بخشی از مقاله
بررسی اثرات پیاده راه بر توسعه گردشگری پایدار شهری
چکیده:
امروزه جاذبه های شهری، یکی از مؤلفه های مهم و مؤثر در توسعه گردشگری شهری به شمار می آیند. یکی از این جاذبه های شهری مسیر های پیاده گردشگری هستند. مسیر هایی که باعث رونق صنعت گردشگری می شوند. صنعت گردشگری بر فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تاثیرگذار است. بنابراین رشد و توسعه ی گردشگری باید بر مبنای توسعه ی پایدار گردشگری، برنامه ریزی شود. مقاله حاضر به بررسی اثرات پیاده راه بر توسعه گردشگری پایدار شهری می پردازد. روش این تحقیق توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است.حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 220 نفر برآورد گردیده و پرسشنامه بصورت روش نمونه گیری تصادفی ساده تکمیل گردیده است .نتایج حاکی از آن است پیامدهای اقتصادی و اجتماعی پیاده راه بر توسعه گردشگری پایدار شهری مثبت و پیامدهای زیست محیطی منفی ارزیابی شده است.
کلید واژه: جاذبه شهری، صنعت گردشگری، مسیر پیاده، توسعه پایدار، توسعه گردشگری.
مقدمه
امروزه به منظور جذاب تر کردن مراکز شهری کوشش های بسیار چشمگیری صورت می پذیرد که سبب تغییرات فضایی گسترده در شهرها شده است.این جاذبه های شهری نقش مهم و محرک در پیدایی گردشگری شهری ایفا می کند.
شهرها با جاذبه های متنوع شامل: موزه ها، بناهای یاد بود، سالن های تئاتر، استادیوم های ورزشی، پارک ها، شهربازی، مراکز خرید، مناطقی با معماری تاریخی و مکان هایی مربوط به حوادث مهم یا افراد مشهور، جاذب گردشگران بسیاری هستند.(.(Timothy ,1995 , 63 دستیابی به توسعه ی گردشگری به عواملی نظیر ساختار مناسب سازمانی، برنامه ریزی و آموزش نیروی انسانی، قوانین و مقررات گردشگری و جذب سرمایه، وابسته است. برای ایجاد توسعه پایدار و مناسب صنعت گردشگری، وجود مدیریت توانا و منسجم و هماهنگی بین بخش های دولتی و خصوصی، بسیار حائز اهمیت است (مدهوشی:32،(1382 دانش شهرسازی جدید، بسیاری از عناصر کالبدی شهر پایدار را معرفی کرده که مهم ترین اجزای آن تاکید بر عابر پیاده، ترکیب و اختلاط کاربری ها و تاکید بر عملکردهای اجتماعی به عنوان عامل وحدت بخش بناها و فضاهای عمومی است. در چنین زمینه و رویکردی است که جنبش پیاده گستری را می توان به عنوان محصول ارزشمند تجربیاتی تلخ در جریان شهرنشینی معاصر، ارزیابی و تحلیل نمود و در همین بستر تحلیلی است که می توان به رابطه تنگاتنگ انسان پیاده، پیاده راه، خیابان، فضای شهری، گردشگری در شهرها و در بافت های کهن شهری نگریست.
مسیری که انسانی، پویا و زنده است. سبب رونق حیات اجتماعی می شود و هویت بخش و خاطره ساز است و خود به عنوان یکی از عرصه های جمعی، صحنه نمایش شهر است و به عبارتی هم «مقصد« است و هم »معبر.« به این ترتیب می توان گفت که طراحی مسیرهای پیاده گردشگری با هدف حفاظت از بافت، رونق بخشیدن به صنعت گردشگری، کنترل منطقی توسعه شهری و به تحقق رساندن اهداف جانبی دیگر، به عنوان یکی از مهم ترین اقدامات و مداخلات در بافت به شمار می رود. (حبیبی،(1380:46 هدف از این تحقیق شناخت و بررسی اثرات پیاده راه بر توسعه گردشگری پایدار شهریست. با توجه به اینکه ایجاد و گسترش مسیرهای پیاده می تواند پیامدهای متفاوت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بر گردشگری پایدار به همراه داشته باشد ،تحقیق حاضر به بررسی این امر در محور پیاده مدائن می پردازد. روش این تحقیق توصیفی – تحلیلی و پیمایشی است. بخشی از داده های تحقیق به روش اسنادی در زمینه گردشگری، مسیرهای پیاده و توسعه پایدار و بخشی دیگر از داده ها به روش پیمایشی از طریق مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه جمع آوری شده است.حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 220 نفر برآورد گردیده و پرسشنامه به صورت روش نمونه گیری تصادفی ساده طی دوره زمانی یک هفته ،در ساعات مختلف روز و هفته، تکمیل گردیده است .
