بخشی از مقاله
چکیده:
هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای مطالعات اجتماعی پایه چهارم از نظر میزان توجه به میراث فرهنگی و سطح خوانایی گانینگ و ویلیام رومی می باشد. از روش تحلیل محتوا کیفی استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، کتاب مطالعات اجتماعی سال تحصیلی 1395 پایه ی چهارم بود. نمونه کل کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی بوده است.
ابزارگردآوری اطلاعات، سیاهه ی تحلیل مبتنی بر روش ویلیام رومی،سطح خوانایی گانینگ و تحلیل مفهومی است که براساس مبانی نظری تهیه و روایی آن ها توسط متخصصان علوم تربیتی تأیید شد ه است. نتایج این پژوهش نشان داد که متن ، تصاویر و سوالات کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی بر اساس تحلیل محتوا روش ویلیام رومی با ضریب درگیری به ترتیب 0/41 ،0/66 ،1/5 فعال می باشند و دانش آموزان را به خوبی درگیر کتاب می کند، تا بهتر کتاب را درک کنند.
سطح خوانایی کتاب مطالعات اجتماعی چهارم ابتدایی از نظر فرمول گانینگ 7 سال تحصیلی بوده که سطح خوانایی کتاب بالاتر از پایه چهارم است ،یعنی سطح خوانایی کتاب برای دانش آموزی است که 7 سال را تحصیل کرده است. در نهایت از طریق روش تحلیل مفهومی به این نتیجه رسیده ایم که تفاوت معنی داری میان زیر مقوله های میراث فرهنگی یعنی اماکن و بنا ها و خرده فرهنگ ها وجود داشت. این کتاب در قسمت های که مربوط به تاریخ می شود توجه زیادی به بیان اماکن و بنا ها، سنت، هنر و صنایع دستی کرده است و هدف آن حفظ و بسط میراث فرهنگی است.
مقدمه
تحلیل محتوا روشی است که میتوان آن را درباره انواع گوناگون پیامهای مندرج در آثار ادبی، مقالهها، اسناد رسمی، خطابهها، اعلامیههای سیاسی، گزارشهای اجتماعات، برنامههای شنیداری و دیداری و گزارش مصاحبههای نیمه رهنمودی به کار بست. - - تحلیل محتوا هر فنی است که به کمک آن، ویژگیهای خاص پیامها را به طور نظام یافته و عینی مورد شناسایی قرار میدهند
تحلیل محتوا هر رویه نظام مندی که به منظور بررسی محتوای اطلاعات ضبط شده باشد
تحلیل محتوا یک فن پژوهشی برای ربط دادن دادهها به مضمون آن به گونهای معتبر و تکرار پذیر تعریف میشود
تحلیل محتوا در تحقیق اجتماعی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا میکند. دلیل آن، امکانی است که برای تحلیل منظم اطلاعات و اظهار نظرهای عمیقتر و پیچیدهتر مثل گزارش مصاحبههای نیمه رهنمودی عرضه میکند.یافتن نسبت بین اهداف و محتوا به منظور بهبود محتوای موجود، علت اصلی تحلیل محتوا خواهد بود اما موضوع به همین جا ختم نمی شود چنانچه در تعاریف مختلف از محتوا نیز مشاهده شد. محتوا دارای عناصر متعدد و پیچیده ای است ضمن آنکه جنبه های مختلفی را نیز در بر دارد. از این رو یکی از دلایل تحلیل محتوا تشخیص این عناصر و آن جنبه هاست.تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین کتاب های آموزشی به خصوص ابتدایی می تواند ما را از ویژگی های این کتاب آگاه سازد
انسانها امروزه در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر زندگی می کنند . و این ارتباطات طوری فواصل مکانی و زمانی را در نوردیده که از دنیا به عنوان دهکده جهانی ذکر می شود. انسانها باید قادر باشند که روابط دوستی با یکدیگر برقرار نمایند ، حداقل این ارتباط رابطه ی انسانی است که پیرامون افراد صورت می گیرد. و روابط انسانی عبارت است از :برقراری ارتباط انسانی با افراد از طریق پذیرفتن وجود ، شخصیت وویژگی افراد با تمام تفاوتهای آنان.شناخت کودک از محیط، ایجاد ارتباط با محیط از بدو تولد آغاز می شود و خانواده به عنوان اوّلین مکان برای اجتماعی کردن کودک محسوب می شود. مدرسه بعد از خانه سعی دارد که به صورت منطقی و منظم فرد را اجتماعی کند
برای این امر از دو طریق عمل مینماید. اوّل این که کودک با ورود به مدرسه باید بداند که وارد جامعه ی بزرگی شده است که دارای قوانین خاص خودش می باشد و او ملزم است که با رعایت این اصول و قوانین با افراد مخاطب خود ارتباط برقرار کند. در مرحله ی دوم دروسی در ارتباط با اجتماعی نمودن دانش آموزان در نظر گرفته شده که سعی دارد کودک درک درستی از جامعه و مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی داشته باشد. و بتواند با کسب مهارتهای لازم اجتماعی جایگاه مناسبی برای خود به عنوان یک فرد مسئول پیدا نماید.
