بخشی از مقاله
" اکوویلیج ها نگاهی سبز به آینده"
چکیـده :
اکوویلیج ها یک نگاه تازه و مهمی را بسوی ابعاد انسانی پایداری ارائه می دهند، اما در عین حال بخش هایی از آن را پوشش نمی دهند.در این مقاله به مواردی چون نیاز به توجه به مواردی که بر چگونگی فکر و عمل مردم تاثیر می گذارند تاکید می شود و از اکوویلیج ها به عنوان مدلی یاد می شوند که از پذیرفتن تعاملات جوامع امروزی امتناع می کنند و به روابطی تمایل دارند که ما آنها را به عنوان سیستم هایی بشناسیم که با نیازهای انسان و طبیعت همساز هستند. ایجاد این جوامع بسته به توسعه خانه سازی در فضا ها به طور عادلانه می باشد. علاوه بر طراحی مدرن اکولوژی و توجه به نیازهای محیط از سیستم های قدیمی موجود در محل هم در توسعه استفاده می شود. اکوویلیج ها نیازهای ساکنین را از قبیل نیاز به انرژی، تولیدات غذایی، دفع مواد زائد و .... را در درون خود برآورده می کند و در نهایت در مقیاسی تعریف و سازماندهی می شود که تا حد امکان خودکفا باشد.
واژه های کلیدی: اکوویلیج، پایداری ، محیط زیست ، انرژی
1
-1مقدمـه
تحولات دهه های اخیر در کشورها با رشد سریع شهر ها و عواملی چون افزایش جمعیت، فناوری به ظاهر مقهور کننده طبیعت، انباشت سرمایه و تمرکز تولید، رشد صنایع و مناسبات بازرگانی و سوداگرانه و در نهایت تحرک و پویایی روز افزون حیات شهری، تعادل پایدار نظام سکونت گاهی قدیمی را ناپایدار ساخته است. در این سال ها تعداد شهر و شرایط کیفیت زنگی در آن ها به گونه ای غیر قابل تصور تغییر کرده است، به گونه ای که جمعیت شهر نشین در سده اخیـر رشد چشم گیری داشته است.
در این روند تدریجی به ویژه در کشورهای در حال توسعه فاصله شهر و روستا از لحاظ کیفی نیز افزایش یافته و محیط های شهری از لحاظ اجتماعی، فرهنگی و کالبدی تفاوت فراوانی با مناطق روستایی پیدا کرده است.
کلیه کشورها برای رسیدن به توسعه پایدار ملی نیازمند به برنامه ریزی و توسعه روستایی هستند. بهبود شرایط زندگی و ایجاد زمینه اشتغال در روستا ها آن ها را به فضای جذاب برای روستاییان تبدیل خواهد کرد و با توسعه روستایی توسعه ملی نیز حاصل می شود، به ای دلیل ضرورت بازنگری در مفهوم روستا احساس می شود. اکوویلیج ها نمونه های از روستا های توسعه یافته بر مبنای اصول اکولوژیکی هستند که به عنوان راه حل منطقی و زود بازده برای رسیدن به اهداف فوق مطرح می شوند.
برای نیل به این اهداف یافتن پاسخ مناسب برای سوالات زیر ضروری به نظر می رسد.
· جوامعی که بر این اساس طراحی می شوند شبیه چه هستند ؟
· هدف نهایی از طراحی آن ها چیست ؟
-2 اکویلیج ها
محیط کالبدی، زمینه ای برای تحقق نیازهای والا و شیوه زندگی انسان در فرهنگ های مختلف محسوب می شود که بیانگر اندیشه های ذهنی و آرمان های امروز سکونت گاه است. این الگوها حاصل تلاش مردم برای مفهوم بخشی به جهان و انسانی کردن آن از طریق اعمال نظمی خاص و به منظور شکل دادن آن است. به این ترتیب آرمان شهر، داستان و حکایت نیست، رساله ای درباره آرزوهای انسان از زندگی در جهانی است که در آن از دردها، گرفتاری ها و سرگشتی های این دنیا خبری نیست؛ در آن عدالت کامل برقرار است و همه زیر پرچم آزادی، برابری و عدالت عمری را به شادمانی و خرسندی می گذراند، آنجا سرزمین آرمان شهر است. ( سرتیپی پور، (83 :1388
از لحاظ پایداری نیز، با درک و تشخیص اینکه تولید ما در واقع مصرف منابع محدود طبیعی است، بر اینکه این فعالیت ها به تولید مواد زاید می انجامد که ثبات قسمت قابل زندگی کره زمین که عبارت است از جو و آب و خاک که ما به آن وابسته هستیم را تهدید می کند، مفهوم اکوویلیج از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد.
