بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه با استفاده از شیوه های تحلیل محتوا، میزان فعالیت محوری و درگیری فراگیران با محتوای کتاب درسی ریاضی چهارم ابتدایی به روش ویلیام رومی مورد بررسی قرار گرفت .جامعه آماری کل کتاب و نمونه طبق روش ویلیام رومی برای تعیین میزان فعال بودن محتوا 10 صفحه و برای میزان فعال بودن سوالات 10 سوال و برای میزان فعال بودن تصاویر 10 تصویر بصورت تصادفی انتخاب شد
.روش تجزیه و تحلیل به صورت توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی ) می باشد.نتایج نشان داد که متن با )2/08بیش از حد فعال و مناسب نبودن ) ، سوالات 1/5 و تصاویر 1 می باشند که با توجه به روش ویلیام رومی مناسب می باشند کلمات کلیدی : تحلیل محتوا ،کتاب ریاضی ، ویلیام رومی
مقدمه
گنجاندن اطلاعات متعدد در کتاب های درسی، رویکرد حافظه پروری، یادگیری سطحی، محتوای غیرفعال، عدم توجه به کاربردی بودن مطالب کتاب های درسی و توجه بیش از حد به کسب نمره، همواره از مسائل عمده در نظام آموزش و پرورش کشور ما بوده اند. در نظام های آموزشی که هدف آنها بالا بردن نمرات دانش آموزان است، آنچه که باید به آنان آموخته شود مورد غفلت قرار می گیرد. آتکین معتقد اگر دانش آموزی در حفظ کردن واژه های علمی و فرمول ها موفق است، او پیشرفت می کند و در آزمون های ورودی دانشگاه ها پذیرفته می شود؛ چنین آموزشی برای ادامه تحصیل خوب است نه برای آماده همچنین آنها به نقل از ویلیام اشمیت بیان می کنندآنچه ما به دانش (Gibbs and fox 1999)«شدن در زندگی واقعی آموزان یاد می دهیم به وسعت یک کیلومتر اما به عمق یک سانتی متر است و معلمان هم بیشتر مایلند اطلاعات را در کلاس ها تکرار کنند و کمتر به عمق یادگیری می اندیشند . تحلیل محتوا به دست اندرکاران و مؤلفان کتاب های درسی کمک می کند تا در هنگام تدوین، گزینش و انتخاب محتوای کتاب های درسی، دقت بیشتر نموده تا ضمن تسهیل یادگیری، زمینه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را فراهم آورند؛ در حقیقت، تحلیل محتوا کمک می کند تا مفاهیم، اصول، نگرش ها، باورها و کلیه اجزای مطرح شده در قالب درس های کتاب، مورد بررسی علمی قرار گیرند( یارمحمدیان، ( 1381 با تحلیل محتوا، نقاط ضعف محتوا آشکارتر شده، ضرورت پیروی یا ایجاد یک برنامه استاندارد، بیشتر احساس می شود. کشورهای موفق در آزمون تیمز، کشورهایی بوده اند که در زمینه تدوین استانداردهای آموزشی یا چارچوب برنامه درسی، پیشگام بوده اند( بدریان ورستگار،( 1385
از آنجا که دانش به سرعت رو به افزایش است، موضوع درسی مورد استفاده در مدرسه به تندی می تواند متروک شود؛ بنابراین باید در انتخاب محتوا دقت شود و لازم است محتوا متناسب با تغییرات علم، تغییر کند. همچنین محتواهای مهم و با اهمیت در کتاب های درسی لحاظ شوند . شریعتمداری( ( 1387 اصول انتخاب محتوا از نظر سیلور و همکاران را این گونه بیان نموده است (محتوا باید مفاهیم اساسی یک رشته یا موضوع درسی را مجسم کند؛ روش های تحقیق اجرا شده در رشته علمی را مشخص کند؛ قدرت تخیل دانش آموزان را تحریک کند و آنها را به تفکر وادارد و در عین .حال، قابل درک هم باش<<
در زمینه تحلیل محتوای کتاب ریاضی پایه چهارم ابتدایی تحقیقات خاصی صورت نگرفته وآن هم به دلیل تازه تالیف بودن آن می باشد اما از آنجا که رویکرد برنامه درسی ملی درکلیه دوره های تحصیلی جاری می باشد تحقیقاتی در رابطه با تصاویر کتابهای درسی در دوره های مختلف انجام شده است، از جمله میتوان ازتحقیق شیرازی،زنگانه ( ( 1393 در تحلیل محتوای کتاب کارو فناوری پایه اول متوسطه)هفتم (بر اساس تکنیک ویلیام رومی،استنباط نمود که ضریب درگیری متن کتاب0/ 79میباشد که بین 0/4 و 1/5 قرار دارد ، پس بر اساس تفسیر نتایج الگوی رومی می توان نتیجه گرفت که کتاب، فراگیران را درگیر دریادگیری می کند و متن کتاب به روش فعالی نوشته شده است ولی ضریب درگیری خیلی بالا نیست.
