بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در پی مقاوم سازی، بحران زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی مطرح می شود، که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریتهای عقلایی و مدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موضوعی است. اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که از تحریم ها فرصت سازی کرده و زمینهی رشد و شکوفایی را فراهم میآورد. یعنی آن اقتصادی که مقاوم است و با تحریکات و تکان های جهانی زیر و رو نمی شود، و اقتصادی متکی به مردم است.
با توجه به آیات قرآن کریم، که در آن از اقتصاد با عنوان اعتدال و میانهروی یاد میشود، آموزههای دینی ما مسلمانان همچون صرفه جویی، پرهیز از اسراف، انفاق، زکات، عدالت و انصاف و... تمامی راهکارهای اقتصاد مقاومتی را در خود دارد. دستیابی به اقتصاد مقاومتی نیازمند بسترسازی و ایجاد شرایط و زمینه هایی است که اگر تحقق نیابد نمیتوان امید داشت که اقتصاد مقاومتی در جامعه شکل گیرد. این پژوهش سعی دارد با تعریف اقتصاد مقاومتی و با تبیین جایگاه و اهمیت اقتصاد و اقتصاد مقاومتی در جامعه و قرآن کریم راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی را مبنی بر آیات قرآن کریم استخراج نماید، روش تحقیق مقاله کتابخانهای بوده و با استناد به قرآن کریم و مطالعات پیشین از طریق تحلیل محتوا واستقرا به بررسی مسئله میپردازد.
کلمات کلیدی: اقتصاد مقاومتی، تحریم، قرآن کریم، آیه عزت.
مقدمه
بحث اقتصاد مقاومتی که از سوی رهبر انقلاب، در سالهای اخیر مطرح شده است دارای یک عقبه بسیار قوی و عمیق دینی است. در واقع این مکتب فکری که توسط رهبر انقلاب مطرح شده است، یک مکتب فکری دینی است که به دنبال شکل گیری اقتصادی فعال، خود اتکا، تلاشگر و بدون نظر و چشم داشت به اقتصاد کشورهای است. اگر مشاهده میکنیم که مقام معظم رهبری اصرار خاصی به شکلگیری اقتصاد مقاومتی دارند از این حیث است که این اقتصاد دارای ریشهای اعقتادی و دینی است؛ در قرآن مجید آیات فراوانی به ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی اشاره میکند.
ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخائر و منابع غنی و متنوع و زیرساختهای گسترده و مهمتر از همه، برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق آید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت بزرگ صفآرایی کرده، به شکست و عقبنشینی وامیدارد، بلکه خواهد توانست در جهانی که مخاطرات و بی اطمینانی های ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحرانهای مالی، اقتصادی، سیاسی و ...در آن رو به افزایش است.
با حفظ دستاوردهای کشور در زمینه های مختلف و تداوم پیشرفت و تحقق آرمانها و اصول قانون اساسی و سند چشمانداز بیست ساله، اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درونزا و برونگرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد. اکنون با مداقه لازم و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی که در ادامه و تکمیل سیاستهای گذشته،خصوصاً سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی و با چنین نگاهی تدوین شده و راهبرد حرکت صحیح اقتصاد کشور به سوی این اهداف عالی است، ابلاغ میگردد.
لازم است قوای کشور بیدرنگ و با زمانبندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصههای مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقشآفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند تا به فضل الهی حماسه اقتصادی ملت بزرگ ایران نیز هم چون حماسه سیاسی در برابر چشم جهانیان رخ نماید .از خداوند متعال توفیق همگان را در این امر مهم خواستارم.
اقتصاد ایران در سایه ی تفکر جمهوری اسلامی همیشه آماج حملات دشمنان است و یکی از ضربه های دشمنان که می تواند جامعه را دچار تزلزل کند، مشکلات اقتصادی است. قرآن کریم افزون بر بیان اهمیت و تأکید بر انجام جهاد و رونق اقتصادی، در آیات فراوانی شیوه های عملی بهره گیری از مواهب طبیعی را عمران و آبادانی زمین و دستیابی به پیشرفت اقتصادی افراد و جوامع پیش روی آن نهاده است.
اقتصاد مقاومتی از جمله موضوعات مهمی است که در سال های اخیر به دلیل مواجهه بودن نظام مقدس جمهوری اسلامی با دسیسه های استکبار جهانی از جمله تحریم های ظالمانه اقتصادی، در صدر اولویت های مورد نظر رهبری معظم انقلاب قرار گرفته است، از آنجا که در بند 21 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن به ویژه در محیط های علمی، آموزشی و رسانه ای ابلاغ گردیده است.
