بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاظر درصدد بررسی تغییر واصلاح برنامه درسی در آموزش می باشد. یکی از اهداف مهم نظام آموزش کشـور پـرورش نیروی انسانی متخصص و مورد نیاز جامعه است. همخوانی نداشتن دروس برنامه ریزی شده با نیازهای جامعـه باعـث شـده است که دانش آموختگان از تخصص و کارایی لازم برخوردار نباشند. همچنین با توجه به ضعف هـا و نارسـایی هـای برنامـه های درسی و عدم تطابق آنها با نیازهای روز و عدم تناسب با پیشرفت های علم و تکنولوژی، بررسی تغییر و اصـلاح برنامـه های درسی مراحل، الگوها و متغیرهای موثر در تغییر و اصلاح برنامه های درسی ضروری بنظر مـی رسـد. بنـابراین در ایـن مقاله سعی شده است، پس از بررسی پیشینه دیدگاه هـای برنامـه درسـی در ایـران و آسـیب شناسـی آن بـه نقـد و تحلیـل تمرکزگرایی نظام برنامه ریزی درسی ایران می پردازیم، سپس فرضیه های نادرست منتقدان برنامه درسی مرور مـی گـردد و مراحل طراحی برنامه درسی و رویکردهای اصلاح برنامه های درسی مطرح می شود و در پایان موانـع تغییـر برنامـه درسـی بیان گردیده و نهایتاً بحث و نتیجه گیری مطالب مطرح می گردد.
کلمات کلیدی: برنامه درسی، تغییر، اصلاح، الگوهای برنامه ریزی درسی
.1 مقدمه
چنانچه می دانیم واقعیت آن است که علی رغم تلاش های فراوان، سرمایه گذاری ها و انجام دادن تغییرات متوالی در برنامه ها و کتاب های درسی، هرگز شاهد تحولات کیفی رضایت بخشی نبوده ایم، زیرا مشاهده های روزمره در زمینه آموزش، ارزشیابی های گوناگون و نقد و تحلیل ها، از وجود فاصله زیاد با انتظارات و استانداردها و ناکامی در کاربست یافته های پژوهشی حکایت می کند. به نظر می رسد بزرگ ترین دلیل وجود مسائل و موانع بزرگ در راه اصلاح نظام آموزشی، عدم برخورد علمی و اصولی با نظام برنامه ریزی درسی است.[3] بنابراین در این مقاله سعی بر آن است برنامه ریزی درسی و الگوهای آن به شیوه ای علمی مورد بررسی قرار گیرد.
.2 مفهوم برنامه درسی و برنامه ریزی درسی
کلمه برنامه درسی، معادل واژه انگلیسی curriculum است، که این واژه ریشه لاتین دارد و به معنی فاصله و مقدار راهی است که باید طی شود تا فرد به هدف برسد.
1
برنامه درسی در بعضی موارد به عنوان طرحی جهت فراهم آوردن مجموعه ای از فرصت های یادگیری برای فراگیران تعریف شده است. برنامه درسی محصول برنامه ریزی درسی است. برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی و یادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است.[9] برنامه ریزی درسی فعالیت پاسخگویی به سه پرسش اصلی است: هدفها کدامند؟ روش رسیدن به هدف چیست؟ ارزشیابی چگونه انجام میشود؟ با توجه به سه مرحله اصلی و اساسی برنامه ریزی درسی، یعنی انتخاب هدفها، تعیین روش و طراحی ارزشیابی.[6]
.3 مراحل اساسی در آموزش و برنامه درسی
برنامه درسی را می توان شامل سه مرحله کلی دانست: طراحی برنامه درسی، اجرای برنامه درسی وارزشیابی برنامه درسی. بر این اساس قبل از هرگونه آموزشی، ابتدا طرحی انجام می شود. یعنی هر یک از عناصر درس مورد تصمیم گیری قرار می گیرد. حاصل این مرحله در قالب طرح برنامه درسی، طرح آموزش یا طرح درس تنظیم می گردد. مرحله دوم مستلزم ایجاد شرایط و دقت نظر در جهت اجرای آموزش، حتی الامکان منطبق با طرح مورد نظر است. در مرحله سوم چگونگی کیفیت برنامه و یا هر یک از اجزا و عناصر آن، بر حسب نتایج با تاکید بر هدف های آموزشی، مورد بررسی و قضاوت و ارزشیابی قرار می گیرد.[8]
.4 پیشینه دیدگاه های برنامه درسی در ایران و آسیب شناسی آن
از قرن دوازدهم تا انقلاب اسلامی: به مرور، در اثر تحولات اجتماعی، گسترش آموزش و پرورش به تقلید اروپای قرن نوزدهم و در قالب رویکردهای موضوع مدار و پرورش ذهن و توجه بیشتر به انتقال معلومات علمی از طریق برنامه های درسی.
