بخشی از مقاله
بررسی الگوهای اقتصاد مقاومتی و ارائه راهکار درشهرداریها
چکیده
توجه مقام معظم رهبری به مباحث اقتصادی و ارائه راهکار اقتصاد مقاومتی از سوی معظم له حرکتی نو و راه حلی عالمانه در جهت پیشرفت کشور در تمام ابعاد میباشد که بر این اساس شهردار معزز اصفهان با لبیک به ندای رهبر فرزانه انقلاب به دنبال آسیبشناسی و تقویت حقوقی و قانونی اقتصاد مقاومتی در محیط شهری میباشد. در شرایط کنونی که کشور در برخی بخشها با مشکلات و مسائل اقتصادی فراوانی روبهرو است گام برداشتن به سوی اقتصاد مقاومتی در حوزه شهری میتواند بستر مناسبی باشد برای کاهش هزینههای شهری باشد. گردش مالی در اقتصاد شهری بسیار بالاست، بر این اساس باید به مقوله اقتصاد شهری اهتمام ویژهای صورت گیرد چرا که با مدیریت هزینهها از سوی مدیریت شهری و هزینه کردن در بخش ضروری می توان جهت توسعه شهری گام برداشت، اقتصاد مقاومتی مفهومی عملی برای جهش کشور و در سطح خرد پویایی شهرها و کیفیت زندگی شهروندان در بعد اقتصادی ، فرهنگی ، علمی وتکنولوژیک می باشد. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام های بلند در راستای پیشرفت کشور در حین مقاومت، توجه به کیفیت در شهرها و روستاها ، اصلاح مدیریت های اجرایی و عملیاتی با نگرش تعالی و اتخاذ تدابیری لازم برای خود اتکایی در برخی زمینه ها لازم است . این پژوهش بر آن است تا ضمن تعریف و بیان مفهومی اقتصاد مقاومتی و همچنین شاخص ها و مؤلفه های آن به ارائه راهکارهای مناسب برای ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی در شهرداریها بپردازد.
واژههای کلیدی: اقتصاد مقاومتی، اقتصاد اسلامی، راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی در شهرداریها.
-1 مقدمه
با ظهور انقلاب اسلامی، حکومت جدیدی در دنیا پدیدار شد که بنای سازگا ری با قطب قدرت استکبار را نداشت و به مبارزه با آن پرداخت . ظهور چنین حکومتی درمنطقه خاورمیانه که از لحاظ اقتصادی و ژئوپلیتیکی دارای اهمیت بسیار است، موجب شد که نظام استکبار جهانی با تمام قوا به مبارزه با انقلاب برخیزد. با پایان یافتن جنگ و عدم پیروزی استکبار در زمینه های نظامی، تهاجمات به عرصه های دیگر کشیده شد. یکی از این عرصه ها که به ویژه در سال های ا خیر با تهاجمات گسترده همراه بوده ، عرصه اقتصادی است (بالاسا، .( 1990
بنابراین ، انقلاب اسلامی ایران مکلف به نوآوری و نظریه پردازی والگو سازی در عرصه های جدید اقتصادی است. هرکشوری که علم استکبا رستیزی را برپا کند نیازمند چنین الگوهایی است. یکی ازاین مفاهیم اقتصاد مقاومتی است (علیخانی، (1380 در این میان کلان شهرها میتواند حتی به سمت ثروتسازی و سرمایهگذاری گام بردارد، به شرط آنکه با شناخت صحیح منابع درآمد پایدار شهری گامهای توسعهای را نیز بر اساس آن بردارد. بر این اساس میتوان با مدیریت کاهش هزینهها و شفافسازی فعالیتهای مالی و اقتصادی جهت اقتصاد مقاومتی گام برداشت و باید توجه داشت از آنجا که دامنه فعالیتهای شهری بسیار زیاد است و این فعالیتها با درآمدها و هزینهها رابطه مستقیم دارد، بنابراین هر گونه توجه به کاهش صحیح هزینهها در هر بخشی میتواند ضمن جلوگیری از هدررفت منابع درآمد به پیشبرد صحیح برنامهریزیها نیز کمک شایانی کند، به عنوان مثال با مدیریت صحیح استفاده از مواد اولیه مرغوب در بخش آسفالت، استفاده صحیح از معابر و بزرگراهها و نگهداشت آن و همچنین ساماندهی مدیریت مراکز گردشگری و تفریحی و ورزشی میتوان در زمینه کاهش هزینههای شهری گام برداشت. به واقع شهرها بستر اصلی برای اجرا و عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی به حساب میآیند که این امر نیازمند پیشنیازهای دقیقی است که باید اعضای شوراها و شهرداری بر آنها اهتمام ویژهای داشته باشند، بنابراین برای دستیابی به اهداف پیشرو باید علاوه بر مدیریت هزینهها در شهرها به سمت منابع درآمدهای پایدار گام برداشت و باید توجه داشت که فعالیتهای صورت گرفته در کنار تعامل با دولت و مجلس میتواند اثربخشی بسیاری داشته باشد. از این رو ضروری است مفهوم اقتصاد مقاومتی و ضرورت مطالعه و نیز راهکارهای تحقق آن در شهرداریها مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد . بنابراین، این پژوهش بر آن است ضمن بیان تعاریف و مفاهیم اقتصاد مقاومتی و نیز سابقه آن در اقتصاد به ار ائه راهکارهای مناسب برای تحقق آن در شهرداریها بپردازد . به منظور دستیابی به این هدف، در ادامه مقاله به این صورت سازماندهی شده است: در ابتدا تعاریف و مفاهیم مختلف از اقتصاد مقاومتی ارائه شده ، در بخش بعد محورها و مؤلفه های اقتصاد مقاومتی پرداخته می شود و در بخش آخر نیز به ارائه راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی در شهرداریها پرداخته میشود.
