بخشی از مقاله
بررسی عوامل گرایش جوانان شهرستان دورود به مواد مخدر صنعتی
چکیده
تحقیق حاضر به منظور بررسی علل گرایش جوانان شهرستان دورود به مواد مخدر صنعتی درسال 1392 انجام گردید. جامعه آماري متشکل از 110 نفر از جوانان مصرف کننده مواد مخدر صنعتی بوده است که به منظور ترك به انجمن معتادان گمنام (NA)شهرستان دورود مراجعه نموده اند. تجزیه و تحلیل آماري توسط نرم افزار SPSS 13 انجام شد. نتایج نشان داد عوامل عمده تأثیرگذار در گرایش به اعتیاد شامل وجود افراد معتاد در خانواده و بستگان، معاشرت با دوستان معتاد، طلاق یا فوت والدین، تحصیلات پایین فرد و والدین، عدم بهره مندي از تفریحات سالم، خانواده پرجمعیت، سهو لت دسترسی به مواد، بیکاري و فقر می باشد. با توجه به آمار اعتیاد و عوامل موثر بر آن انجام مطالعات بیشتر در این زمینه و همچنین اقدامات فرهنگی به منظور کنترل و کاهش مسئله اعتیاد در شهرستان مورد مطالعه پیشنهاد می گردد.
کلمات کلیدي: مواد مخدر صنعتی، جوانان، اعتیاد، عوامل موثر، شهرستان دورود
١
.1 مقدمه
شیوع استفاده از مواد مخدر در تمام گروههاي اجتماعی یکی از مسائل مهم در چند دهه اخیر بوده است. مصرف مواد مخدر تأثیرات زیستی، روانی و اجتماعی فراوانی بر فرد و همچنین اجتماع پیرامون او دارد. ابراز نگرانی از پایین آمدن سن اعتیاد و افزایش روز افزون مصرف مواد مخدر مخصوصا در میان فعال ترین قشر جامعه که نوجوانان و جوانان می باشد و عوارض متعدد جسمی، روانی، خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادي ناشی از این پدیده نشان می دهد که این مسئله جامعه را با یک فاجعه روبرو ساخته است و زنگ خطر را براي مردم، مسئولان و محققان به صدا درآورده است.
در رابطه با عوامل گرایش به مواد مخدر در قسمت هاي مختلف کشور ایران مطالعات مختلفی صورت گرفته است. نتایج پژوهشی تحت عنوان بررسی تأثیر عوامل اقتصادي اجتماعی بر اعتیاد، نشان داد که اکثریت معتادان از وضعیت اقتصادي- اجتماعی پایینی برخوردارند. همچنین بین سطح تحصیلات والدین، میزان درآمد، میزان انزواطلبی، میزان ناکامی در زندگی و میزان امید به آینده و اعتیاد رابطه معنی دار وجود دارد[1] .در پژوهشی دیگر در شیراز، یافته ها آشکار ساخت که بین پایگاه اقتصادي- اجتماعی معتادان با شدت اعتیاد آنان رابطه معنی دار وجود دارد.[2] از هم گسستگی خانواده زن و شوهري، از هم گسستگی خانواده پدر و مادري، نابسامانی خانواده زن و شوهري، پایگاه اقتصادي- اجتماعی، در دسترس بودن مواد مخدر، اعتیاد اعضاي خانواده از عوامل موثر بر اعتیاد زنان معتاد به مواد مخدر بوده است.[3] در تحقیقی دیگر شرایط خانوادگی مختلف از قبیل سطح سواد، شرایط اقتصادي خانواده و مشکلاتی مانند اعتیاد والدین و عدم انسجام اعضاي خانواده با احتمال گرایش جوانان به اعتیاد ارتباط داشته است.[4] در تحقیقی تحت عنوان "عوامل خانوادگی آموزشگاهی مرتبط با اعتیاد دانش آموزان دراستان ایلام" که در استان ایلام انجام شد، حدود 70 درصد افراد مطالعه شده به ترتیب اولویت دوستان، وجود معتاد در خانه، فامیل معتاد، دسترسی به مواد، کنجکاوي ولذت جویی را عامل اعتیاد خود ذکر کرده اند. نتایج حاصل از تحقیق مذکور بیانگر نقش نهادهاي اجتماعی کننده فرد نظیر خانواده، دوستان(گروه همسالان) و محیط آموزشی بعنوان فضاهاي کنترل شده و نیز میزان فرصت هاي کنترل نشده اجتماعی فرد درگرایش به انحرافات اجتماعی و به طورخاص اعتیاد است.[5] مطالعات نشان داده است بین میزان مصرف سیگار و گرایش به مصرف مواد مخدر رابطه معنی دار وجود دارد .[6] نتایج پژوهشی در کرمان نشان داد که گرایش به مصرف مواد مخدر صنعتی و جدید با متغیرهاي سن شروع مصرف، نوع ماده مصرفی سنتی اولیه و علت اولیه مصرف مواد مخدر ارتباط نزدیکی دارد. به گونه اي که سن شروع مصرف اولیه پایین تر، مصرف مواد سنتی محرك تر و دلایل تفریحی و کنجکاوي و سرگرمی براي شروع مصرف پیش بینی کننده هاي خوبی براي مصرف موادمخدر جدید و صنعتی هستند[7]
