بخشی از مقاله
چکیده
جهانی شدن با ویژگیها و مشخصه هایی مانند : ظهور دهکده ی الکترونیک جهانی، انقلاب اطلاعاتی، فشردگی زمان و مکان، گسترش جهان آگاهی، کم رنگ شدن مرزهای جغرافیایی، عصر سیبرنتیک و... بخش آموزش عالی را نیز تحت تأثیر قرار داده است ،برخی صاحبنظران، این تأثیرات را مثبت ارزیابی کرده و برخی دیگر نگاهی انتقادی داشته اند .سؤالات اساسی در این مقاله عبارتند از:-1 عمده ترین تأثیرات جهانی شدن بر نظام آموزش عالی چیست؟- 2 مؤلفه های مبین تضمین کیفیت در آموزش عالی کدام است؟ -3 تأثیرجهانی شدن در پارادایم جدید نظام تضمین کیفیت در آموزش عالی چیست؟که با روش جمع آوری اسناد و مدارک مرتبط و با استفاده از فرم گرد آوری داده ها و به شیوه کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته ویافته های پژوهشی زیر حاصل گردیده است: -1 عمده ترین تأثیرات جهانی شدن بر نظام آموزش عالی عبارتند از:گسترش بازار آموزش عالی ،الزام به تبعیت از قوانین و استانداردهای بین المللی ،پذیرش دانشگاه به عنوان یک صنعت بین المللی ،اعتبار بخشی بین المللی به دانشگاه ها ،و... 2. -مؤلفه های مبین تضمین کیفیت عبارتند از:کیفیت درونداد، فرایندها، برونداد ،ارزش افزوده و پیامدها ،اهداف، فعالیتهای اصلی ،رویکردها - روش - ،الگوها و...-3 تأثیرات جهانی شدن در پارادایم جدید نظام تضمین کیفیت در آموزش عالی شامل بین المللی/جهانی شدن ،اهمیت خدمات،دانشجو محوری وعدم تمرکزمی باشد .
واژه گان کلیدی:جهانی شدن،تضمین کیفیت،ارزیابی،آموزش عالی،چالش.
مقدمه
روند تحولات آموزش عالی در دو دهه اخیر وابسته به افزایش تقاضای ورود به آموزش عالی، توسعه فناوریهای ارتباطی، ضرورت توسعه منابع انسانی، تغییرات سریع فناوری، انباشت دانش و اطلاعات و دگرگونیهای اجتماعی بوده و منجر به بروز چالشهای جدی و تغییر در نقش دانشگاه و آموزش عالی در هزاره جدید شده است - منتظر، . - 1383 در چنین شرایطی است که اطلاعاتی ،رقابتی و بین المللی شدن از ویژگیهای بارز دانشگاهها گشته و اکثریت دانشگاهها به دنبال ربودن گوی سبقت از یکدیگر با استفاده از سازوکارهایی چون ،تضمین کیفیت ،اعتبار گذاری و مفاهیمی از این قبیل بوده - توفیقی و نورشاهی، - 1383و خود را ملزم به بازاندیشی در عملکرد و فعالیتهای خود و سنجش میزان اثر بخشی و کارایی می نمایند - رحیمی و دیگران،. - 1383 بر این اساس در دهه گذشته ،سیستم های تضمین کیفیت وتأیید آن در آموزش عالی و متناسب با آن رویکردهایی جدید نسبت به برنامه ریزی آموزشی ،مباحث درسی و مقوله های مربوط به آن،شیوه های تربیتی و مقوله های یادگیری همسو - Hazelkorn,2009 - دربسیاری از کشورها توسعه و گسترش یافتند و تا کنون بسیاری از آنها دارای خط مشیهای ملی شده اند که متأسفانه محدود به سیستمهای آموزش عالی در داخل مرزهای یک کشور می باشند .
در نتیجه ،فعالیتهای فراملیتی دانشگاهها و به ویژه آموزش از راه دور و آموزش الکترونیک در بسیاری از موارد تحت پوشش این خط و مشی های ملی مربوط به تضمین کیفیت و تأیید آن قرار نمی گیرند .واز آنجائیکه تنوع بسیاری در این زمینه و ارتباطات محدود بین المللی در خصوص استانداردها و معیارها وجود دارد ،قابلیت درک و وضوح این سیستم های تضمین کیفیت و تأیید برای دیگر کشور ها و مؤسسات خارجی و دانشجویان بین المللی بسیار اندک می باشد و بنابراین ظهور این خط و مشی های ملی در محدوده و بافت جهانی سازی آموزش عالی هم محدود می گردد - - Van- Damme,2002و علی رغم ابتکارات و پروژه های متعدد در سطوح منطقه ای و بین المللی در سایه حمایتهای دولتی و غیر دولتی هنوز یک شبکه واقعی بین المللی جهت اعطای تأیدیه و تضمین کیفیت که در مرکز بحث و گفتگوهای فرا-مرزی در مورد آموزش عالی و تجارت خدمات آموزشی قرار دارد وجود نداشته و نیازاست که توجه بیشتری به این مورد خاص مبذول گرددٌ . بر این اساس در مقاله حاضر سعی بر آن است که به تأثیرات جهانی شدن بر نظام آموزش عالی ،مؤلفه های مبین تضمین کیفیت آن وتأثیرجهانی شدن در پارادایم جدید نظام تضمین کیفیت درآموزش عالی پرداخته شود.