-1-2 جنبش اکوویلیج
جنبش اکوویلیج در پاسخ به تغییرات اساسی ایجاد شده از طریق جامعه مدرن به وجود آمده است. این تغییرات باعث شده تا نگرانی های اجتماعی، زیست محیطی و معنوی در جامعه به وجود آید. چنین عناصری با هم تلفیق شدند و باعث شدند تا هسته ی اصلی ایدئولوژی اکوویلیج شکل گیرد و نظرات کسانی که الگوهای متعارف اجتماعی چنین جامعه ای را قابل قبول نمی دانستند، را بر روی اکوویلیج متمرکز کنند. در زندگی انسان مدرن، ادامه زندگی بر اساس الگوهای متعارف فرهنگی مدرن باعث می شود حس فزاینده ای از ناهنجاری های بین احساس خود و رفتارهایش آشکار شود، رفتارهایی که فرهنگ مدرن آن ها را تشویق می کنند تا آن را برگزینند و با احساس آدمیان سنخیتی ندارد. شهروندان مدرن به نابود کننده بودن سبک زندگی فردی، سرمایه داری و مصرف گرایی در هر دو محیط
2
اجتماعی و زیست محیطی آگاه هستند. عدم تفکیک و جدایی این دو عامل زندگی با حفظ محیط های اجتماعی و زیست محیطی- محور اصلی جنبش اکوویلیج را تشکیل می دهد.
جنبش اکوویلیج یک پدیده گسترده در سراسر جهان ،در پاسخ به اثرات به وجود امده از شیوه های اجتماعی و زیست محیطی زندگی مدرن می باشد.مهمترین وجه تمایز این جنبش از دیگر جوامعی که بدون طرح و برنامه هماهنگ با محیط زیست ساخته می شوند، درنظر گرفتن مسائل زیست محیطی در هنگام ساخت جامع می باشد. " در بسیاری از مناطق دنیا به هر یک از دلایل دینی، سیاسی یا اجتماعی ، هنگامی که شهروندان و اصلاح طلبان مشاهده کردند مخالفت فردی ، اصلاحات تدریجی وانقلاب در ایجاد تغییر بی فایده است ، در قالب اعتراض مدنی تغییرات اجتماعی را از طریق ساخت وساز ونمایش طرح ایده آل - که بتواند در سراسر کشور تکرار شود- دنبال کردند، تا از این طریق به خواست های اجتماعی سیاسی خود دست یابند. " (کیربی،(2003
این جنبش با به وجود آوردن نقد اجتماعی ، زمینه تمرکز برای انسجام و فعالیت جامعه را فراهم می آورد. همچنین راه هایی را پیشنهاد می کند که در آن راهها ساکان به دنبال برقراری ارتباط ، هم با محیط زیست-از طریق توسعه ارتباط با جهان طبیعی- و هم با جامعه افراد هم فکر هستند.هر دو امر فوق از طریق طراحی فیزیکی اکوویلیج فعالیت هایی که جامعه در نظر گرفته است تسهیل می گردد. در زندگی انسان مدرن، ادامه زندگی براساس الگوهای متعارف زندگی مدرن باعث می شود حس فزاینده ای از ناهنجاری بین احساس خود ورفتارهایش آشکار شود، رفتارهایی که فرهنگ مدرن آنها تشویق می کند تا آن را برگزینند. شهروندان مدرن به نابود کننده بودن سبک زندگی فردی ،سرمایه داری و مصرف گرایی در هر دو محیط اجتماعی و زیست محیطی آگاه هستند. عدم تفکیک و جدایی این دو عامل –زندگی با حفظ محیط های اجتماعی و زیست محیطی- محور اصلی اکوویلیج را تشکیل می دهد.
در پاسخ به رشد آگاهی در مورد اثرات مخرب فعالیت های انسانی بر روی محیط زیست جنبش اکوویلیج خواستار تغییر بیشتر به سوی زندگی پایدار در محیط زیست است. به گفته ی رالف مزنر( " (1993 در حال حاضر ما در حال گذار از جهان بینی مدرن صنعتی به یک جهان بینی زیست محیطی هستیم یعنی تغییری که تحولات پسامدرن علوم اجتماعی ، طبیعی، فلسفه و مذهب را می نمایاند."