در سالهاي اخیر مواد افیونی صنعتی و توهم زا به دلیل سهولت مصرف و تأثیر سریع تر نسبت به مخدرهاي سنتی و همچنین سهولت دستیابی به این مواد باعث افزایش شمار افراد گرفتار در دام این مواد شده است. حال آنکه عوارض و خسارات زیستی و فیزیولوژیکی و هم چنین پیامدهاي اجتماعی مواد مذکور به مراتب بیشتر از مخدرهاي سنتی است. بررسی هاي میدانی و تحقیقاتی نشان می دهد شمار جوانان معتاد به مخدرهاي صنعتی رو به افزایش است و انجام مطالعاتی در زمینه مذکور ضروري به نظر می رسد. علی رغم مطالعات مختلفی که در زمینه علل گرایش به اعتیاد در کشور صورت گرفته است در استان لرستان در زمینه مذکور و به ویژه مخدرهاي صنعتی مطالعات چندانی صورت نگرفته است. شهرستان دورود در این استان که داراي جمعیتی معادل170هزار نفر می باشد که از این تعداد، حدود 30هزار نفر جوانان این شهرستان می باشد. به گزارش انجمن معتادان گمنام شهرستان مذکور، تعداد معتادانی که حداقل یکبار به انجمن مراجعه نموده اند، حدود 6هزار نفر می باشد که نسبت به جمعیت جوانان آمار قابل توجهی است. با توجه به آمار مذکور و با توجه به عوارض سوء مواد مخدر صنعتی، مطالعه حاضر به منظور بررسی علل گرایش جوانان شهرستان دورود به مواد مخدر صنعتی انجام گردید.
.2 فرضیه هاي پژوهش
سن در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
وضعیت تأهل در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
وجود فرد معتاد در خانواده در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است. ارتباط با دوستان و همسالان معتاد در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
٢
میزان تحصیلات فرد و هم چنین پدر و مادر در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است. اشتغال فرد در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
میزان درآمد در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
خانواده هاي پرجمعیت در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
وجود افراد معتاد در خانواده و بستگان در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
فوت والدین، اختلافات خانوادگی و طلاق در خانواده فرد در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است. ترك تحصیل در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
سهولت دسترسی به مواد صنعتی در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است. عدم دسترسی به تفریحات سالم در گرایش به مواد مخدر صنعتی موثر است.
.3روش پژوهش
با توجه به ماهیت موضوع و روش تحقیق براي گرد آوري داده ها و اطلاعات از پرسشنامه استفاده شد. به دلیل فقدان پرسشنامه استاندارد شده در ارتباط با موضوع پژوهش، بر مبناي اطلاعات حاصل از منابع مربوط به موضوع ، پرسشنامه ي محقق ساخته اي تنظیم شد.
در این تحقیق از نمونه گیري تصادفی استفاده شد. جامعه آماري متشکل از 110 نفر از جوانان مصرف کننده مواد مخدر صنعتی می باشد که به منظور ترك به انجمن معتادان گمنام((NA شهرستان دورود مراجعه نموده اند.
داده هاي پرسشنامه در دوسطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تجزیه و تحلیل آماري توسط نرم افزار SPSS 13 انجام شد. به منظور بررسی نرمال بودن داده ها از تست کولموگورو اسمیرنو در سطح معنی داري 0/2استفاده شد.
در سطح توصیفی از شاخص هاي فراوانی، درصد فراوانی و درصد تراکمی، میانگین و انحراف معیار استفاده گردید.
.4نتایج
از تعداد 120 پرسشنامه اي که میان افراد معتاد در انجمن معتادان گمنام((NA توزیع گردید تعداد 110 عدد عودت شد و پس از استخراج اطلاعات مورد نیاز، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جدول 1 توزیع گروههاي سنی و وضعیت تأهل افراد مورد مطالعه را نشان می دهد. بیش ترین تعداد مربوط به گروه سنی بالاي 25 سال و متأهلین بوده است. کمترین تعداد مربوط به گروه سنی18 تا 20 سال بوده است. از نظر وضعیت تأهل کم ترین رقم مربوط به وضعیت بدون همسر به دلیل فوت بوده است. نکته مهم اینکه از تعداد کل 17 نفر زن 6 نفر در وضعیت بدون همسر به دلیل طلاق بوده اند، این در حالی است که فقط 8 نفر از 93 مرد جامعه آماري در چنین وضعیتی قرار دارند. شکل1 درصد و ترکیب جامعه آماري را بر اساس وضعیت تأهل و سن نشان می دهد.