-2تعاریف و مفاهیم اقتصاد مقاومتی
هنگامی که بحث اقتصاد مقاومتی مطرح می شود، تصور ما از اقتصاد نوعی اقتصاد اسلامی است که ریشه در جهان بینی توحیدی دارد و مقوله های مادی، معیشت و معنویت را در یک تفسیر و یک الگوی خاص دنبال میکند.
آنچه که از روایات و آیات ما استنتاج می شود این است که اقتصاد در مفهوم اندیشه اسلامی یک مفهوم و یک مقوله توازنی ، هم در مقوله مادی و هم در مقوله معیشت ، است . در تفکر اسلامی هر تلاشی برای ایجاد توازن در معیشت امری اقتصادی محسوب می شود. این توازن ، قلمروهای مختلفی دارد . ما در دنیایی زندگی می کنیم که مبادله در آن وجود دارد و در این مبادله هزینه، منافع و درآمد وجود دارد . از این رو در تفکر اسلامی اقتصاد برابر است با توازن در زندگی و معیشت .اقتصاد از این حیث، نوعی بی نیازی است؛ یعنی می بایست به کمک توازن ها نیازها را رفع کنیم.
نخستین مفهوم قابل استنباط از اقتصاد مقاومتی این است که ما در جهانی زندگی کنیم که دشمن در عرصه های مختلف حضور دارد؛ یکی از این عرصه ها، فعالیت اقتصادی است . به عبارت دیگر در یک میدان رقابتی، تعاملی و تخاصمی قرار داریم که می بایست جهت نیل به اهداف این فضا را مدیریت کنیم . از این رو وقتی می گوییم اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه ما می خواهیم از حیثیت و هویت خودمان در مقابل دشمن یا رقیب دفاع کنیم و باید هر الزامی را که این مقاومت و دفاع نیاز دارد، وارد برنامه ریزی و استراتژ ی های اقتصادی خود کنیم . با این تعریف اقتصاد مقاومتی به نظام اقتصادی ملت، یا گروه اجتماعی مقاومی اشاره دارد که در راستای احقاق حقوق خود یا پیگیری اهداف سیاسی که از نظر آنها برحق است، مبارزه می کنند. هرچقدر اقتصاد ملت یا گروه اجتماعی مقاوم، به آنها در راستای تحقق اهداف مقاومت بیشتر یاری برساند مقاومتی تر است. قاعدتاً در چنین فضایی هم دشمن بیرونی وجود دارد و هم دشمن داخلی و از طرف دیگر امکانات بیرونی و داخلی نیز فراهم است . این را اقتصاد مقاومتی می گوییم، یعنی اقتصادی که این نوع مؤلفه ها را به خوبی می فهمد و جامعه را بر اساس آن
مدیریت می کند. اقتصاد مقاومتی با اقتصاد اسلامی بیگانه نیست، بلکه می توان گفت یک نوع مکمل اقتضایی آن است که به ضرورت زمان فعلی ما باز می گردد ودر شرایط فعلی تحریم ضرورت آن دو چندان است (پیت و الاین، (2009
- نکات ویژه در اقتصاد مقاومتی
• منظور از اقتصاد واقعی یک اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل و بسته. چنانکه مقاومت برای دفع موانع پیشرفت و کوشش در مسیر مهم حرکت و پیشرفت تعریف می شود .(جانستون، (2005
• اقتصاد مقاومتی باید الهام گرفته از نظام فرهنگی اسلامی و مبتنی بر فرهنگ دینی باشد.
• توجه ویژه به توان و قدرت و استعداد و ظرفیت ملت در این موضوع ضروری است.
• اقتصاد مقاومتی نیازمند مقاومت مدبرانه است.
