بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اهمال کاری ، انسجام درونی و راهبرد های فراشناختی در پیش بینی انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان بود. روش : طرح این پژوهش، طرح توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانشجویان کارشناسی دانشکده علوم تربیت و روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در سال تحصیلی 93-94تشکیل دادند. آزمودنیهای پژوهش شامل 214 نفر از دانشجویان بود که به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس اهمال کاری، مقیاس انسجام درونی، مقیاس راهبردهای فراشناختی و مقیاس انگیزش تحصیلی استفاده شد. در تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون به روش گام به گام استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که ارتباط مثبت و معنی داری بین راهبردهای فراشناختی، انسجام درونی و انگیزش پیشرفت وجود دارد(.(P>0/01 یافته ها: نتایج نشان داد که ارتباط منفی بین اهمال کاری تحصیلی و انگیزش پیشرفت وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد حدود 18 درصد واریانس مربوط به انگیزش پیشرفت توسط اهمال کاری تحصیلی، انسجام درونی و راهبردهای فراشناختی تبیین میشود. بنابراین اهمال کاری، انسجام درونی و راهبردهای فراشناختی می توانند کلید مهم درک رفتارهای مختلف دانشجویان، مانند عملکرد تحصیلی، افت تحصیلی و فرسودگی تحصیلی در دوران تحصیل آنها باشد .
واژگان کلیدی: اهمال کاری ، انسجام درونی ، راهبردهای فرا شناختی ، دانشجویان.
مقدمه
پیشرفت تحصیلی دانشجویان، یکی از شاخص های مهم ، ارزیابی نظام آموزش عالی کشور است و تمام کوشش ها و کشش های این نظام، در واقع برای پوشاندن جامه ی عمل به این امر است. به عبارتی، جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سلامت فرد، رشد وی و جایگاه او در جامعه، علاقه مند و نگران است و انتظار دارد فرد در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی و نیز ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آنچنان که باید، رشد و تکامل یابند ( فراهانی، .(1380 معمولا نظام آموزش عالی در دنیا بر مبنای دیدگاههای دانشمندان و نظرات و اندیشه های حاکم بر جامعه شکل می گیرند و مقصد نهایی اندیشمندان، سیاست گذاران و حاکمان جامعه نیز پدید آوردن فرصت های آموزشی مناسبی است که نسل جوان و نوپای جامعه بتوانند به کسب نگرش و دانش و آموختن مهارت های لازم بپردازند تا بوسیله آن با آگاهی کامل زندگی خود را به طور واقع بینانه ای پی ریزی نمایند. ارآنجا که یکی از کارکرد های بنیادین نظام آموزش عالی کشور پیوند زدن شناخت، آگاهی و بینش افراد جامعه با اهدافی است که حاکمان و سیاست گذاران جامعه به منظور ثبات اجتماعی و توسعه پایدار تجویز می کنند، لذا برنامه ریزان درسی و کارشناسان تعلیم و تربیت بایئ پیوسته این امادگی را داشته باشند تا هدف های اموزشی را متناسب با تغییرات اساسی که در جامعه در حال وقوع است، تعیین و انتخای کنند ( چگینی، .(1378
اهمال کاری ، انسجام درونی و راهبردهای فراشناختی در دانشجویان بنا به دلایل مختلف یکی از عرصه های مهم تحقیقاتی نظام آموزشی است. دلیل اول این است که اهمال کاری ، انسجام درونی و راهبرد های فراشناختی می توانند کلید مهم درک رفتارهای مختلف دانش آموزان، مانند عملکرد تحصیلی، افت تحصیلی و فرسودگی تحصیلی در دوران تحصیل باشند. دلیل دوم این است که اهمال کاری ، انسجام درونی و راهبردهای فراشناختی رابطه دانشجویان با دانشگاه خود را تحت تأثیر قرار می دهد. مثلاً اهمال کاری تعهد دانشجویان را به دانشگاه و میزان مشارکت آنها را در امور علمی بعد از فراغت از تحصیل تحت تأثیر قرار می دهد. سوم اینکه اهمال کاری، انسجام درونی وراهبردهای فراشناختی می تواند شوق و اشتیاق دانشجویان را به ادامه تحصیل تحت تأثیر قرار دهند. با توجه به این نکته مهم، شناسایی متغیرهای پیش بینی کننده فرسودگی تحصیلی و ناگویی خلقی یکی از موضوع های اساسی در این عرصه است (نیومن1،.(1990 همچنین با توجه به عدم مطالعات منسجم، خلأهای پژوهشی در زمینه فرسودگی تحصیلی و ناگویی خلقی و تازگی این موضوع این پژوهش از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی نقش اهمال کاری، انسجام درونی وراهبردهای فراشناختی در پیش بینی انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان انجام خواهد شد.