جدول -1 گروههاي سنی جامعه آماري بر اساس وضعیت تأهل و جنسیت
گروههاي سنی متأهل مجرد بدون همسر به بدون همسر به دلیل تعداد کل
دلیل فوت طلاق
کمتر از 18 مرد زن مرد زن مرد زن مرد زن -
- - - - - - - - -
18-20 - - 3 1 - - - - 4
20-22 - - 5 2 2 - 1 - 10
22-25 3 - 10 1 - - 1 2 17
بیشتر از 25 39 6 21 1 2 - 6 4 79
تعداد کل 42 6 39 5 4 - 8 6 110
٣
بدون همسر به دلیلی طلاق بدون همسر به دلیل فوت مجرد متأهل
100%
80% تأهل وضعیت
60%
40% اسا بر
در س
20%
دص
0%
بیش از 25 22-25 20 -22 سال 20 - 1 8 کمتر از 1 8
گروههاي سنی( سال)
شکل-1 ترکیب جامعه آماري از نظر وضعیت تأهل و سن
نتایج مربوط به سطح سواد جامعه آماري شامل افراد معتاد و والدین در جدول 2 آورده شده است. بیش ترین درصد افراد معتاد مورد مطالعه داراي سواد دبیرستانی بوده اند.
جدول -2 توزیع فراوانی سطح سواد والدین و فرد معتاد در جامعه آماري
سطح سواد پدر مادر فرد معتاد
بیسواد 48 52 10
ابتدایی 28 33 13
راهنمایی 18 12 24
دبیرستان 9 12 39
دانشگاهی 7 1 24
بیش ترین تعداد افراد مورد مطالعه داراي شغل آزاد و بعد از آن بیکار بوده اند. به طوریکه 52 درصد از افراد داراي شغل آزاد، 35 درصد بیکار، 7 درصد کارمند و 6 درصد در حال تحصیل بوده اند. جدول3 وضعیت جامعه آماري را از نظر اشتغال نشان می دهد.
جدول- 3 توزیع فراوانی وضعیت اشتغال جامعه آماري
جنسیت وضعیت اشتغال
کارمند آزاد در حال تحصیل بیکار تعداد کل
مرد 8 53 4 28 93
زن - 3 3 11 17
نتایج بررسی میزان درآمد جامعه آماري نشان داد که بیش ترین تعداد مردها درآمدي کمتر از 200 هزار تومان در ماه و اکثریت زنها هیچ درآمدي نداشته اند(جدول .(4
جدول-4 فراوانی سطوح درآمد در جامعه آماري
جنسیت
میزان درآمد ماهیانه(تومان) مرد زن
صفر 2 8
کمتر از 200هزار 30 2
200-400 هزار 15 4
400-600 هزار 14 1
600-800 هزار 13 1
بالاي 800 هزار 19 1
نتایج مربوط به بررسی نوع ماده مخدر مصرفی در معتادان مورد مطالعه نشان داد که بیش تر افراد مصرف کننده هروئین و پس از آن شیشه بوده اند. درصد بالایی از مردان و زنان نیز مصرف کننده بیش از یک نوع ماده مخدر بوده اند که یکی از موارد حتما شیشه یا هروئین بوده است. جدول 5 فراونی و درصد مواد مخدر صنعتی مورد مصرف در جامعه آماري را نشان می دهد.
جدول -5 فراوانی و درصد نوع مواد مخدر مصرفی در جامعه آماري
جنسیت شیشه کراك کوکائین هروئین اکستاسی بیش از یک نوع مواد
مرد فروانی 15 2 3 36 2 35
درصد 16 2 3 39 2 38
زن فروانی 4 0 0 6 0 9
درصد 21 0 0 32 0 47
70 درصد جامعه آماري داراي بیش از 4 خواهر و برادر بوده اند. در سایر افراد به ترتیب 17 درصد داراي 3 خواهر و برادر، 10 درصد داراي 1 یا 2 خواهر و برادر و 3 درصد خواهر و برادر نداشته اند. شکل2 ترکیب جامعه آماري را از لحاظ تعداد خواهر و برادر و با توجه به جنسیت نشان می دهد.
در 33 نفر از 93 مرد موجود در جامعه آماري، شخص معتاد در خانواده و بستگان وجود نداشته است. در بقیه موارد یعنی 60 نفر باقیمانده یک ، دو و یا حتی سه فرد معتاد در خانواده و بستگان وجود داشته است با توجه به نتایج در 70 درصد کل جامعه آماري(مردان و زنان) حداقل یک فرد معتاد در خانواده و بستگان وجود داشته است و در 30 درصد جامعه آماري در خانواده و بستگان فرد معتادي