مبانی و مفاهیم نظری
پیاده راه
پیاده راه ها به عنوان عرصه های عمومی و متناسب با میزان مطلوبیت از حیث ایمنی و کاربری موجود در آنها، می توانند محلی باشند که شهر در آنها به نمایش درآید. در واقع مسیرهای پیاده بعنوان پهنه های چند عملکردی، دامنه ی گسترده ای از فعالیت ها را در برمی گیرند و می توانند عامل مهمی در هویتبخشی، تداوم تاریخی- فرهنگی و تبلور ارتباطات انسانی در محیط گردند.
از اهداف پیاده راه سازی می توان به افزایش جاذبه خیابان و محیط، افزایش ارزش املاک ، کاهش اثرات منفی وسایل نقلیه موتوری بر روی محیط زیست، ایجاد خیابان زیبا، دستیابی به سرعت های پایین برای وسایل نقلیه موتوری، افزایش ایمنی برای کاربران غیرموتوری خیابان، بهبود و افزایش برخوردهای اجتماعی، ایجاد فعالیت های متنوع و مبادلات تجاری اشاره کرد. Kodukula) (2006:20
گردشگری
گردشگری، معادل فارسی واژه توریسم در زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمان است .ریشه این واژه" توریسم "است که از دو بخش تشکیل شده است: "تور" به معنای سفر، گشت، مسافرت، سیاحت و "ایسم" پسوندی که اشاره به مکتب یا اندیشه فلسفی، مذهبی، سیاسی، ادبی و غیره دارد .بنابراین، توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است.
( کاظمی،(1387
گردشگری شهری
گردشگری شهری عبارت است از مسافرت به شهر با انگیزه های مختلف بر پایه جاذبه های گوناگون، امکانات و تسهیلات شهری که در شخص ایجاد جذابیت و انگیزه می نماید.(موحد،(34-1386:33
گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می کند .یکی از این الگوهای فضایی، گردشگری شهری است .نواحی شهری به علت آن که جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیاری دارند، در اغلب موارد مقاصد گردشگری مهمی محسوب می شوند.
(Hall:2001) .عملکرد گردشگری در فضای شهری در راستای انگیزه های متفاوتی شکل می گیرد که برخی از مهم ترین آنها به شرح ذیل است:
- دیدار دوستان و خویشاوندان
- حضور در نمایشگا هها و کنفرانس ها
- بازدید از میراث فرهنگی
- سفرهای مذهبی (زیارت)
- حضور در مراسم و محل
- رفع مسایل درمانی- بهداشتی
- خریدهای تفریحی
- مسایل ورزشی
- مسایل آموزشی
- سفرهای روزانه و اداری
- دلایل شخصی
بر مبنای این انگیزه ها عملکرد در فضای شهری چند بعدی می شود. رویکرد به درون در پاسخگویی به نیازهای اقتصادی و رویکرد به بیرون در کنش متقابل فرهنگی یا در بعضی موارد تضادهای ناشی از آن است. ( Hall: 1999, 167 ).
