقشی حیاتی می باشد.
شناخت مؤلفه های جغرافیایی و چگونگی مطالعه آنها می تواند باعث ارتقاء سطح کیفی زیست در محیط پیرامون برای انسانها شود. تغییر در عملکرد مؤلفه های جغرافیایی غالباً انسان را وادار به تغییر مکان و انتخاب مکان جدید برای زیستن کرده که نمونه بارز
این ادعا تغییر آب وهوای سیبری و مهاجرت اقوام آریایی می باشد که در واقع نقطه عطفی در تاریخ تمدن ایران به حساب می آید . نوع خاص عوامل جغرافیایی و اقلیم های مختلف باعث به وجود آمدن شیوه های مختلف زندگی در پهنه جغرافیایی شده است .ایران به طور نمونه دارای متنوع ترین جغرافیای طبیعی،زیستی و معیشتی می باشدکه به طبع آن تغییرات گسترده و بی شماری را پشت سر نهاده است.
الگوهای مختلف گسترش فیزیکی مطرح شده در مورد شهرها هر کدام دارای مزیت ها و ضعف هایی است اما آنچه در این بین اهمیت دارد درک عوامل موثر بر گسترش فضایی و استفاده از تجربه های بشری با توجه به امکانات و محدودیت های محیط طبیعی و انسانی یک شهر است .
منطقه 22منطقه ای نسبتاَ بکر و با ا رزش های زیست محیطی فوق العاده است که فرصتی استثنایی برای همه بخش های توسعه شهری پدید آورده است که با تکیه بر تجارب ملی و بین المللی و حفظ ارزشهای بومی می توان الگوی نوین و موفقی را فراروی مدیران همه بخش های توسعه قرار دهد .بعلاوه برای اجرای بسیاری از طرحها ی شهری ، مشکلات و معضلاتی که در سایر مناطق شهری وجود دارد در این منطقه بسیار کمتر است بر این مبنا در این پژوهش به بررسی مؤلفه های جغرافیایی مؤثر در گسترش فضایی شهر تهران با تأکید بر منطقه 22 پرداخته ایم.
بدین منظور در این پژوهش با استفاده از مدل SWOT نقش مؤلفه های مثبت و منفی موجود در منطقه در جهت توسعه فضایی منطقه مورد بررسی قرار می گیرد و به این موضوع که آیا قابلیت و توان مؤلفه های جغرافیایی مثبت در منطقه 22 سبب شده تا منطقه جهت ادامه گسترش فضایی شهر تهران انتخاب شود یا خیر و اینکه آیا عدم توجه به مؤلفه های جغرافیایی منفی موجود در منطقه 22 ، این منطقه را نسبت به بروز بحران های (طبیعی و انسانی ) مستعد تر خواهد ساخت یا خیر می پردازیم .
پیشینه تحقیق
در سال 1955 محقق آمریکایی ، ارنست برگس با بررسی هایی که بر روی شهر شیکاگو و توسعه فضایی آن انجام می دهد ، د ر
راستای توسعه فضایی این شهر مدل دوایرمتحدالمرکز را ارایه می کند .برگس به دنبال توجه خاصی که به تأثیر شرایط آب و
هوایی بر توسعه وتکامل جمعیت شهر دارد ، گسترش شهر را به صورت دایره ای فرض می کند .
پترمن جامعه شناس آمریکایی تحت تأثیر مسایل اقلیمی ، نظریه ای تازه در مورد شهرهای انگلستان ارایه کرده که در طی آن
وزش باد از سمت غرب و اقیانوس را در جدایی گزینی اکولوژیکی شهروندان مؤثر می داند . این عامل باعث می گردد که نقاط غربی تمیزترین و بهترین منطقه واحدهای مسکونی و مناطق شرقی جایگاه قظاع صنعتی گردند.