یکی از متغیرهای قابل بررسی در این پژوهش انگیزش پیشرفت تحصیلی محققان در بررسی همه جانبه پیشرفت تحصیلی به عوامل درون فردی(روانشناختی) و محیطی که پیشرفت تحصیلی را پیش بینی میکنند پرداختهاند(گوای و والرانت2، (1997 یکی از مهمترین عوامل درون فردی که تحقیقات متعددی را به خود اختصاص داده است، انگیزش پیشرفت3 است. انگیزش تحصیلی یک درگیری تحصیلی یا به عبارت دیگر سرمایه گذاری شناختی، عاطفی و رفتاری برای پیشرفت در تعلیم و تربیت بر اساس اهداف آموزشگاهی است(حافظی، .(1381 نظریه انگیزش پیشرفت بر تحقیقات اولیه هوپ، سیرز، مک کللند و اتکینسون استوار است. این نظریه بر نقش هدف در موفقیت و شکست دانش آموز تأکید دارد(گلاور، .(1383 انگیزش پیشرفت به عنوان تمایل فرد به کسب هدف بر اساس مجموعهای از استانداردها تعریف شده است(دی کینزو فریل4، .(2002 گیج و بلاینر انگیزهی پیشرفت را بصورت یک میل یا علاقه به موفقیت کلی یا موفقیت در یک زمینه فعالیت خاص تعریف کرده اند(سیف، .(1380 رایان و دسی(2008)5 در نظریه خود تعیین گری 6 به بررسی ماهیت و نحوه اثر پذیری انگیزش تحصیلی از عوامل بافتی پرداختهاند. بر اساس این نظریه برانگیخته شدن به داشتن انگیزه برای انجام کارها اشاره دارد. شخص هنگامی که نیرو یا منبع محرکی برای عمل کردن ندارد، فاقد انگیزه است و برانگیخته نشده است در مقابل فردی که برای رسیدن به هدفی به جلو رانده میشود یا فعالیت میکند، برانگیخته شده است. این نظریه بین دو انگیزش درونی7، انجام فعالیتهای رفتاری و روانشناختی بدون نیاز به تحریک بیرونی یا وابستهای تقویت کننده و انگیزش بیرونی8، اشتغال به کارهایی که خود وسیلهای برای دستیابی به اهداف دیگر هستند، تمایز قایل شده است(رایان و دسی، .(2004 در نظریه خود تعیین گری چنین فزض شده است که، این که ما کدام یک از دونوع انگیزش را داریم بستگی به این دارد که به چه اندازه ارزشها و تنظیمهای رفتاری را از منابع بیرونی اکتساب کرده و آنها را به باورها و سبکهای تنظیم فردی تبدیل کرده ایم، فرایند درون سازی9، و در عین حال با ترکیب ساختارهای درونی مفهوم واحدی از خود کسب کردهایم، فراین یکپارچه سازی)10گرولینک، دسی و رایان11، .(1997 براین اساس و با توجه به میزان درونسازی انگیزشی بیرونی به چهار نوع تقسیم شده است نخست تنظیم بیرونی12 ، که ئدر آن رفتارها کاملاض برای دریافت پاداش یا به عنوان پاسخ در برابر فشارهای بیرونی انجام میشود، دوم تنظیم درون فکنی شده13، که اشاره به موقعیتی دارد که در آن رفتار فقط به صورت ظاهری پذیرفته شده است نه اینکه واقعاض تکوین یافته باشد، سوم تنظیم همانندسازی شده14، که در آن رفتار به صورت درونی و به شیوهای خودمختار تنظیم میگردد، اما هنوز به طور کامل از آن فرد نشده است و در نهایت تنظیم منسجم15، که در آن به جای آنکه صرفاض چیزی به ساختار وحدت یافته درونی اضافه شود، این ساختار تغییر شکل مییابدو تنظیم به طور کامل خودمختار میشود(ولراند، پلیتری، بلایس، برایر، سنگال، والیرنس16، .(2000 اصطلاح پیشرفت تحصیلی نیز عبارت است از میزان دستیابی دانش آموزان به اهداف آموزشی از پیش تعیین شده که از آنان انتظار داریم در کوششهای یادگیری خود به آنها برسند(سیف، .(1380 نتایج پژوهشها نشان داده است دانش آموزانی که از انگیزش پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردارند از خود تنظیم گری بالتری نیز برخوردارند. برای مثال حسن زاده((1381 نشان داد که بین انگیزش درونی و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معناداری وجود دارد. ثرلکد و برزوسکا(1994)17 در مطالعه ای به این نتیجه رسیدند که رشد سطح انگیزشی بالا و خود تنظیمی، از مولفه های ضروری پیشرفت و موفقیت دانش آموزان میباشد.