آموزش و پرورش یک جامعه در دوره آموزشهای عمومی باید افراد را به سمت کسب مهارتهای کلامی، جسمی، علمی و مهارتهای اتماعی هدایت کند و شخص را آماده ورود به اجتماع نماید.اجتماعی شدن جریانی است که در آن مهارتها، انگیزه ها، ارزشها و هنجارها و رفتارهای فرد شکل می گیرد تا فرد در جامعه فعلی یا آتی نقش مناسب و کارآمد داشته باشد. این اجتماعی شدن از لحظه ی بدو تولد یک کودک شروع می شود و ارتباط دو جانبه میان فرد و اطرافیان تا پایان حیاط فرد ادامه دارد. یکی از مواردی که در کتاب مطالعات اجتماعی مورد توجه قرار دارد میراث فرهنگی می باشد.
میراث فرهنگی به کلیه آثارباقیمانده از گذشتگان گفته میشود که دارای ارزش فرهنگی باشد. این آثار می تواند دربرگیرنده آثارملموس - مانندبناهای باستانی - یاآثارناملموس - مانند آداب ورسوم یک منطقه - باشدکه امروزه درحفظ آن برای آیندگان می کوشند.یکی این که سابقه تمدن و هنر در دنیا مورد علاقه و توجه بسیاری از مردم است، خصوصاً ملت هایی که از حیث تمدن و صنعت جلوتر هستند، بیشتر به این نکته دلبستگی دارند، که بدانند و بفهمند که ریشه هریک از مظاهر زندگی از چه زمان بوده، و در کدام محل نشو و نما یافته است.
اهمیت آثار باستانی از نظر جنبه معنوی و وارستگی است. که روح بشر بر اثر گرفتاری های مادی تشنه آن است، و روز به روز هم بیشتر نیازمندی خود را به تسکین التهاب و هیجان روحی که بر اثر زندگی سراسر مادی و ماشینی کنونی برای او فراهم گردیده است، احساس می کند، و ذوق زیبا شناسی و زیباپرستی هم بیشتر به این احساس دامن می زند. و از طرف دیگر بناهای تاریخی که در شهرهای مختلف هستند بهترین عامل زینت و زیبایی همان شهر بوده و در حکم قباله و سند تاریخ آنجا محسوب می شود
مثلا تحلیل محتوای کتاب های فارسی خوانداری،مطالعات اجتماعی وهدیه های آسمانی پایه ششم ابتدایی براساس مؤلفه میراث فرهنگی در سال 94 توسط مستعد وهمکاران صورت گرفته است ، و نتایج آن ها به این صورت بوده که توجه کتاب مطالعات اجتماعی به میراث فرهنگی نسبت به فارسی خوانداری و هدیه های آسمانی بیشتر بوده و می تواند علاقه به آثار و حفظ آن ها را بیشتر کند.
مطالعات اجتماعی با گنجاندن میراث فرهنگی سعی در آشنا کردن دانش آموزان با میراث فرهنگی دارد و می تواند نقش بسیار مهمی در تعلق به آثار در دانش آموزان ایجاد کند.کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم یا تمام پایه ها یکی از مواردی که باید در آن رعات شود میزان سطح خوانایی آن برای دانش آموزانی که میخواهند با مفاهیم مختلف آن مانند میراث فرهنگی آشنا شوند باشد.
سطح خوانایی گانینگ یکی از روش های عینی –کمی تحلیل محتواست که برای مشخص کردن میزان خوانایی متن هابه کار می رود .اساس این روش را توجه به دو عامل زبانی یعنی طول جمله و طول کلمه تشکیل می دهد. با این روش میتوان پی برد که سطح خوانایی یک کتاب برای چه میزان تحصیلات مناسب است.علاوه بر سطح خوانایی روش دیگر برای تحلیل محتوا مطالعات اجتماعی چهارم ابتدایی روش ویلیام رومی می باشد.
ویلیام رومی یکی از صاحب نظران تعلیم و تربیت کتاب خود را بنام - - تکنیک های پژوهشی در آموزش علوم - - را در سال 1986 ارائه کرد. روش او چنانکه خود او معتقد است، یک روش تحلیل کمی است. که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد.تحقیقاتی که نزدیک به موضوع در گذشته صورت گرفته است بیشتر به صورت کلی بوده است
در پژو هشی که از سالاری و همکاران با هدف تحلیل محتوای کتب مطالعات اجتماعی پایه ی چهارم و پنجم ابتدایی درسال تحصیلی94-95 ازمنظرفعال یا غیرفعال بودن آن صورت گرفته استروش تحقیق دراین پژوهش توصیفی جهت مشخص نمودن تعاریف و مشخصات کتب درسی اجتماعی و تحلیل محتوای ویلیام رومی برای تحلیل و بررسی کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی می باشد نتیجه آن این بود است که متن و تصاویر کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی غیرفعال و غیرپویاست همچنین متن کتب بیشتر به ارایه حقایق و تصاویر به تشریح یک موضوع پرداخته و زمینه را برای فعالیت و درگیری دانش اموزان فراهم نمی کند اما تحلیل و بررسی سوالات نشان میدهد که این بخش ازکتب فعال و پویاست و دانش اموزان را با فرایند یادگیری و تفکر درگیر می کند.
