بخشی از مقاله
چکيده :
يکي از مواردي که در زمينه ي حقوق شهروندي و مخصوصا حقوق معلولين در شهر ها مغفول مانده است ، بهره مندي شهروندان داراي معلوليت از حقوقي است که افراد عادي به هنگام عبور در فضاهاي شهري از آنها بهره مند مي باشند. اين تحقيق در جهت شناسايي مشکلات اين افراد و در نهايت ارائه پيشنهاداتي جهت بهبود شرايط آنان انجام شده است . روش جمع آوري اطلاعات صرفا منابع کتابخانه اي بود و با استفاده از تجزيه و تحيليل ساير پژوهش هاي صورت گرفته دراين خصوص و جمع بندي آنها پيشنهاداتي چند ارائه گرديد. اميد که با در نظرگرفتن آنها گامي هر چند کوچک در جهت بهره مندي معلولين ازحقوق ط بيعي و شهروندي خود مانند ساير کشور هاي پيشرفته ي دنيا برداشته شود.
کلمات کليدي:حقوق شهروندي،معلول ،پياده راه
مقدمه:
در بسياري از نقاط جهان عابر پياده و پياده گرايي اولويت اول را هنگام طراحیشهري و سياست گذاري هاي مربوط به آن دارد. در واقع محققان به اين نتيجه رسيده اند که عابر پياده گرايي سبب ارتقاء و بهبود محيط آن منطقه شهري يا مجتمع زيستي ميگردد شبکه معابر در هر شهر عامل ارتباط کليه فضاها در ان محيط مي باشد.
در برنامه ريزي طراحي معابر شهري در تعامل يا نياز هاي آن ساکنان اجرا شود و در کارکرد امنيت و راحتي تمامي گروه هاي بهره بردار را در حد بهينه تامين کند، نقش به سزايي را در احياي حيات و ايجاد محيط شهري مط لوب و سازنده ايفا ميکند.
در دنياي امروز اکثر مصنوعات نشر براي انسان سالم ساخته شده است ، حال آنکه ما مستقر به برابري حقوق انسان ها در تمامي زمينه ها هستيم . در چند دهه ي اخير تحولات اجتماعي و فرهنگي باعث جذب معلول و کم توان جسمي انجام شده است که اين امر نيازمند آن است که موانع موجودي که به ويژه در برنامه ريزي شهري و شهرسازي وجود دارد را بهبود بخشيد.
طرح مسئله: فرانسيس تيبالدز معتقد است پي بردن به اشتباهات گذشته هميشه اسان است اما تبيين بهترين روش ما براي رسيدن به راه حل نهايي به منظ ور ساخت فضاي ملي شهري انساني تر به گونه اي که اشتباهات گذشته در آن تکرار نشود به مراتب مشکل تر است .
هرچند مشکلات و نياز هاي افرادي که داراي معلوليت هاي گوناگون ميباشند، در حد وسيعي مورد شناخت قرار گرفته اند اما متاسفانه مناسب سازي محيط هاي شهري در ايران به دليل عدم ضمانت اجرايي مقررات ان و نيز عدم برخورد با متخلفان از ظوابط به ط ور گسترده و جدي اجرا نشده است .
آن بخش از جامعه که به سبب ناتواني جسمي-حرکتي عملا از استفاده از فضاهاي شهري محروم شده است ، علت را نه در «معلول بودن خويش » و نه در «معلول بودن شهر» و برنامه ريزي شهري غير صحيح جست و جو کرده و خود را از نزديک شدن به اين فضاهاي شهري بازميدارند.(قائم ١٣٦٧) آنچه در دانش برنامه ريزي شهري براي فضاهاي گوناگون آن ارزش دارد نقش اجتماعي و تعاملي است که اين فضا در زندگي جسمي شهروندان ايفا مي کند.(پاکزاد ١٣٨٣)
در اين تحقيق جامعه اي که ما با آن درگير هستيم ط يف وسيعي از معلولين يعني معلولين جسمي حرکتي است و قلمرو فعاليت و تمامي نکات مطرح شده براي تمامي پياده راه ها در سطح شهرهاي ماست .
اکنون اين سوال مطرح است چگونه مي توان بقاي حيات اجتماعي و در نهايت اصول و ضوابط ساماندهي پياده راه هايي که مناسب استفاده تمامي افراد با درجات مختلف توانايي طراحیشده باشند را ايجاد کرد؟
شايد نزديک ترين پاسخ آن است که با تحقيق و بررسي مشکلات اين افراد و با به کار گيري اصول ضوابط طراحیفضاي مناسب معلولين به اين نياز پاسخ گفت .