یکی از حوزههای که به کار گیری آن از اهمیت بالایی برخوردار بوده و سبب موفقیت تحصیلی دانش آموزان میشود، انسجام درونی است. سازه مرکزی نظریه خاستگاه سلامت، احساس انسجام است که در جستجوی توضیحی برای ارتباط بین سلامت و استرس زاهای زندگی است (آنتونوسکی، 1987؛ به نقل از ساوولاینن، .(2005 بارقههای شکلگیری مفهوم حس انسجام18 به سال 1970 بر میگرددکه آرون آنتونوسکی،آن را مطرح کرد. آنتونوسکی حس انسجام را به صورت یک جهتگیری شخصی به زندگی تعریف میکند ( بنگت سون19 و لارز20 ، .(2008 به اعتقاد آنتونوسکی، احساس انسجام به عنوان جهت گیری کلی، نفوذ و فراگیری، تحمل و بردبار، احساس اطمینانی ایجاد می کند که محرک های درونی و بیرونی را که در مسیر زندگی قرار دارند را قابل پیش بینی و قابل توضیح می داند، فرد را دارای منایع و توانایی هایی برای مواجهه با مجموعه ای از این محرک ها در نظر می گیرد و در نهایت در می یابد که مواجه شدن با این محرک ها ارزش یرمایه گذاری و دست و پنجه نرم کردن را دارند. او بر این باور خود تاکید دارد که از طریق حس انسجام میتوان توجیه کرد که چرا فردی میتواند حد بالایی از استرس را از سر بگذراند و سالم بماند. بنابراین، او اعتقاد دارد آزمون حس انسجام مدیریت بر استرس را ارزیابی میکند و این مدیریت از طریق سه مفهوم اساسی ( قابلدرک بودن وقایع ، قابل مدیریت وقایع، و معنادار بودن وقایع از نظر فرد،مفاهیم دارای جنبه روانی –اجتماعی ممکن میشود . آنتونوسکی 1987)؛ نقل از ریستکاری و همکاران، (2009، معتقد است قابلیت درک در برگیرنده مؤلفههایی است که حس شناخت را به وجود میآورند؛ در افرادی که حس انسجام بالا دارند، اطلاعات مربوط به مولفه شناختی مرتب، جامع، ساختارمند و روشن است و نه مغشوش، آسیبدیده، تصادفی و انعطافناپذیر. مردان یا زنانی که حس قوی در فهم پذیر بودن رویدادها دارند، انتظار دارند محرکهای مورد مواجهه آنها در آینده پیشبینی پذیر باشند یا حداقل وقتی با رویداد ناگهانی مواجه شدند رفتاری واضح و مرتبط از خود نشان میدهند ( آنتونوسکی ، .(1979
یکی از عوامل مهم و متفیرهای قابل بررسی که ممکن است در پیشرفت تحصیلی اثر گذار باشد، فراشناخت است. فراشناخت21، هرگونه دانش یا فعالیت شناختی است که موضوع آن شناخت یا تنظیم شناخت است. فلاول1976 22 برای اولین بار هشیاری شناختی را تحت عنوان مفهومی جدید به نام فراشناخت بررسی کرد تا دانش فرد را در مورد فرایندها و تولیدات شناختی یا هر چیز مربوط به آن را توصیف کند. در باره فراشناخت، تعاریف گوناگونی ارائه شده است. آگاهی شخصی نسبت به فرایندها و راهبردهای شناختی(فلاول، (2000، تفکر درباره تفکر(پرفکت و شوارتز23، (2004، دانش و کنترلی که در مورد تفکر و فعالیتهای ایدگیری اعمال میشود(کریمی، (1390 و هرگونه دانش یا فعالیت شناختی که موضوع آن شناخت یا تنظیم شناخت باشد که به دو بعد دانش فراشناختی24 و تجربه فراشناختی25، تقسیم میشود (فلاول، .