بخشی از مقاله
چکیده:
بی تردید یکی از مهم ترین مسائل در دنیاي امروز توجه به ایمنی و آرامش می باشد که این مهم جز با ایجاد امنیت در سطح وسیع شهر و در بخش جزیی تر آن محلات، محقق نمی گردد که البته گاهی کاستی هایی در امنیت هست که آن را می توان به دلایلی چون نحوه طراحی منازل منتسب ساخت زیرا ساختار آنها به دلیل نوع فرهنگ حاکم برآن بافت ،یا نوع گونه بندي بافت هاي شهري می باشد که آنها را بدون دفاع و آسیب پذیر ساخته است، و این سببی است بر پایین آمدن میزان امنیت در آنها ، که موجبات وقوع جرم در آن محلات را نیز بیشتر کرده است.لذا با توجه به اینکه معماري در بافت هاي مختلف، حال باهر نوع کاربردي ، به منطور ایجاد آرامش و گسترش امنیت است، پس می بایست معماري را به سمت ایجاد فضاهایی که امکان جرم خیز بودن را به حداقل ممکن می رساند سوق دادو ایجاد این نوع نگرش و عملکرد درباره معماري با تکیه بر طراحی محیطی (cepted) قابل دسترسی می باشد. محدوده فیض آباد به عنوان یک بافت قدیمی و فرسوده و به لحاظ معماري خاص و دارا بودن کوچه هاي پیچ در پیچ و باریک و وجود ساختمانهاي مخروبه ،محله اي با معضلات دو چندان است ، در این تحقیق سعی گردیده مکان هایی که از دید ساکنین فاقد امنیت بوده و کمتر مورد استفاده قرار می گیرد شناسایی شده و راهکارهایی جهت ایجاد حس امنیت در آنها ودر نهایت ساماندهی این محله ها ارائه گردد.روش مورد استفاده در این تحقیق،تحقیقی توصیفی بوده که با بهره گیري از منابع کتابخانه اي وجمع آوري اطلاعات محیطی (ارائه پرسشنامه ) و تکمیل توسط ساکنین می باشد .
مقدمه:
تلاش ما براي یافتن این کیفیت در زندگی خودمان ،چیزي است که همه ي انسان ها به دنبال آن اند و موضوع اصلی در ماجراي زندگی هرکسی است. این تلاش همان طلب اوقات و حالاتی است که در آن زنده تریم بافت تاریخی فیض آباد ، با این کوچه هاي تودرتو و دالان هاي تاریک ،و خانه هاي تو در توش زمانی براي مردم این شهر سرچشمه عواطفی پایدار و مکانی امن بوده است، اما اکنون سرچشمه مصیبتی است که شهروندان معاصر در آن احساس نا امنی می کنند. درست است بازگشت تاریخ امري غیر ممکن است اما می توان با طراحی مناسب و هم خوان با محیط هویت فراموش شده و امنیت را به آن باز گرداند.
براساس نظریه cpted شرایط محیط کالبدي هم می تواند به ارتکاب جرم کمک کند و هم می تواند مانع از وقوع آن شود . طراحی مناسب میتواند فضاهاي مقاوم در برابر جرم ایجاد نماید و از وقوع بسیاري از جرایم جلوگیري کند
. اگر محیط به نحوي طراحی شود که بتواند موجب بهبود نظارت افراد شده ، تعلق ساکنان را به قلمرو خود بالابرده و تصویري مثبت از فضا ایجاد کند ، فرصت هاي مجرمانه کاهش خواهد یافت و مجرمان از ارتکاب جرم باز خواهند ماند . (حیدري،(1390 رویکرد cepted (پیشگیري از جرایم با استفاده از طراحی محیطی ) را می توان نوعی رویکرد هدفمند در جهت طراحی کارآمد و هوشمندانه مولفه هاي محیطی با بکارگیري بهینه محیط مصنوع در کاهش جرائم دانست که بطور موثري در افزایش سرمایه اجتماعی،بهبود کیفیت زندگی و افزایش میزان رضایتمندي شهروندي و در نتیجه بهبود رفاه جامعه تاثیر بسزایی دارد.
این تحقیق به بررسی مکانهاي داراي معضل در بافت فرسوده (محله فیض آباد ) که سبب بروز جرم می باشند پرداخته و راهکارهاي طراحی محیط مناسب در ساماندهی این محله ارائه می شود.
ابزار گردآوري اطلاعات:
دراین تحقیق جهت گردآوري اطلاعات از دو روش اسنادي و میدانی استفاده شده است . با منابع کتاب شامل کتب
یا مقالات ، اسناد، پایان نامه هاي دانشگاهی ، نقشه ها و منابع مرتبط با موضوع گردآوري و مطالعه شده است.
همچنین نمونه هاي مورد نیاز پژوهش از طریق مطالعات میدانی و استفاده از پرسشنامه که توسط ساکنین تکمیل گردیده اخذ شده است .
