بخشی از مقاله
چکیده:
این مقاله با هدف بررسی تصویر ذهنی اعضای ذی ربط از دانشگاه و اثری که این تصویر ذهنی در بهبود کیفیت آموزش عالی میتواند داشته باشد، انجام شده است. روش تحقیق به صورت کیفی و کتابخانه ای و بررسی کتب و منابع خارجی می باشد. در این تحقیق به دو سؤال اساسی اشاره شده پاسخ داده شده است که چه عـاملی در شکل گیری تصاویر ذهنی دانشگاه تأثیر دارد؟
اعضای هئیت علمی، دانشـجویان، کارکنـان، مخاطبـان خـارج از دانشگاه و والدین چه تصویر یا تصاویر ذهنی از دانشگاه دارند؟ که عامل تعیین کننده در ساخت تصـویر ذهنـی از واقعیت ، خود واقعیت است. وقتی ادراک افراد و دیگر فرایندهای ذهنی به طور طبیعی کار می کننـد. تـﻻش می کنند الگوهایی از واقعیت که برای آنها سودمند است ، درست کنند. مدیریت دانشگاه می تواند تصویر مثبت را که نشان از واقعیت است تقویت سازد. به این ترتیب در رفتارهای مخاطبان خود در ارتباط بـا دانشـگاه تـأثیر بگذارد که آنها تصویر مثبتی از دانشگاه داشته باشند. و این باعث بهبود کیفیت آموزش عالی شود.
کلید واژه ها : تصویر ذهنی ، کیفیت آموزش عالی ، مدیریت دانشگاه
مقدمه:
دانشگاه با دقت علمی خود یکی از ابزارهای اثربخشی است که جامعه انسـانی بـرای رویـا پـردازی دارد، درسـت اسـت کـه چنـین دانشگاهی نگاهی اتوپیایی دارد، ولی ایـن اتوپیـا از خیلـی از واقعیتهـا واقعـی تـر اسـت و خیلـی از واقعیتهـا را ممکـن مـی سـازد .(Gusdorf;1964) ما در جامعه ای زندگی می کنیم که در آن، تقاضا برای آمـوزش عـالی بـه نسـبت قابـل مﻻحظـه ای در حـال افزایش است. اما تقاضای رو به افزایش به آموزش عالی (چه در سطح اجتماعی و چه در سطح دولت و بنگاه) به نوبـه خـود ایجـاب می کند که متقاضیان خواهان اطﻻعات کافی از آموزش عالی باشند تا بتوانند نسبت بـه تقاضـا محـور بـودن و مشـتری گـرا بـودن کارکردهای مختلف آن اطمینان یابند. مؤسسات آموزش عالی با مسئله ای دو وجهی مواجهند، از یک سو نیاز به آن دارند که خـود را با الزامات محیط متحول بیرونی مطابقت بدهند و از سوی دیگر، سازگاری خﻻق با تغییرات بیرونی مستلزم تغییر در نحوه نگـرش به مسائل درونی ( مانند دانشجو، هئیت علمی، کارکنان، فرآیندها، ساختارها، فرهنگ سازمانی، روشها، الگوها، سبک رهبری، شـیوه های تدریس، سطح
تحقیقات و تعامﻻت، کم و کیف خدمات تخصصی و جز آن ) است. و اینها همه در یک کـﻻم بـه همـان قضـیه کیفیت مربوط می شوند. طی دو دهه گذشته، نحوه اداره دانشگاه به صورت بحث انگیز گشته است. دانشگاهها از یـک سـو بـا رشـد تقاضا نسبت به بروندادها و خدمات خود و از سوی دیگر با افزایش توجه به کیفیت ایـن برونـدادها و خـدمات، و سـرانجام بـا رشـد انتظارات نسبت به پاسخگو بودن خودشان رو به رو شده اند (برنان و شاه ، .(2000
در طی سالهای اخیر، تأکید و تمرکز بر روی ارزیابی کیفیت چه به صورت سازوکار هدایتی (کنترلی) و چه به صورت سازوکار بهبود بخشی به طرز مشخص و آشکار در حال افزایش بوده است. شرایط عملکردی و ساختاری مؤسسات آموزش عالی در طـی 25 سـال گذشته به طور ریشه ای در حال تغییر بود. برای مثال نظام های نخبه پرور آموزش جای خود را به نظام های فراگیر داده است.
هم محیط یاد دادن و یاد گرفتن، و هم فضا و گستره پژوهش کردن عمیقا در حـال دگرگـونی اسـت. امـر نوپدیـد فنـاوری اطﻻعـات و ارتباطات به میان آمده است. و آموزش عالی هم در سطح ساختار سازمانی و هم در سطح فرآیندهای عملیاتی با مسئله های چالش برانگیزی دست به گریبان بوده است. مؤسسات آموزش عالی در ایـن سـالها و در بسـیاری از کشـورها، فرآینـدی از تمرکززدایـی را تجربه کرده اند. ولی به ازای اختیاراتی که به حق از دولتها کاسته و به خود دانشگاهها محول می شود به انتظارات از دانشگاه نسبت به استقرار نظام های مدیریتی بهتر و بهره ورتر نیز افزوده می شـود و در نتیجـه بـیش از پـیش بایسـتی مؤسسـات آمـوزش عـالی شفافیت و اطﻻعات بیشتری در باره برنامه های خود نشان بدهند و اعتبار خود را به محک بنهنـد و آزمـون پـذیر بکننـد (ماسـی1،
.(2005
اهمیت تصور در زایش تفکر در انسان نزد اندیشمندان به طور جدی مورد توجه بوده است:
شیخ محمود شبستری ، تفکر را این گونه تعریف می کند:حرکت از باطل به سوی حق و بر اساس تصـوری کـه در دل ایجـاد مـی شود از درگاه شناخت مجهول گذر می شود و بر اساس تدبر، تفکر شکل می گیرد بدین ترتیب انسـان بـر اسـاس تصـور، بـه آنچـه نامفهوم است، فهم حاصل میکند (سرخابی،.(1391
در هر آفرینش انسانی، آگاهی و ناخود آگاهی، انگاره و واقعیت بر سر یک میز مـی نشـینند. پـذیرش نقـش ناخودآگـاه و انگـاره در آفرینندگی ، ما را به سوی پذیرش راز درونی آن نیز میبرد و نه نفی آن. (مورن2،. (1384
1 - Massy 2 - Moran
در سازمانها نیز تصاویر ذهنی اهمیت زیادی دارد، به طوری که از آنها بـه مثابـه الگـو بـرای درک واقعیتهـا و ایجـاد تغییـر در آنهـا استفاده می شود. در مدیریت دانشگاهی نیز یکی از رویکردهای مدیریتی بر اساس تصاویری کـه مـدیران از واقعیتهـای دانشـگاهی دارند شکل می گیرد.