محققین دیگری چون ضیافتی ،مقاله ای با بررسی شهر بوکان 1387) )، پارسانژاد با بررسی شهر زرقان (1384) ،حبیبی با بررسی شهر سنندج (1382) ، زینلی بهنویی با بررسی شهربابک ( ( 1383 ، بهرامی با بررسی شهر تهران (1383) آرانی ، با بررسی شهر تهران (1386) پیوهش های متعددی را در این زمینه انجام داده اند
روش تحقیق
نوع تحقیق : این پژوهش جزء تحقیقات بنیادی و کاربردی محسوب می شود و در راستای تحلیلهای علمی گام برداشته است . در این پژوهش از روشهای ( توصیفی - تحلیلی) استفاده شده که به ترتیب ذیل :
1ـ روش توصیفی : علت انتخاب این روش ، به دلیل بیان کردن وضع موجود منطقه 2ـ روش موردی و زمینه ای : علت انتخاب این روش ، به دلیل انتخاب یک منطقه جهت تحقیق بوده است .
فرآیند تحقیق
مراحل بررسی این پژوهش به شرح زیر می باشد : -1بررسی متون موجود و پیشینه تحقیق
-2 جمع آوری اطلاعات و داده های مربوط به منطقه مورد مطالعه که شامل گزارش های اسنادی ، مطالعات طرح تفصیلی منطقه ،نقشه ها ،آمارها و اطلاعات موردنظر، در پژوهش های میدانی است .
-3 سازماندهی و تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها و استخراج نتایج -4 آماده کردن گزارش کتبی
الف- روش گرد آوری اطلاعات
جمع آوری اطلاعات مورد نظر از سه طریق عمده صورت گرفت که عبارتند از : -1 مطالعات کتابخانهای گزارش ها و مقالات و جستجو در اینترنت و نقشه ها -2 بررسی آمارها و اسنادهای موجود در سازمانهای ذیربط -3 پژوهش میدانی
ازمطالعات کتابخانه ای به منظور زمینه های نظری و بررسی نقش مؤلفه های جغرافیایی در رابطه با شهرهای مختلف ایران و گسترش و توسعه فضایی تهران بهره گرفته شد و همچنین از کتابخانه های دانشگاههای مختلف و شرکتهای مهندسین مشاور و مرکز آمار ایران بهره گرفته شد و قسمت دیگری از کاربه صورت پژوهشهای میدانی معمول مانند مصاحبه با مسؤولین بخش شهرسازی شهرداری منطقه 22 انجام شد.
ب - مطالعات میدانی
.به منظور دستیابی به اطلاعات کامل تر و نیز استفاده کاربردی از نتایج پژوهش ، مطالعات میدانی در منطقه صورت گرفته است.این مطالعات شامل ، مشاهده کالبد منطقه ، مصاحبه با مسئولین شهرداری منطقه بوده است . تهیه عکس از بخش های مختلف منطقه بوده است.
ج - روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
با استفاده از نرم افزارهای اتوکد ، اکسل (EXCEL) و داده های اطلاعاتی از طریق جداول و نمودار سازماندهی و برای ارائه نتایج و پیشنهادات از مدل سوات (SWOT) استفاده شده است.
×
معرفی منطقه 22
منطقه 22 در شمال غرب تهران و با وسعتی معادل 10000هکتار،با هدف رفع کمبودهای خدماتی حوزه غرب تهران و نیز اسکان بخشی از جمعیت شهر تهران ایجادشد این منطقه از شمال به ارتفاعات 1800 البرز از جنوب به آزاد راه تهران ـ کرج و از غرب به حوزه استحفاظی شهرستان کرج و از شرق به مسیل کن محدو د می گردد .این منطقه در حدود دو بر ابر بزرگترین منطقه شهر تهران بوده و 10 درصد از مساحت کل پایتخت را در بر دارد.
نقشه(: ( 1 موقعیت منطقه22 نقشه(:(2 نواحی شهرداری در منطقه 22
مؤلفه های طبیعی منطقه 22
ارتفاع: .اراضی مورد نظر در ارتفاع 1100 تا1400 متر از سطح دریا واقع شده است شیب زمین :شیب زمین کمتر از 5 درصد تنها استثناء بخش میانی جنوب منطقه در داخل پارک چیتگر دارای 5% تا 25% است.