-3الگوهای اقتصاد مقاومتی
در خصوص اقتصاد مقاومتی می توان 5 الگو به صورت زیر را ارائه داد:
-1-3اقتصاد موازی
الگوی اول از اقتصاد مقاومتی الگوی اقتصاد موازی است؛ یعنی هما نطور که انقلاب اسلامی با توجه به نیاز خود به نهادهایی با روحیه و عملکرد انقلابی اقدام به تأسیس نهادهایی مانند کمیته امداد، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران و بنیاد مسکن نمود، امروز نیز می بایست برای تأمین اهداف انقلاب این پروژه را ادامه داده و تکمیل کند؛ چرا که انقلاب اسلامی به اقتصاد مقاومتی و به نهادسازی های مقاومتی در اقتصاد نیاز دارد که در عمل از عهده نهادهای رسمی اقتصادی برنمی آید. به عنوان مثال می توان از حضور همزمان نهادهای دولتی، سازمان های مردم نهاد، خیریه و بنگاه های خصوصی در عرصه بهداشت و سلامت یا حتی در عرصه دفاعی و امنیتی کشورهای توسعه یافته غربی نام برد. البته مهم ترین محدودیت این الگو این است که حسب نیازهای خاص انقلاب اسلامی و در عرصه اجرا با پرسش های نوینی رو برو خواهد بود، زیرا به عنوان مثال هیچ تصوری از بانک مرکزی موازی در یک کشور و سامان بخشی به عرصه پولی-مالی کشور در بخش های دولتی و عمومی وجود ندارد ، اما باز هم نمی توان این الگو را در زمره مد لهای اداره نشدنی و غیرمعقول به حساب آورد.
-2-3اقتصاد ترمیمی
الگوی دوم از اقتصاد مقاومتی عبارت از اقتصادی است که در پی مقاوم سازی، آسیب زدایی، خلل گیری و ترمیم ساختارها و نهادهای اقتصادی است . ترمیم و مقاوم سازی ساختارهای اجرایی و اداری کشور بر حسب
نیازهای مختلف و مقتضیات زمان و مکان هم امری دور از ذهن نیست . کشورهای توسعه یافته نیز در دوره هایی از تاریخ اقتصادی خود مجبور به مقاوم سازی ساختارهای اقتصادی شدند؛ به عنوان مثال غرب پس از 2 شوک نفتی 1979 و 1983 ، اقدام به جایگزینی سوخت های فسیلی با سایر سوخت های نوین نمود به طوری که امروزه با قیمت های بالای 100 دلار نیزدچار شوک نفتی نمی شود. (اینس، (1995
-3-3اقتصاد دفاعی
الگوی سوم از اقتصاد مقاومتی، متوجه هجمه شناسی، آفندشناسی و پدافندشناسی ما در برابر آن هجمه است. بنابراین زمانی به اقتصاد مقاومتی دست یافته ایم که ابزارها و شیوه های هجمه دشمن را پیشاپیش شناخته باشیم و بر اساس آنها استراتژی مقاومت خود را علیه آنان تدوین و اجرا کنیم. بدیهی است تا آفند دشمن شناخته نشود، مقاومت متناسب با آن نیز طراحی و اجرا نخواهد شد.
-4-3اقتصاد الگو
چهارمین الگو نیز این است کهاساساًاقتصاد مقاومتی تنها یک رویکرد کوتاه مدت سلبی و اقدامی پدافندی نیست؛ بر خلاف 3 الگوی قبلی که اقتصاد مقاومتی را یا پدافندی یا کوتاه مدت می دانستند، این رویکرد چشم اندازی کلان به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران دارد و یک اقدام بلندمدت را شامل می شود. در این رویکرد ما در پی اقتصاد ایده آلی هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه نخست اقتصاد منطقه برساند؛ اقتصادی که برای جهان اسلام الهام بخش و کار امد بوده و زمینه ساز تشکیل تمدن بزرگ اسلامی باشد . بر این اساس در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی ازمؤلفه های مهم الگو می بایست متضمن مقاومت و تحقق آن باشد . در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک پذیری و نوآوری می شود (سایت تبیان).
-5-3اقتصاد کار آفرینی و تحقیق و توسعه
پنجمین الگو از اقتصاد مقاومتی ، مسئله کار آفرینی و فر ایند تحقیق و توسعه است . در این بخش که نقطه عطف تمام این موارد پنجگانه محسوب می شود، اصل بحث مربوط به نوآوری و تحقیق و توسعه و همچنین کارآفرینی داخلی است. در این زمینه باید برنامه ریزی جامع و مدونی انجام شود تا هم زمینه تحقیق و توسعه فراهم شود و فر ایند تخصیص بودجه برای این کار اصلاح و تسهیل شده و زمینه های کارکردی آن نیز مورد توجه قرار گیرد و هم تدابیری اندیشیده شود که متخصصان و استعداد های برتر در داخل کشور جذب شوند و امکاناتی در اختیارشان قرار گیرد تا رغبت این افراد برای فعالیت در داخل کشور افزایش یافته و تکنولوژی که در کشورهای پیشرفته به طور مرتب در حال به روز شدن است در داخل و با استفاده از تقویت فرایند تحقیق و توسعه انجام شود(.خانلو،(1393
