بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر تعدیلی معنویت سازمانی در رابطه با هوش اجتماعی و تعهد سازمانی کارکنان ادارات گمرک استان اردبیل بود. روش تحقیق از نظر ماهیت کمی، از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری دادهها توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان ادارات گمرک استان اردبیل در سال 1393 به تعداد 150 نفر تشکیل می دادند .
با توجه به این که تعداد جامعه آماری محدود بوده، لذا کلیه جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه استاندارد معنویت میلمین و همکاران دارای 3 مؤلفه و 20 سؤال، دارای روایی و پایایی مشخص، همچنین پرسشنامه استاندارد هوش اجتماعی 21 سؤالی »سیلورا و همکاران« و پرسشنامه استاندارد تعهد سازمانی آلن و می یر که دارای مقیاس لیکرت جهت اندازه گیری متغیرها استفاده شد، که روایی محتوایی آن ها مورد تأیید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ برای پرسشنامه هوش اجتماعی 0/84، معنویت سازمانی 0/84 و تعهد سازمانی%77 به دست آمد.
اطلاعات در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار spss و LISREL مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین معنویت با تعهد سازمانی و همچنین بین هوش اجتماعی با تعهد سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. از طرفی معنویت سازمانی و هوش اجتماعی توانایی پیش بینی تعهد سازمانی را دارند . همچنین نقش میانجی معنویت سازمانی در رابطه بین هوش اجتماعی و تعهد سازمانی تأثیرگذار است. ولی این تأثیر در جهت منفی است. بنابراین فرضیه پژوهشی تأیید و فرض صفر رد می شود.
مقدمه
مطالعه و بررسی تاریخچه توسعه و تحول جوامع صنعتی نشان میدهد که نیروی انسانی ماهر و پرورش یافته در فرآیند تحول جامعه سنتی به جامعه صنعتی تأثیر انکارناپذیر داشته است. استفاده مطلوب از سرمایههای انسانی در ایجاد بهرهوری نقش بسزایی دارد. امروزه چون در مدیریت علمی، منابع انسانی به عنوان سرمایه عمده به شمار میآید، لذا در ایجاد بهرهوری سازمان حائز اهمیت میباشد
در این میان معنویت نیز در سازمان، پدیده نوظهوری است که توجه بسیاری از صاحبنظران را به خود جلب نموده است. بر این اساس، بسیاری از آنان معنویت را منبعی پایدار برای سازمانها دانستهاند که میتواند به آنها در زمانهای پرتلاطم و آشوب زده، یاری رساند و تناقض نمایی نظم و بینظمی در سازمان را حل و فصل کند و بدون طرد هر یک، آنان را به صورت مقتضی به کار بندد، چرا که سازمانها برای فعالیت مستمر در عرصههای مختلف، نیازمند رفت و آمد همیشگی بین دو حالت تغییر و ثبات هستند
معنویت در کار، تجربهای از ارتباط و اعتماد متقابل میان افرادی است که درون فرآیند کاری مشارکت میکنند که به وسیله خوشبینی و حسن نیت فردی ایجاد شده و منجر به ایجاد یک فرهنگ سازمانی انگیزشی و افزایش عملکرد کلی میشود که در نهایت تعالی پایدار سازمانی را به همراه دارد
در گذشته، مهمترین عامل موفقیت، بهره هوشی بوده که مبتنی بر تواناییهای زبانشناختی، تحلیل منطقی و هوش ریاضی است، اما مطالعات جدید نشان داد که بهره هوشی تنها بخش کوچکی از مدیریت و رهبری است
شخصیت یک فرد در زندگی، زاییده استعدادهای عاطفی نهفته است نه ضریب هوشی. آنچه کهمسلماً در مورد رهبران بزرگ و موفق سازمانها میدانیم این است کهلزوماً آنها با هوشترین فرد سازمان از لحاظ ضریب هوشی نیستند، بلکه آنها شعور عاطفی بالاتری نسبت به سایرین دارند و به همین وسیله افراد را به سمتی که در نظر دارند سوق میدهند. باید گفت رمز نفوذ آنها بر افراد همین نکته است. رهبری و مدیریت یک سازمان برای انطباق با تغییرات و به منظور بقا و رشد در محیطهای جدید، ویژگیهای خاصی را میطلبد کهعموماً مدیران برای پاسخ به آنها با مشکلات بسیاری مواجه میشوند . یکی از مهمترین خصیصههایی که میتواند به رهبران و مدیران در پاسخ به این تغییرات کمک کند، هوش اجتماعی است