بولدینگ3 در کتاب معروف خود با عنوان" تصویر" در سال 1956 منتشر کرد:
(( ما، جهان، خود و دیگران را از طریق تصاویری که از آنها داریم می شناسیم . رفتارهـای دیگـر از طریـق شناسـایی ایـن تصـاویر، ساختار آنها و تغییرات آنها مشخص می شوند این تصاویر ممکن است که دقیقا بیانگر وقایع نباشد اما میتواند به مثابه یک واقعیـت اجتماعی خود را مطرح سازد. ویک ابزار قوی برای تأثیر گذاری است)) .(Boulding;1956)
به گفته مانفرد کتس: (( اگر مدیریت را هنر دستیابی به نتیجه با هماهنگی و تنظیم رفتارهای انسانی در نظر بگیریم. در این صورت روشن است که قدرت تأثیر گذاری تصاویر درک شده، یعنی نحوه ادراک افراد از واقعیت، یک ابزار مؤثر در مدیریت سازمان خواهد بود)).
ابعاد جهان اجتماعی
جهان اجتماعی دارای دو بعد به قرار زیر می باشد:
بعد عینی (مادی) و بعد نمادین که از طریق تصاویر اجتماعی شکل می گیرد.این مقوله های ادراکی خاص ، معانی متنوع بعد عینی را نمایان می سازند.
وقتی تصویر ما از واقعیت در اثر تعامﻻت و روابط اجتماعی شکل گرفت ، این تصویر گرایش به این دارد که خـود را تقویـت کنـد و ویژگی هدایت کنندگی پیدا کند.
نکته مهم:
تصویری که توانایی ایجاد عمل منطقی روشن و مؤثر را دارد، بیشتر از رهبری بر سازمان تأثیر دارد . تصویر اثری همانند اثـر گلولـه برف دارد. به همین دلیل امروزه مدیریت تصاویر در هدایت دانشگاهها اهمیت زیادی یافته اسـت .(Berger&Luckmann;1966)ایـن خیلی مهم است که مدیر در دانشگاه بتواند در ادراکی که کارکنان از واقعیتها دارند تأثیر بگذارد.
در موضوع مدیریت دانشگاهی، مقوله ای تحت عنوان مدیریت معانی مطرح میشود. که یکی از وطایف مدیر دانشگاهی، درک معـانی است که در سازمان به صورت عینی یا نمادی به وجود می آید که این معانی در عملکرد دانشگاه تأثیرات مهمی می گذارد.
سؤال:
چه عاملی در شکل گیری تصاویر ذهنی تأثیر دارد؟
عامل تعیین کننده در ساخت تصویر ذهنی از واقعیت ، خود واقعیت است. وقتـی ادراک افـراد و دیگـر فراینـدهای ذهنـی بـه طـور طبیعی کار می کنند. تﻻش می کنند الگوهایی از واقعیت که برای آنها سودمند است ، درست کنند. این الگوها اعمال را شـکل مـی دهند، این اعمال اگر مثبت باشند، این الگوها را تقویت می کنند اما اگر الگـویی از واقعیـت خیلـی دور باشـد، طبعـا بـه عملـی بـا اثربخشی کمتر منجر خواهد شد و شاید کنار گذاشته شود یا حداقل تغییر را بوجود آورد.
3 -Boulding
شکل :(1) مخاطبان احتمالی تصاویر ذهنی در مدیریت دانشگاهی
ﻩﺉیﺕ ﻉﻝﻡی
ﺥﺍﻥﻭﺍﺩﻩ ﻩﺍ
ﺹﻥﻉﺕ ﻭ ﺥﺩﻡﺍﺕ
ﺕﺹﺍﻭیﺭ ﺩﺍﻥﺵﺝﻭیﺍﻥ
ﺩﻭﻝﺕ
کﺍﺭکﻥﺍﻥ ﻍیﺭ ﺉیﺕﻩ ﻉﻝﻡی
ﺩیگﺭ ﻡﺥﺍﻁﺏﺍﻥ
اعضای هئیت علمی، دانشجویان، کارکنان مخاطبان خارج از دانشگاه و والدین چه تصویر یا تصاویر ذهنی از دانشگاه دارند؟ یک مطالعه موردی از تصویر ذهنی دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز تهران نشان میدهد که:
(1 دانشجویان برداشت تک بعدی از فعالیت های دانشگاه دارند.
