بخشی از مقاله
چکیده
مقالهي حاضر با استفاده از روش اسنادي به بحث نظري در مورد رابطه ي امنیت و مدارا بـا تأکیـد بـر منـاطق مـرزي ایـران مـی پردازد. ابتدا مفاهیم امنیت و مدارا مورد بررسی قرار می گیرند. در این بخش نکته ي اساسی این است کـه امنیـت مـورد نظـر در حوزه ي مدیریت سیاسی که صبغه اي سخت افزاري دارد، عمیقاً ریشه در احساس امنیت اجتماعیِ مردم مرزنشین دارد که تاحـد زیادي واجد ویژگیِ نرم افزاري است. این احساس امنیت رابطه ي وثیقـی بـا مـداراي نظـام سیاسـی بـا هویـت قـومی و مـذهبیِ مرزنشینان دارد. در این بخش تفکیک مداراي سیاسی از مداراي مذهبی ضرورت می یابد. از آن جا که ریشـه مـداراي سیاسـی در نظام دینی ایران، مداراي مذهبی است، به نظر می رسد، براي تأمین امنیت مناطق مرزي، باید توجه هـر چـه بیشـتر بـه مـداراي مذهبی صورت گیرد تا مداراي سیاسی برآمده از آن قابلیت سازگاري با شرایط پیچیده ي دنیاي جدید را داشته باشد. این امر نیـز جز با تلاش نظري بنیادین در مراکز علوم دینی و دانشگاهی در جهت دستیابی به یک هستی شناسی دینی انعطاف پـذیر ممکـن نیست.
واژگان کلیدي: امنیت، امنیت اجتماعی، امنیت ملی، مدارا
مقدمه
انسان به عنوان موجودي اجتماعی داراي نیازهاي چندي است. دسته بندي هاي مهم و مختلفی از مجموعه ي نیازهاي بشـري توسط دانشمندان مختلف صورت گرفته است. یکی از مهم ترین این اندیشمندان ابراهام مازلو است . وي براي نیازهاي بشـري سلسله مراتبی قائل است. این نیازها در پنج رده دسته بندي شده اند: نیازهاي فیزیولوژیکی، امنیت، نیـاز بـه احتـرام، نیـاز بـه عشق و محبت،ونیاز به خودشکوفایی. در نظریه ي مزلو در صورتی که نیازهاي بنیادین یـا پایـه بـرآورده نشـوند پـرداختن بـه نیازهاي سطوح بالاتر امکان پذیر نیست.به نظر مازلو ممکن است فردي که نیازهاي بنیادینش برآورده نشده اند بتواند نیازهـاي سطوح بالاتر را برآورده سازد اما به طور عام در سطح جوامع چنین چیزي ممکن نیسـت. نیازهـاي سـطح اول، وجـه اشـتراك بیشتري با نیازهاي حیوانی دارند و هر چه به سطوح بالاتر نزدیک می شویم به نیازهاي انسانی تر می رسـیم. احسـاس امنیـت یکی از نیازهاي سطوح پایین تر است . در صورتی که این نیاز مهم در جوامع برآورده نشود، دیگر نمی توان انتظار داشـت کـه کنشگران اجتماعی به نیازهاي سطوح بالاتر مثل خودشکوفایی بپردازند(مزلو، .(1372 بر اساس این دیدگاه می توان گفت: که
٩٥١
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
جامعه ي انسانی پویا جامعه اي است که استعدادهاي شهروندانش شـکوفا مـی شـود و نیازهـاي معیشـتی مـردم در سـایه ي احساس امنیت اجتماعی تأمین می گردد.
از سوي دیگر در جوامع انسانی به خاطر وجود تنوع و تکثر گروه ها، فرهنگ ها و اندیشه ها باید شرایط امکان زندگی امن و ابراز عقیده وجود داشته باشد. در حقیقت امکان ابراز عقاید، انجام مناسک و به جا آوردنِ آداب و رسوم خود، بخشی از احساس امنیت اجتماعی است. این امر به ویژه در جهان امروز که به خاطر فرایندهاي جهانی شدن، تسریع تحرك، ارتباطات، بهم وابستگی ها، مهاجرت هاي بزرگ مقیاس، شهرنشینی و تغییر الگوهاي اجتماعی، هر چه بیشتر به هم مرتبط شده اند، بیش از هر زمان دیگر در تاریخ بشر اهمیت می یابد. تحقق چنین چیزي در واقع تحقق مفهوم مدارا است(یونسکو، .(2 :1995
بسیاري از نظریه پردازان معتقدند که مدارا یک مولفه ي محوري براي مردم سالاري است چرا که مردم سالاري ها بر این پیش فرض بنا شده اند که افراد با گستره ي وسیعی از دیدگاه هاي متنوع، قادر به بیان عقاید خود و رفتار آزادانه باشند(آوري،
.(386 :2008 هدف از این نوشتار روشن ساختن مفهوم امنیت اجتماعی و مدارا و تبیین ارتباط بین این دو پدیده است.
مفهوم امنیت اجتماعی
امنیت اجتماعی اولین بار توسط بري بوزان (Barry Buzan) مطرح شد. وي امنیت اجتماعی را به پنج دسته تقسـیم مـی کند که عبارتند از: امنیت نظامی، امنیت سیاسی، امنیت اقتصادي، امنیت اجتماعی و امنیـت زیسـت محیطـی. از نگـاه بـوزان امنیت اجتماعی به قابلیت حفظ الگوهاي سنتی زبان، فرهنگ، مذهب، هویت، عرف ملی با شرایط قابل قبولی از تحول مربـوط است. آنچه در دیدگاه بوزان در مورد امنیت اجتماعی قابل توجه است این که امنیت اجتماعی برا ي او فرع بر امنیت ملی است چون در داخل یک محدوده ي سرزمینی مطرح میشود(نصیري، .(125 : 1381
اول ویور (Ole Weaver) معتقد است که برداشت بوزان از امنیت اجتماعی، ناقص است. به نظر وي بوزان اهمیـت امنیـت اجتماعی را در پاي امنیت ملی فدا می کند. ویور معتقد است که امنیت اجتماعی در کنار امنیـت اقتصـادي، سیاسـی، نظـامی زیست محیطی قابل طرح نیست بلکه مفهوم هم طراز امنیت اجتماعی، امنیت ملی اسـت. چـرا کـه در شـرایط کنـونی امنیـت اجتماعی، مرجع امنیت ملی است. به اعتقاد ویور در حالی که امنیت ملی بـه تهدیـدات علیـه حاکمیـت مـی پـردازد، امنیـت اجتماعی معطوف به هویت است. هویت اجتماعی مقوله اي بسیار مهم است که چه دولت باشد و چه نباشد، وجود دارد(همـان: .(126