پيشينه ي پژوهش :اعلاميه جاني حقوق بشر در سال ١٩٢٤با توجه به دربرگيري و شمول آن بر همه ي انسان ها، دامنه نگاه انساني به افراد داراي معلوليت را گسترش داد.سازمان ملل متحد قوانين فرصت هاي برابر براي افراد داراي معلوليت را در سال ١٩٩٤ تصويب کرد که در ان ارائه ي چهارچوب هاي بين المللي توسط مدافعان حقوق بشر و قانون گذاران براي حل مسائل ناتوانان و معلولين به کار گرفته شد و دستور العمل ملي را براي هدايت برنامه هاي مربوط به دسترسي برابر براي همه ارائه شده است .
در کشور ما زمينه مناسب سازي، پس از جنگ و افزايش شمار معلولين در جامعه ،اقداماتي انجام پذيرفت . از اوايل سال ١٣٦٦ به دليل نياز جامعه پژوهش در زمينه ي"طراحي فضاهاي عمومي ،خصوصي براي معلولين جسمي-حرکتي، مناسب سازي وضع موجود و تدوين وضع مطلوب " بابايي امري در سال ١٣٧٣ راه هاي مناسب سازي بناها و فضاهاي شهري را براي معلولين پيشنهاد کرد.
اداره کل بهزيستي استان آذربايجان غربي در سال ١٣٨٩ کتابي تحت عنوان شهر بدون مانع براي معلولين را منتشر کرد.
مهندس منصور برجيان و مهندس بهزاد جفتايي به بررسي مناسب سازي در اماکن عمومي و تجاري براي افراد معلول در سال ١٣٨٨ پرداختند.
روش جمع آوري اطلاعات صرفا به صورت استفاده از منابع کتابخانه اي و مقالات مرتبط و نظ ريات گذشته و تجزيه و تحليل آنها مي باشد.
مباني نطري پژوهش
مفاهيم :
١-پياده رو
قسمتي از کنار راه که مخصوص عبور عابرين غيرسوار بر است و درشکه است . پياده رو و هريک از دو ط رف خيابان که مردم پياده از آن رفت و امد کنند(سيد صدر، ١٣٨١: ٢٠٧) در مجموع پياده رو راهي است که در امتداد خيابان و براي عبور عابرين پياده ساخته مي شود. گاهي پياده رو ها به وسيله جدول و يا باغچه با پوشش گياهي از خيابان جدا مي شود.
در پياده رو اولين چيزي که در نگاه اول به چشم ميخورد حضور همه ي گروه هاي مردم صرف نظراز جنس ، سن و ط بقه ي اجتماعي و در کنار هم است که ترکيب منحصر به فردي در آن جا به وجود آورده است .
دلايل ايجاد پياده رو ها:
تا قبل از انقلاب صنعتي اندازه و تناسب عناصر شکل دهنده شهر بر مبناي مقياس انساني و الگوي جابه جايي ها نيز بر اساس حرکت فرد پياده بود. رشد تکنولوژي ، پيشرفت بهداشت و در نهايت افزايش جمعيت منجر به توسعه بيش از حد شهرها شده است ليکن حضور ماشين و تسلط همه جانبه آن به زندگي انسان ها موجب فراموشي نيازهاي واقعي آنها و بوجود آمدن چالش ها و دغدغه هايي براي مسئولين شهري هم از بعد ترافيک شهري و هم از بعد سلامتي و جسمي و روح و روان انسان ها گرديد. گسترش تقسيم حمل و نقل عمومي و افزايش خودروها در شهر ضمن توسعه شهرها به دليل دسترسي راحت تر و سريع تر به توسعه حاشيه شهر منجر گرديد اين خود عاملي در جهت کم توجهي به بافت مرکزي و پوک شدن مراکز شهري گرديد . تبديل فضاهاي پياده به خيابان هاي پر تردد و سراسر صدا و ناامن در محيط هاي شهري ضمن اخذ آسايش از عابران پياده موجبات تألم و ناهنجاري هاي رواني را نيز براي انسان ها و ساکنان محيط هاي شهري فراهم مي آورد. مدت هاست تردد در پياده روها براي بسياري از شهروندان مشکل ساز شده است . اما فقدان پياده روهاي استاندارد وعدم رعايت ضوابط لازم دراين مورد نيز کار را به جايي رسانده که کارکرد اصلي پياده رو ايجاد آسايش روحي رواني و امنيت خاط ر شهروندان مي باشد را ، شهرها ،که ايجاد پيوند بين شبکه سواره وپياده رو دچار نوعي عقب ماندگي کند.