(2004 دانش فراشناختی شامل سه طبقه دانش درباره»خود تکلیف و راهبردهای شناختی « است(ستین کایا و اکتین26، .(2002 دو نوع فراشناخت به هم پیوسته به نام»دانش درباره شناخت« و »تنظیم شناختی و نظارت بر آن« وجود دارد. شناخت، زمانی به وقوع میپیوندد که از طریق آن فکر تنظیم و بر آن نظارت میشود(پرفکت و شوارتز، .(2004 دانش فراشناختی و آگاهی فراشناختی از یکدیگر متفاوتند. دانش فراشناختی به دانش واضح و آشکار شخص درباره قوتها و ضعفهای شناختی اش گفته میشود. در حالی که آگاهی فراشناختی به احساسات و تجارب رما اشاره دارد(کوهن27، .(2000
یکی از متغیرهای دیگر که احتمالاً مانع پیشرفت تحصیلی دانش آموزان میشود اهمال کاری28 است. اهمال کاری را به عنوان نبود عملکرد انسجام درونی و گرایش رفتاری در به تأخیر انداختن آنچه برای رسیدن به هدف ضروری است، می دانند( الیس و کنوس29، 1979؛ به نقل از حسینی و خیر، .(2009 در واقع اهمال کاری را به تأخیر انداختن یا به تعویق انداحتن عملی تعریف کرده اند که شخص باید انجام دهد و از این رو سطحی از اضطراب ناشی از تعلل ورزی را تجربه می کند( رورباگ30، .(2006 بررسی ها نشان داده اند که اهمال کاری نه تنها یک مشکل مدیریت زمانی، بلکه فرآیند پیچپیدهای است که شامل مؤلفه های هیجانی، شناختی و رفتاری است( فی و تانگی31، .(2000 باومیستر، هیدرتون و تایس(1994)32 اهمال کاری را یک راهبرد می دانند که افراد برای تنظیم هیجانهای منفی به کار می برند و به کمک ان، دست کم به صورت گذرا از هیجان های منفی دور می شوند و احساس بهتری را تجربه میکنند. همچنین اهمال کاری به عنوان توانایی در کنترل شدید بر افکار، هیجانها و عملکرد در راستای استانداردها مطرح شده است(هاول و واتسون33،.(2007 در خصوص پیش آیندهای اهمال کاری ، محققان و نظریه پردازان به عوامل مختلفی از قبیل اضطراب و وابستگی روان رنجورخویی، نداشتن انرژی، انعطاف ناپذیری رفتاری( ایفرت و فراری34، (1989، درماندگی آموخته شده( مک کین35، (1994، کمال گرایی( جانسون و سلانی36، (1996 و خود تنظیمی پایین( چیو و چول37، 2005؛ کلاسن، کراوچانی و جایانی38، (2008 اشاره نموده اند. مطالعات نشان میدهد که ویژگیهای از قبیل نگرش، نحوه یا بینش والدین نسبت به فرزندان، شیوه های فرزند پروری، انتظار بیش از حد والدین از فرزندان و ویژگیهای تعلل ورزی فرزندان از قبیل بی توجهی به موضوعات درسی و پشت گوش انداختن انجام تکالیف درسی از جمله عوامل شکست تحصیلی دانش آموزان است( صالحی، جوانشیر، سیصدی و شجاعی، .(1386
با توجه به مطالب ذکر شده سوال اصلی این پژوهش بررسی نقش اهمال کاری ، انسجام درونی و راهبردهای فراشناختی در پیش بینی انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان می باشد. همچنین به دنبال پاسخ گویی به این سؤال است که آیا اهمال کاری، انسجام درونی و راهبردهای فراشناختی می توانند انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان را پیش بینی کنند؟
فرضیه های تحقیق به شرح ذیل می باشد
بین راهبردهای فراشناختی با انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه معنی داری وجوددارد.