هوش اجتماعی در ابتدا فقط به عنوان یک مفهوم منفرد معرفی شد، اما بعدها دیگران آن را به عنوان دو نوع هوش فردی تعریف کردند که به دو جنبه هوش درون فردی و هوش بین فردی میپردازد که شامل دانش و آگاهی در مورد خود و دیگران میباشد
هوش اجتماعی میتواند به طور گستردهای به عنوان یک نوع هوش در پشت تعاملات و رفتارها قرار دارد، تعریف شود
از طرفی اخلاق کاری نیز دارای وجوه و جلوههای متعددی است که یکی از ابعاد عملی آن »تعهد« نام دارد
نگرشهای مثبت و منفی افراد نسبت به کل سازمان و »نه شغل« که در آن مشغول کارند، تعهد سازمانی تعریف میشود
و تا نیازهای روحی و روانی کارکنان برآورده نشود هرگز به طور کامل نسبت به سازمان احساس تعهد نخواهند کرد. در تحقیقات بسیاری نشان دادهاند که نگرش کلی تعهد سازمانی، عامل مهمی برای درک و فهم رفتار سازمانی و پیشبینی کننده خوبی برای تمایل به باقی ماندن در شغل آورده شده استمسلماً. سازمانی موفقتر است که نیروی انسانی متعهد داشته باشد.چرا که افزایش بهرهوری از طریق افزایش تعهد امکانپذیر خواهد بود. هر قدر افراد بیشتر در تصمیمگیری مشارکت نمایند، به همان اندازه متعهد به انجام آن میشوند
از نظر رفتارگرایان، تعهد عبارت است از مجموعهای از مفاهیم رفتاری و موضوع تعهد نگرشی، تعیین هویت کارکنان با سازمان است. مکتب روان شناسی اجتماعی نیز تعهد را نیرویی تلقی میکند که کارکنان را به سازمان پیوند میدهد و بر مفهوم سرمایهگذاری و عوامل موقعیتی تأکید میکند
نیروی انسانی وفادار، متعهد و دلبسته که با اهداف و ارزشهای سازمانی سازگار بوده و متمایل به حفظ عضویت سازمانی است، حاضر است فراتر از وظایف مقرر خود فعالیت کند و موجبات اثربخشی و ارتقاء سطح عملکرد سازمان را به خوبی فراهم آورد. برعکس نیروی انسانی ناراضی و یا با احساس وفاداری، تعهد و دلبستگی کم نه تنها خود در جهت نیل به اهداف سازمان حرکت نمیکند، بلکه در ایجاد فرهنگ بیاعتنایی در بین همکاران نیز ممکن است موثر باشد
مرز آبادی و همکاران 1392 - - ، در پژوهش خویش معنویت و هوش معنوی را از عوامل مؤثر بر استرس دانستند و به این نتیجه دست یافتند که بین معنویت و هوش معنوی با استرس شغلی رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. کردتمینی و کوهی - 1390 - ، نیز در پژوهش خویش به این نتیجه دست یافتند که معنویت توانایی پیشبینی ابعاد تعهد سازمانی را در بین کارکنان داراست. همچنین سایر پژوهش به بررسی متغیرهای معنویت، و تعهد سازمانی پرداختند.
اگر چه سازمانها به شکلهای مختلف و بر پایه هدفهای کوتاه تأسیس و سازماندهی میشوند، اما بی تردید، همه آنها بر اساس تلاشهای ذهنی و جسمانی نیروی انسانی که رکن اصلی آن به حساب میآید اداره و هدایت میگردند. بنابراین روشن است که زندگی افراد در عصر حاضر به شدت تحت تأثیر ماهیت و رفتار سازمانها قرار دارد و از این رو، شناخت هر چه بهتر و عملیتر ماهیت و روابط متقابل آنها و نیروی انسانی را توجیه و ضروری میسازد. سازمانها در زمینههای مختلف فعالیتهای مختلفی انجام میدهند، یکی از این سازمانها و ادارات، اداره گمرک میباشد که واسط مبادلات مرسولات داخل و خارج کشور میباشد.
در این میان گمرک استان اردبیل در سال 1370 با توجه به درخواست مسئولین مربوطه و به منظور توسعه صادرات غیر نفتی و انجام امور مختلف گمرکی در اراضی شهرستان نمین احداث گردید. در حال حاضر گمرک استان اردبیل در سطح مدیریت در امور مختلف گمرکی شامل واردات، صادرات، قضائی، مسافری و امانات پستی فعالیت می نماید.
توجه به سلامت روان و معنویت و اخلاق حرفهای کارکنان این قشر زحمتکش و پر تلاش، نیازمند شناسایی عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی آنهاست. بنابراین با توجه به مطالب ذکر شده در بالا، رسالت این پژوهش هم در راستای چنین امری است و به »بررسی اثر تعدیلی معنویت سازمانی در رابطه با هوش اجتماعی و تعهد سازمانی کارکنان« اداره گمرک استان اردبیل میپردازد.