منظور از اکوویلیجها عموماً زیست گاه های اشتراکی خودبسنده، خود ساخت و در مقیاس کوچک اکولوژیکی است، به بیان دیگر اکوولیج ها به عنوان منطقه خود حمایت تعریف شده است که در آن با حمایت از فناوری های حفاظت محیط زیست، هم اقتصاد مولد و هم نگهداری اکوسیستم های نیمه طبیعی محیط زیست می تواند تحقق یابد. در این تعریف، اکوسیستم اشاره به سیستمی دارد که با توجه به فعل و انفعالات درون روستا یا میان عناصر درون روستا و محیط اطراف ایجاد شده باشد. (کادا،(1990
-2-2 اهداف طراحی اکوویلیج
بازگرندان تعادل دیرینه شهر و روستا برای اصلاح آن ها و جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به شهر، احیای قابلیت ها و ارزش های مثبت کالبدی و رسیدن به توسعه پایدار ملی از مهم ترین اهداف طراحی اکوویلیج ها محسوب می شود.
از دیگر اهداف این طراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. مشارکت روستاییان در موارد مختلف توسعه؛
2. افزایش خدمات رسانی و سازماندهی اقتصاد روستایی؛
3. اشتغال زایی و احیای روستاییان؛
4. استفاده مناسب از اراضی روستایی؛
3
-3-2 اصول عمومی طراحی اکوویلیج
اکویلیج ها برای رسیده به دو اصل اساسی زیر طراحی می شوند:
-1-3-2مرمت و نگهداری از اکوسیستم های روستایی
در روستاهای کنونی سیستم های گردشی حاصل از کشاورزی بر اساس روش های سنتی کشاورزی که از بوته و درختان نزدیم به هم استفاده نمی کنند، دیگر واقع بینانه نیست. در نتیجه ایجاد سیکل گردشی جدید از درختان و بوته های نزدیک به هم کاشته شده ضروری به نظر می رسد. به عبارت دیگر در عین حالی که سیستم های گردش طبیعی که در مناطق کشاورزی باقی مانده را حفظ نماییم، همچنین با برقراری سیستمی با سیکل گردشی جدید، جوامع پایدار را توسعه دهیم.
-2-3-2تشویق به تعامل بین مناطق شهری و روستایی
روستا ها و مراکز شهری مشکلاتی را برای یکدیگر ایجاد می کنند، این مشکلات هر روزه تکرار می شود. آن ها برای حفظ روابط مکمل خود تعامل می کنند. با این حال لازم است از این روابط مکمل غیر فعال رو گردانیده و به روابط مثبت رو آوریم که می تواند راه حل مشکلات زیست محیطی را در هردو منطقه فراهم آورد.
-4-2 انـواع مدل های اکوویلیج
در یک اکوویلیج از امکانات پیشرفته موجود در شهر ها و نیز ویژگی های زندگی روستایی به نحو مطلوبی استفاده می شود. در روش های بهسازی محیط های روستایی مسایلی از قبیل مدل سازی اکوولیج ایده آل با محیط طبیعی عالی با ورودی مواد کم و پایدار و حفظ روستا ها با توجه به فعل و انفعالات روستا و شهر مد نظر قرار دارد. (عادلی گیلانی، (56 :1389
-1-4-2 انواع مدل های اکوویلیج
سه نوع متفاوت از مدل های اکوولیج متدوال به سه دسته زیر تقسیم می شود:
-1-1-4-2مدل اکوویلیج در مرز منطقه شهری:
این نوع از اکوویلیج ها در مرز وناطق شهری با 10/000 شهروند و 60 روستایی به عنوان اولین مدل مطرح می شود که در آن از 100 هکتـار، مساحت %30 آن برای توسه مسکونی و بقیه برای استفاده های روستایی می باشد.
-2-1-4-2مدل اکوولیج در یک منطقه نمونه کشاورزی:
این مدل را یک منطقه کشاورزی با 1000 نفر جمعیت تشکیل می دهد که در آن از 100 هکتا مساحت روستا %10 به عنوان فضاهای مسکونی استفاده می شود و بقیه به عنوان مزارع استفاده قرار می گیرند.
-3-1-4-2مدل اکوولیج منطقه دور افتاده کوهستانی :
این مدل در منطقه ای دور افتاده با جمعیتی در حدود 100 نفر تشکیل می شوند که %1 از مساحت روستا به عنوان سرانه مسکونی و بقیه جهت کارهای کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند.
4