سوالات تحقیق :
در این تحقیق نحوه تاثیر عوامل طراحی و محیط بر روي فضاهاي شهري نمونه موردي محله فیض آباد پرداخته شده است با توجه به اینکه محله مذکور جزء بافت هاي فرسوده محسوب میگردد و بدلیل ویژگیهاي خاص این بافت ها و ایجاد شرایط مناسب بمنظور وقوع جرایم و شکل گیري مکانهاي جرم خیز در این محلات ابتدا به شناسایی مکانها یی که از دید ساکنین فاقد امنیت می باشد در محله پرداخته و سپس نسبت به ارائه راهکارهاي مناسب اقدام نموده است .
-1 در کدام قسمت از محله فیض آباد احساس امنیت نمی نماید ؟
-2 آیا در محله فضاهاي مشخصی که امکان خطر یا ارتکاب جرم باشد وجود دارد؟
-3 آیا در محله قسمت هایی وجود دارد که کمتر مورد استفاده گونه هاي مختلف افراد قرار گیرد ؟
-4 آیا سیستم روشنایی محله در موقع تاریکی کافی می باشد ؟ در کدام قسمت محله این نقصان وجود دارد؟
انسان و امنیت :
امنیت مفهومی ذهنی و نسبی است که بر پایه اصول متعدد در یک جامعه پایدار استمرار می یابد . در نگرش هاي سنتی به مقوله امنیت اغلب کاربرد نیروي انتظامی و تهدید محوري مورد توجه بوده ، در حالی که مطالعات امنیتی انتقادي و جامع نگر امروز ،گروههاي اجتماعی می توانند نه تنها از ناحیه ابزار نظامی بلکه از طریق عوامل محیطی یا اقتصادي مورد تهدید قرار گیرند.(رهنمایی،1385ص(180 براي ایجاد احساس امنیت و حفظ ایمنی فضاها در سطوح مختلف روش ها و روند هاي گوناگونی از طریق صاحب نظران و کمیته هاي بین المللی ارائه گردیده است که هریک با تمهیداتی در پی رسیدن به فضاي شهري امن برآمده اند . (الماسی فر،1389ص(24 حضور فعال مردم در شهر ، از عوامل افزایش امنیت در فضاهاي شهري است. و تسلط و دیدن این فضاو دیده شدن توسط مردم موجب ایجاد حس ایمنی است . احساس انسان در فضا وابسته به قلمرو یا فضاهایی است که به او تجربه حس امنیت می دهد و این گونه نواحی بر رفتار انسان اثر می گذارند و اولین ایده اي که باید مد نظر قرارگیرد ، اصل قطعیت تأثیر معماري بر محیط است که بیان می دارد محیط فیزیکی تأثیر تعیین کننده اي بر رفتار انسانی دارد . مردم بر محیط خود اثر می گذارند وآن را تغییر می دهند ، همانطوري که فضا بر آنها اثر می گذاردو آنها را تغییر می دهد.(کارمونو،1391ص(212 در نتیجه انسان بر انواع فضاهایی که احساس مختلفی را از قلمرو در او ایجاد کند رفتار خاصی را بروز می دهد.این قلمرو ها از دید ادوارد هال به چهار دسته صمیمی ، خصوصی ، اجتماعی و عمومی تقسیم می شوند بطوري که مرز بین این حوزه ها مشخص نبوده و در فرهنگ هاي مختلف در هر درجه بندي ، طیفی از دور تا نزدیک وجود دارد . (ادیب زاده،1387ص.1160)
فضاهاي شهرهاي سنتی ایران بواسطه حضور پایدار شهروندان داراي روحیه سرزندگی و شادابی بوده اند .در چنین فضاهایی تعاملات سازنده اجتماعی و مراودات شهروندي ، امکان برخورداري از نوعی نظارت شهروندان بر محیط ها و عرصه هاي عمومی را فراهم آورده است که از اصول حاکم بر طراحی شهرهاي سنتی ایران و در واقع نوعی استراتژي براي افزایش امنیت بشمار می رفته است . (بمانیان،1388ص(150حال آنکه در این زمان فضاهاي موجود در این محلات بواسطه نوع طراحی در گذشته و عدم حس مالکیت مردم در حال حاضرسبب بروز جرم میگردند.لذا از طریق فرهنگ سازي نیز می توان دیدگاه جاري مردم را نسبت به فضاهاي عمومی شهري و مناطقی که در آن زندگی می کنند ، تغییر داد و حتی آن را اصلاح کرد .در هر صورت باید مردم بپذیرند که تنها خودشان هستند که می توانند با مساعی و مشارکت بیشتر در طی حرکتهاي عمومی به بهبود ساختار بپردازند. . (پورجعفر،1387ص(82 تقویت انگیزه هاي اجتماعی جامعه و ارتقاء نظارت عمومی در کنار افزایش شفافیت فضاهاي عمومی و عناصر مستقر در محیط هاي شهري و رفع نابسامانی هاي کالبدي و منظر بخشی از سازو کارهاي ایجاد محیط هاي امن شهري را تشکیل می دهد . (ایلکا،1390ص310) جیکوبز در کتاب مرگ و زندگی شهرهاي بزرگ آمریکایی (1961) ،سه مشخصه لازم را براي ایجاد شهري امن اینگونه توصیف کرده است :
