بخشی از مقاله
چکیده : در ارتباط با تاثیر پدیده جهانی شدن بر مساله قومیت، نظریات مختلفی ارائه شده است . برخی بر این باورند که با توجه به رشد روزافزون این پدیده، هویت هایخُرد قومی ناگزیر در فرهنگ واحد جهانی مستحیل خواهند شد. اما گروهی دیگر معتقدند که جهانی شدن نه تنها باعث از بین رفتن قومیت ها نخواهد شد، بلکه با ابزاری که در اختیار آنها قرار می دهد، موجبات رشد خود آگاهی قومی را فراهم آورده و منجر به تقویت جنبش های قومی می شود. هر جامعه به مقتضای شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خود می تواند تعاریف متفاوتی از قومیت در زمان های گوناگون ارایه دهد. لذا برای بررسی تاثیر جهانی شدن بایستی مولفه های هویت قومی بررسی شود. افول زبان و آداب رسوم اقوام لزوما به معنای اضمحلال هویت قومی نیست و افراد آن قوم می توانند تعاریف جدیدی از هویت قومی خویش ارایه دهند. امروزه نیاز به احیای فرهنگ های بومی و قومی هر جامعه به دشت احساس می شود. یکی از مسائل پیش روی قوم لر را باید در منطقه گرایی، شهر گرایی و به عبارت دیگر تفرق گرایی برخی از افراد این قوم دانست . امروزه شماری از مناطقی که مردمانش خود را لر می دانستند، به نظر میرسد که امروزه تعلق خاطری به واژه لر ندارند. هرچند که اینگونه افراد تعداد زیادی را شامل نمی شوند اما چنین تفکری حتی اگر افراد اندکی را با خود همراه سازد جزء تفرقه و اختلاف چیز دیگری به دنبال ندارد.
کلمات کلیدی: هویت، قومیت، بازیابی هویت قومی، جهانی شدن، زبان، آداب و رسوم.
.1 مقدمه
هویت قومی را بر بنیاد شناسههای فرهنگی نظیر زبان، مذهب، آداب و رسوم و پیشینه تاریخی تعریف میکنند که به واسطه آن افراد با تمام یا برخی جنبه های هویتی یک گروه پیوند مییابند. پژوهشگران علوم اجتماعی در اوایل قرن بیستم علایق و هویت های نژادی، قومی و زبانی را اغلب نوعی واپسگرایی و
همایش ادبیات بومی لرستان (کله باد)
لزوم بازیابی هویت لری، نویسنده مقاله: سمانه غلامی samane.ghollami@gmail.com
نابهنجاری تاریخی قلمداد میکردند که در برابر کمونیسم تسلیم و نابود و یا در چارچوب نهادهای لیبرال دموکرات ادغام و حل می شود. قومیت بازمانده مراحل اولیه تحول جامعه انسانی به شمار میآمد که دیر یا زود از میان خواهد رفت. پنداشته می شد که با گسترش نظام سرمایهداری، استقرار دولتهای ملی، افزایش سطح مراودات و اطلاعات، رشد شهرنشینی، افزایش سطح سواد و آموزش و فرآیند جامعه پذیری، هویت خواهیهای قومی به بایگانی تاریخ سپرده خواهد شد. این مدعا با طرح نظریه های مربوط به جهانی شدن، پشتوانه تئوریک قوی تری یافت. گمان میرفت که فرآیند جهانی شدن و به ویژه جهانی شدن فرهنگ به استقرار و حاکمیت یک فرهنگ بر گستره گیتی منجر شود و فرهنگهای بومی و شیوه زیست خرده فرهنگهای قومی و حتی زبان آنها به فراموشی سپرده شود. اما واقعیت تحقق یافته که شاهد آن هستیم نشان می دهد که روند جهانی شدن به معنای فراموشی فرهنگهای بومی، قومی و منطقهای نیست؛ و حتی جهانی شدن موجب تقویت ظهور چارچوبهای هویتهای جمعی غیرملی گردیده که مهمترین آنها هویتهای قومی هستند . جامعه جهانی در حالی واپسین سال های هزاره دوم را پشت سر گذاشت و وارد هزاره سوم شد که هویتهای قومی، نژادی و زبانی اهمیت دو چندان یافتند و به جرات میتوان گفت که تقریباً اکثر کشورهای دنیا با جنبشها و ستیزههای قومی دست به گریبان هستند. امروزه در دنیا 8000 قوم
با 6700 زبان مختلف زندگی می کنند با این حال تنها 192 دولت عضو سازمان ملل هستند.
.2 تعریف هویت
هویت قومی، یکی از دغدغه های مهم جوامع امروزی است که برای شناسایی خود و دیگران در تقویت و تحکیم آن همت گماشته و آن را عامل همبستگی افراد و گروههای پراکنده جامعه میدانند. هویت (Identity) در لغت یعنی هستی و در واقع فرایند پاسخ گویی آگاهانه هر فرد یا قوم یا ملت به پرسشهایی از چیستی و کیستی خویش است. از گذشته و اینکه چه کسی بوده و متعلق به کدام گروه قومی، ملی، مذهبی و نژادی است؟ دارا ی چه فرهنگ و تمدنی بوده و در فرایند توسعه جهانی چه سهم و نقشی داشته و امروز صاحب چه جایگاه و منزلت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در نظام جهانی است.