در پژوهش دیگری که کتاب ریاضی اول متوسطه براساس تکنیک تحلیل محتوای ویلیام رومی مورد بررسی قرارگرفته است ، ضریب درگیری متن کتاب0/8 بدست آمده است که در حد مطلوب است و نشان می دهد که متن کتاب به صورت فعال، تدوین شده است. این مقایسه نمایان می سازد که ضریب درگیری متن کتاب قدیم 0/3 بوده که نشان دهنده غیرفعال بودن کتاب بوده است (محمودیان فرد ،(1389 در پژوهشی دیگر که کتاب ریاضی اول متوسطه سال 1931 بود .یافته های تحقیق نمایان ساخت که ضریب درگیری متن 0/57 است که نشان می دهد متن کتاب ریاضی 1 اول متوسطه به شیوه فعالی نوشته شده است .ضریب درگیری تصاویر نیز 1/2 تعیین شد که نشان داد تصاویر کتاب، دانش آموز را درگیر در یادگیری می کند .همچنین در بخش تحلیل شاخص فعالیت محور بودن کتاب، ضریب درگیری 0/75 تعیین شد که نشان می دهد کتاب، فعالیت محور است.
در تحقیقی با استفاده از شیوه تحلیل محتوی به روش ویلیام رومی یک سوم کتاب درسی ریاضی ( 2 ) جدیدالتالیف(دبیرستان) را مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرار دادند نتایج بدست آمده نشان می دهدمطالب کتاب روح تحقیق وپژوهش را در حد )1/18حد مطلوبی) در فراگیران زنده می کندولی در قسمت تصاویر این ویژگی کمرنگ تر نمایان می شود((0/33 و دربخش تمرین ومساله روحیه پژوهش و تحقیق بالاتر از حد مطلوب (1/13) است . در این پژوهش، مفاهیم تحلیل محتوا، تکنیک ویلیام رومی به کار رفته که لازم است، تعریف شوند کریپندروف و وبر به نقل از معروفی و یوسف زاده،( 1389 بیان می کنند: تحلیل محتوا عبارت است از تکنیک نظام مند تبدیل عبارات متن : به طبقات خاص بر اساس قوانین صریح کدگذاری به منظور. تعیین تأکیدات افراد، گروه ها و پیام های مندرج در متن.
تکنیک ویلیام رومی یکی از روش های تحلیل متن، تصاویر وسؤالات کتاب های درسی است که می تواند میزان درگیری فعال یادگیرنده را در جریان آموزش تعیین نماید با توجه موارد مشروحه ، هدف این پژوهش، تحلیل محتوای متن کتاب جدیدالتالیف ریاضی پایه چهارم ابتدایی سال 1393 بر اساس تکنیک ویلیام رومی می باشد.
روش تحقیق
روش ویلیام رومی چنانکه خود او معتقد است، یک روش تحلیل کمی است. که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد. مراحل اصلی تحلیل محتوا عبارتند از: تعیین هدف، نمونه گیری، رمز گذاری و مقوله بندی طبقه بندی مقوله ها، ارزیابی عینی طبقه ها .