عمده ترین تأثیرات جهانی شدن بر نظام آموزش عالی پدیده جهانی شدن با ویژگیها و تأثیرات جهانی ومشخصاتی همچون: ظهور دهکده ی الکترونیک جهانی، انقلاب اطلاعاتی، فشردگی زمان و مکان، گسترش جهان آگاهی، کم رنگ شدن مرزهای جغرافیایی، عصر سیبرنتیک و... ، بخش آموزش عالی را تحت تأثیر قرار داده و به طور کلی در ادبیات امروز جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است .درباره ریشه و بنیاد جهانی شدن،تأثیر آن بر مؤسسات آموزش عالی ، اعضای هیئت علمی ، دانشجویان ، نقش دولت درآموزش عالی ،مشارکت وهمکاری مؤسسات آموزش عالی با مؤسسات دیگر ، ونقش فرهنگی آموزش عالی بحث های فراوانی صورت گرفته است .بعضی از صاحب نظران تحولات جهانی شدن را برای آموزش عالی مثبت ارزیابی نموده اند ،درحالیکه گروهی دیگر از محققان نگاهی انتقادی به این مسئله داشته اند . به طور کلی درمطالعاتی که در مورد جهانی شدن آموزش عالی انجام گرفته ، ویژگیهای اقتصادی ،سیاسی ،اجتماعی ، فرهنگی وآموزشی آن به طور برجسته ای مورد بحث قرار گرفته شده است - صفوی زاده ،. - 1385
بنظر می رسد که صرفنظر از موضع گیریهای مثبت و منفی که در قبال تأثیر پدیده جهانی شدن در بخش آموزش عالی به دلیل چند بعدی بودن این پدیده و نگاه های مختلف از ابعاد گوناگون اتخاذ می گردد،این تأثیرپذیری،دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی را افزون بر مسائلی مانند اعتبارات و ضرورت کارآمد بودن و حرفه ای شدن الزامادر برابر چالشهای جدید دیگری نیز مانند همکاریهای بین المللی ،عدالت آموزشی وکنترل کیفیت قرار می دهد که مواجه موفقیت آمیز با آنها تنها راه حفظ تعادل و ادامه حیات مطلوب آنها در قرن حاضر خواهد بود. و مسلما کیفیتی که در این مواجه مد نظر می باشد باید تمام عملکردهاو فعالیتهای مرتبط از جمله ؛تدریس و برنامه های دانشگاهی ،تحقیق و دانش پژوهی ،کارکنان و گروههای آموزشی ،دانشجویان،زیر ساختها و محیط دانشگاهی را در بر گیرد - . - Antonio R.Dias ,2002
بنابراین می توان گفت به واسطه چنین تحولاتی است که امروزه ارزش عملی دانش و کاربرد آن مورد توجه قرار گرفته و دیدگاهی نوخواسته به وجود آمده - بازرگان، - 1386که در آن نیاز مبرمی به یک نوع جدیدی از الگوی آموزش عالی وجود دارد که این الگو باید دانشجو محور باشد .برای دستیابی به این هدف ،برنامه آموزشی باید به گونه ای باز نویسی گردد که فراتر از مهارت و برتری ساده شناختی در مورد رشته ها و روشها باشد و شامل شناخت و آشنایی با مهارتها ،توانش ها و تواناییهای ارتباطی ،تجزیه و تحلیل خلاق و منتقدانه،تفکر مستقل و کارگروهی در بافتهای چند فرهنگی گردد و سخن دیگر آنکه باید به بحث توسعه دانش از طریق تحقیق توجه خاصی گردد - . - Antonio R.Dias ,2002 از طرف دیگرکاربرد فناوریهای همگرا مانند فناوری زیستی ، ریز فناوری - نانو - ، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز علوم شناختی باعث شده است که انتظارات از دانشگاه ها به گونه ای فزاینده در روند جهانی شدن دگرگون شود. و در چنین روندی، فرهنگ جهانی ، ناخواسته توسعه کشورها را تحت تأثیر قرار داده و در آستانه هزاره سوم دانشگاه ها را به چالش می طلبد. از همین رو طی دو دهه گذشته در اغلب کشورهای جهان برای هماهنگ تر کردن برنامه های آموزش عالی با نیازهای توسعه ای و ارتقاء کیفیت نظامهای آموزش عالی ، حساسیت ویژه ای بوجود آمده است. حاصل این امر آن بوده است که نیاز روز افزون نسبت به ارزیابی کیفیت دانشگاهها و سایر مراکز آموزش عالی در اغلب کشورهای جهان احساس شود - بازرگان،. - 1386و همین نیازها باعث گردید به عنوان مثال در پیشرفتی مهم اما به صورت نظارتی ،سازمان تجارت جهانیبا برداشتن موانع از سر راه خرید و فروش - به همان شیوه ای که در مورد اشکال دیگر تجارت صادق است -اکنون قصد این را داشته باشد که آموزش عالی را بعنوان بخشی از »پیمان جامع تجارت خدمات «ٌاداره کند.هدف »پییمان جامع تجارت خدمات «اصلاح تدریجی تجارت خدمات است که با تحت تأثیر قرار دادن