گردشگری شهری هنگامی می تواند مفید واقع شود که در رابطه با دیگر کارکردهای شهری باشد. مفهوم پایداری شهری در بر گیرنده تعامل عوامل محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی است.(( Camagni , 1998: 116
تحقق گردشگری پایدار شهری، نیازمند شهری پایدار و انسان هایی با کنش های فرهنگ شهرنشینی است.آنچه در توسعه گردشگری پایدار شهری بر آن تاکید می شود علاوه بر رهاوردهای اقتصادی و اجتماعی این صنعت برای شهروندان و شهرها، اهمیت به تداوم برنامه های توسعه گردشگری در زمان (توجه به نسل های آینده ) و آثار توسعه در مکان جغرافیایی (اثرات زیست محیطی) است.( تقوایی،(1388:82
اصول گردشگری پایدار شامل :استفاده پایدار از منابع، کاهش مصرف انرژی و جلوگیری از اتلاف آن، حفظ تنوع، صنعت گردشگری و برنامه ریزی، حمایت از نظام اقتصاد محلی، مشارکت اجتماعات محلی، مشاوره با افراد ذی نفع و عامه مردم، آموزش خدمه، بازاریابی صنعت گردشگری، و انجام تحقیقات مستمر پیرامون توسعه گردشگری است. (MC Kercher, 1993: 6-17)
شناخت محور پیاده مدائن
خیابان مدائن در محدوده منطقه 16 تهران و در محله نازی آباد و بین خیابان های رجائی و سامانی واقع شده است. این خیابان یکی از اصلی ترین خیابان های نازی آباد و در کل منطقه 16 به شمار می رود.این راسته که مهمترین راسته، مختلط موجود در سطح منطقه به شمار می آید، دارای مقیاس و عملکرد منطقه ای و فرا منطقه ای است. راسته مذکور با دارا بودن انواع واحدهای تجاری بویژه واحدهای پوشاک، طلا فروشی، کیف و کفش و... به یکی از عمده ترین مراکزفروش منطقه تبدیل شده است.
بررسی اثرات پیاده راه بر توسعه گردشگری پایدار شهری
از آنجا که هدف این تحقیق بررسی تأثیرات پیاده راه بر توسعه گردشگری است، در ادامه ابعاد سه گانه توسعه پیاده راه (اقتصادی، اجتماعی و محیطی )و متناسب با توسعه گردشگری پایدار شهری بررسی می شود.
اثرات اقتصادی پیاده راه بر توسعه گردشگری شهری
شهرهایی که پیاده راه دارند اغلب می توانند به ایجاد یک محیط مناسب برای جذب گردشگر کمک کنند. خیابان های عابر پیاده (پیاده راه ها) معمولا در مراکزشهر یا مناطق خرید اصلی واقع می شوند. آلودگی کمتر ، محیط پیاده روی لذت بخش تر به علاوه امکانات دیگر مانند کافه ها در پیاده رو ، چشمه ها و یا دیگر مبلمان خیابانی کمک می کنند که مناطق برای جاذبه های مردمی برای مردم محلی و گردشگران به طور یکسان تبدیل شوند ؟ به طور کلی اجرای طرح پیاده راه سازی احتمالا به 3 دلیل به افزایش حجم معاملات خرده فروشی کمک می کند، اول از همه گردش عابر پیاده را افزایش می دهد، در مرحله دوم عابر پیاده از تجربه خرید با آرامش بیشتر و به دور از دردسرهای ترافیک موتوری لذت می برد و سرانجام آنها می توانند به راحتی خرید کنند.((Hau-kwan, 2004 18-25 از طرف دیگر یکی از مهم ترین دلایل توجه دولت ها و برنامه ریزان به صنعت گردشگری پیامدهای اقتصادی آن برای منطقه می باشد.. نتایج مطالعات بیانگر این واقعیت است که سرمایه گذاری در گردشگری شهری موجب توسعه سایر بخش ها نیز می شود .به عنوان نمونه بهبود خدمات محلی مانند شبکه ارتباطی و برق با گردشگری در ارتباط است، همچنین افزایش درآمد دولت از بابت مالیات و افزایش ارزش املاک برای مالکین اراضی و املاک واقع در مناطق محروم. .(Harssel, 1994) بعبارتی از مهمترین جنبه های مثبت اقتصادی افزایش درآمد، ایجاد فرصت های شغلی، بکارگیری توان های محلی، توسعه منطقه ای نام برد. و از جنبه های منفی به افزایش عمومی قیمت ها، اشتغالات فصلی و بیکاری، توسعه نامتعادل منطقه ای و .. اشاره کرد.