- بین اهمال کاری با انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه معنی داری وجوددارد.
-بین انسجام درونی با انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه معنی داری وجوددارد.
بنابراین سوال اصلی این پژوهش این است که آیا اهمال کاری تحصیلی، انسجام درونی و راهبرد های فراشناختی می تواند انگیزه پیشرفت دانشجویان را پیش بینی کند؟
روش تحقیق
طرح این تحقیق ، از نوع طرح توصیفی- مقطعی از نوع همبستگی است
جامعه آماری، نمونه پژوهش و روش نمونه گیری:
این مطالعه ، مطالعه ی توصیفی مقطعی است. این پژوهش در سال تحصیلی 93-94 در دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه دانشجویان کارشناسی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد میباشد. تعداد جامعه در کل 550 نفر است. روش نمونه گیری، طبقهای نسبی بر حسب جنسیت تعیین شد. در این پژوهش با توجه به در دسترس نبودن واریانس جامعه، محققان به اجرای مقدماتی پرسشنامه بر روی 30 دانشجوی کارشناسی بهصورت تصادفی پرداختند و واریانس نمونه محاسبه گردید. سپس با ضریب اطمینان در سطح 0/95 با استفاده از فرمول کوکران برآورد گردید. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برای دانشجویان کارشناسی 214 نفر تعیین گردید. با توجه به در دسترس بودن چارچوب جامعه به طور تصادفی دانشجویان انتخاب شدند .
ابزارهای پژوهش مقیاس انگیزش تحصیلی:39 این مقیاس در سال 1989 توسط ولرند، بلیز، بریر و پلیتر در کانادا برای اندازه گیری انگیزش تحصیلی با 28 گویه طراحی و رواسازی شد. نسخه دبیرستانی این مقیاس یک مقیاس مداد کاغذی و مبتنی بر نظریه خود تعیین گری رایان و دسی است. این مقیاس میزان موافقت دانش آموزان را با گویه های مربوط به هفت خرده مقیاس ( انگیزش درونی برای فهمیدن، انگیزش درونی برای انجام کار، انگیزش درونی برای تحریک، تنظیم همانندسازی شده، تنظیم درون فکنی شده، تنظیم بیرونی و بی انگیزگی) با یک لیکرت هفت درجه ای میسنجد. تمامی گویه های مقیاس در پاسخ به یک سئوال تنظیم شدهاند: چرا به مدرسه میروید؟ ولرند و همکاران((2000 در مطالعه ای قابلیت اعتماد این خرده مقیاسها را با روش آلفای کرونباخ به ترتیب 0/84، 0/85، 0/86، 0/62، 0/84، 0/85 و 0/85 گزارش دادهاند. در پژوهش تنهای رشوانلو و حجازی((1388اعتبار کل پرسشنامه را نیز 0/71 گزارش کرده اند. که نشان دهنده اعتبار خوب این پرسشنامه برای استفاده در فرهنگ ایرانی است
