بخشی از مقاله
چکیده
آب به عنوان مایه حیات و زندگی اهمیتی فوق العاده در دیدگاه ها، فرهنگ ها و اساطیر دنیا داشته و نقش آن فراتر از نقش عملکردی به مثابه نمـادی از پاکی، زایش و زیبایی مورد توجه قرار گرفته است. در ایران باستان، آب پیام آور روشنایی و پاکی به شمار میرفت و از ارزش زیادی برخوردار بود. معمـاری ایرانیان نیز باتوجه به ویژگی منطقی و بومی آن همواره درصدد بوده است تا به بهترین نحو ممکن از امکانات محیط و آب که یکی از مهـم تـرین آنهـا بـه شمار می رفته است، استفاده نماید و جدای از بحث عملکرد و نیاز فیزیکی همواره به دنبال آب باشد تـا از وجـه جمـال و کمـال آب نیـز در سـاخت بنـا استفاده کند، لذا آب به عاملی در جهت آرامش بدل می شودو در معماری انواع بناها وارد می شود که بـارزترین حضـور آن را در بـاغ هـای ایرانـی شـاهد هستیم. باغ سازی از زمانهای پیش از تاریخ همواره جزء جدانشدنی زندگی بشر محسوب می شده و خود در همه دوره ها در دیگر رشته های هنر تـأثیر و نقش عمده ای داشته است. باغ ایرانی از سه عنصر آب، گیاه و فضای معماری تشکیل شده است. آب به عنوان یکی از عناصر چهارگانـه آفـرینش، جایگـاه ویژه ای در فرهنگ کهن ایران دارد. اصلی ترین عاملی که همواره به باغ های ایرانی حیات می بخشیده آب جـاری بـوده کـه در جویهـای کـم شـیب بـه حرکت درآمده و منظره و هوای باغ را مطبوع و دلپذیر می ساخته است. آب با حضور خود در باغ طراوت، نشاط، حرکـت و زیبـایی را مـی آفرینـد. نحـوه ظهور و حضور آب در باغ براساس مفاهیم خاصی صورت می پذیرد و توزیع آن نیز پیرو نظم و قاعده ای است که از یک سـو بـه ویژگـی هـای فیزیکـی و فنی آب و آبیاری توجه کرده و از سوی دیگر مفهوم واری، زیبایی شناسی، منظرسازی و معماری را مورد توجه قرار داده است. در باغ ایرانی، معماری بـاغ، معماری آب است و درهم آمیختگی آب و بنا پدیدآورنده حماسه ای بی نظیر از شعر و شکوه و موسیقی در خلوت درختان است. باغ سازی ایرانی از زمـان حضور آب به استقبال بی نظیر از آن می پردازد، آنجا که حتی بنای باشکوهی به عنوان مظهرخانه، ورود آن را به باغ ندا کرده و مقدمش را چنان در خـور پاس می دارد که بایسته است و از آنجاست که آب با شیوه ای سنجیده و هوشمندانه، در مسیر جاری می گردد، در حوض ها و آب نماها حضور مـی یابـد و در آب شره ها و فواره ها فریاد برمی آورد و با حرکت و صدا و نما و طراوت خود جلوه گری می کند. بـا توجـه بـه ماهیـت پـژوهش و اهـداف آن، روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی است. درراستای این پژوهش ابزارهای اصلی گردآوری اطلاعات، اسنادومنابع کتابخانه ای می باشد.