در پژوهش حاضر ،از روش تحلیل محتوا براساس تکنیک ویلیام رومی استفاده شد . در این ،پژوهش، واحد تحلیل در بخش تحلیل متن، متن و واحد ثبت، جمله، در بخش تحلیل تصاویر نیز واحد تحلیل، تصویر و در بخش فعالیت محور بودن کتاب، واحد تحلیل، فعالیت های کتاب است .جامعه آماری پژوهش، کتاب ریاضی پایه چهارم ابتدایی چاپ 1393 است .ویلیام رومی برای ارزشیابی متن، حداقل صفحات انتخاب شده را 10 صفحه و تعداد جملات شمارش شده در هر صفحه را 25 جمله تعیین کرده است؛ همچنین برای ارزشیابی تصاویر، حداقل 10 تصویر از کل کتاب و به منظور تعیین شاخص میزان فعالیت های کتاب نیز حداقل ده فعالیت از کل کتاب را پیشنهاد داده است( معروفی و یوسف زاده، .) نمونه انتخاب شده در بخش تحلیل متن کتاب، 10 صفحه از کتاب و همه فصول بود، در هر صفحه ، 25 جمله پشت سر هم مورد تحلیل قرار گرفت و کدگذاری شد .در بخش تصاویر نیز از کل کتاب و همه فصول به تصادف، 10 تصویر انتخاب و کدگذاری گردید .در بخش تحلیل فعالیت محور بودن کتاب نیز به تصادف10 فعالیت انتخاب شد و تعداد فعالیت ها مورد شمارش قرار گرفت.
به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات در تکنیک ویلیام رومی از فرمول ارائه شده ویلیام رومی، استفاده و به روش زیر کدگذاری شد: کدگذاری متن درس :جملات بیان حقیقت، کد a بیان نتایج یا اصول کلی b تعاریف c سوالات پاسخ داده شده (d) ، سوالات تحلیلی (e) ، بیان نتایج فعالیت انجام شده (f) انجام آزمایش و فعالیت یا حل مسئله (g) ، سوالات برای جلب توجه(. (h از مقوله های فوق مقوله های aو b و c و d جزو مقوله های غیر فعال و مقوله های eوf و gو hجزومقوله های فعال قلمداد می شود به منظور محاسبه ضریب درگیری با متن، می توان مجموع مقوله های فعال را بر مجموع مقوله های غیر فعال تقسیم نمود.
کدگذاری تصاویر و اشکال :به تصویر برای تشریح موضوعی خاص، کد) ( ؛ و تصویر برای انجام فعالیت، کد ) (اختصاص یافت .از مقوله های فوق، مقوله ، غیر فعال و مقوله ، فعال قلمداد می شود .به منظور محاسبه ضریب درگیری با تصاویر می توان مجموع مقوله های فعال را بر مجموع مقوله های غیر فعال، تقسیم نمود. شاخص درگیری فعالیت محور بودن کتاب :برای محاسبه شاخص درگیری در فعالیت محور بودن کتاب، ابتدا 10 صفحه از متن را به صورت تصادفی انتخاب گردید و تعداد فعالیت های صفحات انتخاب شده، شمارش و سپس تعداد فعالیت ها تقسیم بر تعداد کل صفحات شد. تفسیر نتایج در روش تحلیل محتوای ویلیام رومی ویلیام رومی برای تفسیر نتایج بیان می کند که ضریب درگیری به دست آمده اگر بین 0/4 تا 1/5 باشد، خوب است و کتاب مورد نظر، کتاب فعالی است ولی اگر ضریب درگیری کمتر از 0/4 باشد کتاب غیر فعال است وبالاتر از 1/5 نیز کتاب ،بیش از حد فعالیت پرداخته و کتاب مناسبی نیست ( رومی ،(1968
- در طبقه های فعال، دانش آموز با فعالیت های علمی و بطور کلی با یادگیری و آموزش درگیر است و چون مستلزم فعالیت فراگیر است و یادگیری فعال را ارائه می دهند به آنها مقوله های فعال گفته می شود.