علیالطایی مینویسد: »هویت، عبارت است از مجموعه خصوصیات و مشخصات اساسی اجتماعی، فرهنگی، روانی، فلسفی، زیستی و تاریخی همسان که به رسایی و روایی بر ماهیت یا ذات گروه، به معنای یگانگی یا همانندی اعضای آن با یکدیگر، دلالت کند و آنان را در یک ظرف زمانی و مکانی معین به طور مشخص و قابل قبول و آگاهانه از سایر گروهها و افراد متعلق به آنها متمایز سازد.«
هویت در انواع مختلفی وجود دارد که عبارتند از : هویت فردی، هویت جنسی، هویت اجتماعی، هویت ملی، هویت فرهنگی و هویت دینی.
.3 ضرورت پرداختن به هویت قومی
همایش ادبیات بومی لرستان (کله باد)
لزوم بازیابی هویت لری، نویسنده مقاله: سمانه غلامی samane.ghollami@gmail.com
در عصر آشوبناک کنونی و در عرصه تحولات سریع سیاسی، فرهنگی، صنعتی و اقتصادی امروز، هویت ملی-قومی، از ضروریترین مفاهیمی است که میتوا ند گروههای مختلف یک جامعه را حول یک محور جمع نموده و به سوی اهداف مشخص و فردای بهتر هدایت نماید. بنابراین، بحث از هویت ملی یا قومی، از یکسو، داشتن تعریفی از »خود« است که از مقدمات انسان بودن است، و از سوی دیگر، شناسایی»ما«ی ملی است. چنانچه تکلیف این »ما « در میان یک گروه یا یک ملت معلوم باشد و در باره حدود و ثغور آن اجماع نظر کلی حاصل شود، ضمن احساس اعتماد به نفس، آثاری در پیدارد که به برخی از آنها اشاره میگردد:
احساس این هویت و دلبستگی به این »ما« هرچه در میان افراد جامعه، قویتر باشد، بهتر می تواند جلو نفوذ فرهنگ بیگانه و استحاله شدن افراد جامعه در آن فرهنگ را بگیرد. احساس هویت ملی-قومی میتواند سبب همبستگی و وحدت ملی-قومی شود.
.4 تعریف قومیت
مهم ترین خصوصیات یک قوم را نیاکان مشترک، سرزمین مشترک، زبان مشترک، فضاهای مشترک زیستی، رسوم و آداب مشترک، ارزشهای مشترک، احساس تعلق به یک گروه واحد معرفی مینماید (برتون، ترجمه فکوهی، 1380 ؛فکوهی و عیاری،.(1388 به طور کلی با استناد به تعاریف و نظریات مختلف از واژه قومیت می توان گفت که قومیت یکی از صورت های سازماندهی و معنابخشی به »خود« در مقابل »دیگری « در اجتماعات بشری است. سازماندهیای که بر مبنای قواعد یا رمزهایی همچون سنتها، هنجارها، باورهای مشترک و سایر معیارهایی که تمامی اعضای آن گروه به نوعی به آن مقید و متعهد بوده یا باید باشند صورت میگیرد و این قواعد و چارچوبهای پیوند دهنده ایستا نبوده و میتوانند در درون گروه دچار تغییر گردند بیآنکه الزاما موجبات تضعیف یا تخریب حس یکپارچگی، تعلق و هویت جمعی گروه پدید آید.
.5 انواع هویت های قومی [12]
به طور عمده هویت را بر اساس مولفه هایی چون تبار، تاریخ، خویشاوندی، سرزمین، حافظه تاریخی، مذهب، زبان و... تعریف می کنند.(حسین زاده، (74 :1384 به عنوان مثال عنصر تبار را در نظر می گیریم. بر اساس این عنصر در ایران سه نوع هویت قومی وجود دارد: هویت ایلی، هویت پدری، هویت والدینی. در هویت ایلی که عمدتا در میان عشایر و اقوام روستا نشین وجود دارد هویت قومی از کل ایل به فرد منتقل می گردد. اگر چه این هویت از طریق پدر منتقل می شود اما پدر نیز خود جزیی از ایل است که از استقلال
کافی برخوردار نیست و در بسیاری موارد ناگزیر است منافع ایل را بر منافع فردی خود ترجیح دهد. هویت پدری هویت در حال گذار است که عمدتا درخانوارهای ایلی که شهرنشین شده و درحال گذار از حالت ایلی به صورت خانواده هسته ای هستند، مشاهده می شود. مولفه های تشکیل دهنده هویت های قومی عبارتند
[8-11]
همایش ادبیات بومی لرستان (کله باد)
لزوم بازیابی هویت لری، نویسنده مقاله: سمانه غلامی samane.ghollami@gmail.com
از: تبار، سرزمین، مذهب، حافظه تاریخی، زبان و آداب و رسوم. اگرچه با بررسی به تفکیک مولفه های شکل دهنده هویت قومی می توان نشان داد که اکثر این مولفه ها میل به افول دارند اما این اصلا به این معنا نیست که هویت قومی نیز میل به افول دارد. هر یک از اقوام می تواند با تمسک به مولفه های دیگر یا زنده کردن برخی از این مولفه ها هویت قومی خود را البته با تعریف و ترکیب جدیدی در عصر جهانی شدن زنده
نگه دارد.