بی تردید اقتصاد مقاومتی یک پروژه کلان ملی است که تحقق آن مشارکت همه جانبه تمامی آحاد ملت را طلب مینماید و هر کسی در هر مقام و موقعیتی که هست می تواند و باید در این زمینه نقش خود را ایفا نماید.
بیان مسأله
متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به رؤسای قوای سهگانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در حوزه عمل اقتصادی خداوند خواهان اقتصاد مقاومتی است به طوریکه اقتصاد فرد مسلمان و جامعه اسلامی بر پایه خود استوار بوده و به جز خداوند به کس یا جایی تکیه نداشته باشد البته از نظر اسلام خود اقتصاد نقش اساسی و مهمی در زندگی بشر و جامعه انسانی ایفا می کند؛ چرا که قرآن، اقتصاد را همانند ستون میانه خیمه می داند که موجب قوام جامعه و ایستادگی آن به عنوان یک هویت اجتماعی مستقل می شود.
مهم ترین عاملی که جامعه انسانی را بر اساس خود پایدار می دارد، اقتصاد است که خداوند آن را مایه قوام جامعه قرار داده است. نقش ثروت در زندگی فردی و اجتماعی، همچون نقش آب در زندگی جانداران است؛ یعنی همچنان که زندگی جانداران بدون آب ممکن نیست و حیات همه موجودات زنده به آن بسته است، در زندگی فردی و اجتماعی نیز حیات افراد به مال و ثروت بستگی دارد و بدون آن، ادامه حیات ممکن نیست.
پس یکی از عناصر و اجزای جامعه که به شکل مستقیم، سکان هدایت جامعه را در دست می گیرد، اقتصاد آن کشور است و هر گونه قدم برداشتن برای اصلاح و بهبود آن می تواند به منزله گام هایی در جهت تعالی دیگر بخش های جامعه و رفاه حال عمومی و فعالیت در اعتلای پایه نظام و کشور باشد. در نظام اقتصاد اسلامی، تأمین رفاه عمومی و زدودن فقر از سطح جامعه و نیز رسیدن به اقتدار و استقلال اقتصادی، مستلزم داشتن اقتصادی شکوفا و در حال رشد است. استقلال اقتصادی و شکوفایی آن را می توان از آیات قرآن دریافت.
از طلاق برخی آیات و لازمه برخی دیگر، لزوم استقلال و شکوفایی آن فهمیده می شود،از همین رو قرآن کریم ثروت را عامل پایایی و قیام فرد و جامعه می داند و در آیه ی 5 سوره ی نساء می فرماید: و لا توتوا السفهاء اموالکم التی جعل االله لکم قیاما وارزقوهم فیها و اکسوهم و قولوا لهم قولا معروفا. اموال خود را، که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرار داده، به دست سفیهان نسپارید و از آن، به آنها روزی دهید، و لباس بر آنان بپوشانید و با آنها سخن شایسته بگویید.
در واقع از آن روی که مال سبب قیام و استقلال است، آن را بنابر اطلاق مسبب بر سبب برای مبالغه به قیام نامیده است. اقتصادی می تواند قوام بخش و مقاوم باشد و به عنوان ستون اصلی خیمه نظام اجتماعی اسلام عمل می کند که خود از توانایی و استقامت ذاتی و درونی برخوردار باشد. از همین رو در آیات دیگر قرآن به تبیین اموری می پردازد که این استقامت را تحقق می بخشد. البته در آیه فوق یکی از مهمترین اصول اقتصاد مقاوم و مقاومتی و قوام بخش بیان شده است.
خداوند به صراحت در این آیه می فرماید که اموال را در اختیار سفیهان و بی خردان سبک مغز نگذارید تا آن را تباه کنند، چرا که اموال که اقوام جامعه و خانوار به آن بسته است، ملک مطلق افراد نیست تا بگویند مال ماست و هر طوری که بخواهیم عمل می کنیم بلکه مسئولیت خردمندان جامعه است که این مال را در اختیار گرفته و در حد نیاز و در چارچوب شیوه و معروف و عرف پسندیده هر جامعه عمل می کنند و آنان را خوراک دهند و بپوشانند و وسایل آرامش و آسایش سفیهان را با این اموال فراهم آورند.