واژه های کلیدی: آب، معماری، آرامش، طراوت، باغ ایرانی
مقدمه
تا چند دهه پیش باغ در ادامه معماری یا به عنوان گونه ای از آن تفسیر می شد. اما امروز به عنوان اثری قائم به ذات که نقشی بسزا در شکل دادن به محیط طبیعی دارد، مورد توجه قرار گرفته است(منجزی و شهبازی اورند، 1390،.(1 باغ ایرانی به عنوان گونه ای از معماری برون گرای ایرانی، در منطق و اصول شکل گیری فضا، ارتباط نزدیک با معماری درون گرا(حیاط دار) دارد. باغ ایرانی یک پدیده صرفأ کشاورزی نیست، بلکه درمعماری سنتی ایران در اطراف تمامی عمارت و حیاط خانه های ایرانیان حضور دارد و حتی با شهرسازی سنتی ایرانی هماهنگی دارد. آب، گیاه و فضای معماری سه عنصر اصلی تشکیل دهنده باغ ایرانی است. آب به معنای سرچشمه زندگی نقش حیاتی در شکل گیری باغ ایرانی داشته و با سه جنبه مفهومی، کارکردی و زیباشناختی در باغ حضور دارد و تا حدودی دو عنصر کلیدی دیگر یعنی گیاه و معماری را تحت تأثیر خود قرار داده است(آنتیک،.(2 شکل و شیوه میانه حضور و حرکت آب در باغ دارای نظامی خاص و هماهنگ با هندسه و ساختار معماری آن بوده و در گونه های متفاوت باغ ایرانی اشکال مختلف به خود می گیرد. در باغ ایرانی، تمامی عناصر تشکیل دهنده به باغ به وسیله دیوار کادره شده و در واقع دیوار به عنوان یک چارچوب اکید تمامی این عناصر رادر برگرفته است. بنابراین درباغ ایرانی مرز قطعی میان درون و بیرون باغ، برمبنای شکل هندسی مربع یا مستطیل تعریف می شود، اما این تناسب هندسی علاوه برتعیین حدود بیرونی باغ، پایه و مبنای تقسیم فضاهای درونی نیز
می باشد
سوال تحقیق
میزان تأثیر حضور آب در باغ های ایرانی به چه میزان بوده است؟
فرضیه تحقیق
فرض می کنیم با وجود عناصر مختلف از جمله آب، گیاه و فضای معماری، آب مهم ترین نقش و تأثیر را در معماری و فضاسازی باغ ایرانی داشته است.
ادبیات موضوع باغ ایرانی
واژه پارادئزا از دوجزء تشکیل شده است: جزءاول Pairi به معنای پیرامون ودیگری Daeza به معنای انباشتن ودیوار کشیدن، که برروی هم به معنای درختکاری وگلکاری پیرامون ساختمان میباشد. نام دیگر این فضای سبز “باغ” است، واژهای فارسی که درزبان پهلوی نیزبه همین شکل Bagh به کاربرده شده است. باغ ایرانی حاصل تعامل زیبای بین انسان ایرانی وطبیعت پیرامون است؛ درباغ ایرانی عناصرطبیعی باغ به نحوی فرحبخش وچشم نوازدرکنارعناصرانسان ساخت به نظم درآمده است. تعاریف مختلفی درباب باغ ایرانی و واژه های مرتبط با باغ وجود دارد؛ سلسله مباحث واژه شناسی باغ ایرانی تعاریف و دیدگاه های مختلف را درمورداین پدیده منظرسازی بازگو می کند: دردوره هخامنشیان و پس ازآن درسرتاسرسرزمین ایران، تعداد بیشماری باغهای بزرگ وباشکوه وجود داشته، چنانکه گزنفون چندین باربه آنها اشاره نموده است. اینگونه باغها که دریونان آن زمان وجودنداشت، با همان واژه فارسی درآن سرزمین به کار رفت. این واژه درزبان یونانی Paradeisos ودرزبان انگلیسی به صورت Paradise به معنی بهشت به کار برده میشود. بنابه گفته گزنفون، چهارقرن ونیم پیش ازمیلاد، درلیسریا باغی زیبا وبزرگ میبوده که بنام (پارادیس) خوانده میشده است. باغهای معلق بابل نیزکه به وسیله بخت النصر و به خاطر همسر ایرانی وی، دخترفرمانروای ماد، احداث شدهاند برطبق همان اصول طرح پارادیس ایجاد گردیده، به طوری که ازنظمی خاص والگویی مناسب برخورداروتا زمان اسکندرهم برجای مانده بودهاند. یعقوب دانش دوست، تعریف تا اندازه زیادی فراگیر دررابطه با(باغ) دارد: باغ جایگاهی است برای استفاده انسان که حاصل ترکیب عناصر