در محيط هاي شهري به خصوص ايجاد معابري تحت عنوان معابر پياده جهت استفاده فارغ از هياهو وسروصداي خيابان ها مي توان گوشه اي از نيازهاي واقعي انسان را به او برگرداند. پياده رو ، هاي عمومي قسمتي از فضاي شهري هستند که به جهت ويژگي ها و پتانسيل هاي ارتباطی - عملکردي – فرهنگي - تاريخي و ... تسلط کامل عابر پياده در آنها وجود دارد. (٢٧:١٣٩٢)
٢.تعريف معلول :
معلوليت ط بق آخرين تعريف سازمان بهداشت جهاني(ZKR) در سال ١٩٨١ ارائه شده است که عبارت است از "عوامل جسمي، ذهني، اجتماعي يا ترکيبي از آن که به نحوي در زندگي شخص اثر سوء به جاي گذارده مانع ادامه زندگي وي به صورت ط بيعي مي شود". چنين فردي اصط لاحا معلول ناميده مي شود. از آن جايي که معلوليت به عنوان يک واقعيت اجتناب ناپذير است اجتماعي، بنابراين مسئوليت نيم توانبخشي در درجه اول پاسخ به معلوليت و عرضه ي خدمات است .
مزاياي ايجاد پياده راهها:
ادراک فضايي و بصري: اولويت حرکت پياده به سواره ( بازنگري در الگوهاي حرکتي، توجه به حرکت پياده و پياده روي، تشويق به عدم استفاده از خودروي شخصي و تشويق به استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي، تماس بيشتر با محيط شهري)
ادراک بصر: (بهبود سيماي بصري، ايجاد تصور ذهني، خوانايي و ادراک محيط شهري)
ادراک زمان :(ارتباط با محيط شهري متناسب با سرعت پياده ، بهبود دسترسي به نواحي مرکزي شهر) روابط اجتماعي: بهبود و افزايش برخوردهاي اجتماعي(امکان برخورد و گفتگو با ديگران وتماس با محيط شهري) سرزندگي و امنيت در ، ايجاد فعاليتهاي متنوع و مبادلات تجاري(ايجاد فعاليتها وکاربريهاي متعدد و متنوع ، ايجاد تحرک فضا شهري، بهبود مبادلات تجاري در مرکز شهر و جذب سرمايه گذاريهاي جديد). ايجاد حس مشارکت (حضور فعال افراد و گروهها در تصميم گيري و اجرا، حس مسئوليت ، مالکيت و وابستگي بيشتر به محيط ) بط ور کلي تأثير اجتماعي ايجاد پياده راهها در مجموع مثبت و سازنده است چرا که تمامي سنين و اقشار اجتماعي را به صحنه شهر جذب مي کند و امکان فعاليتهاي متنوعي را در فضاهاي عمومي شهري به شهروندان مي دهد.(١٢:١٣٩٠هاشمي)
تجهيزات محدوده هاي پياده رو:
امکاناتي براي استراحت : يکي از عناصر مهم در طراحیمکان هايي است که شخص مي تواند در ان گردش کند و زماني که نياز باشد توقف نمايد .
طراحي مناسب سطوح : کيفيت مصالح رويه داراي تاثير قابل توجه بر واکنش پياده ها نسبت به مسير هاي پياده شده است .
مبلمان : انواع مبلمان در پياده روها سبب مکث و توقف انساني در فضا و ايجاد حس مکان و اغناي حس زيبايي شناختي بصري عابران مي شود .
تجهيزات بازي و سرگرمي: ميزهاي تنيس و خط وط ي براي بازي سبب صرف زمان بيشتر عابر در پياده رو مي شود ، تجهيزاتي مثل زمين اسکيت . روشنايي: شکلي از طراحیبوده که بسيار مهم است و باعث ايجاد امنيت خاط ر عابران پياده ميشود.
گياهان و فضاي سبز: ايجاد فضاي سبز عامل تلط يف و زيبا سازي فضا و آرامش رواني عابران ميشود.
و گياهي بايد انتخاب شود که نيازي به نگهداري نداشته باشد
آب نما ها: نه تنها به منظ ور تصفيه هوا -ايجاد خنکي به کار برده مي شود بلکه مکاني است برا ي آب تني ونوشيدن آب .
امکان جا به جايي: گذرگاه هاي عابر پياده با توجه به حجم عبوري عابران از سطحسرويس مناسبي در زمان برخوردار باشد
اصول کلي در احداث پياده راه :
اصول کلي براي ايجاد پياده راه به صورت زير تعريف مي شوند :توجه کافي به مکانيابي يک محدوده پياده براساس حداکثر ارتباط با بافت محله ا،يجاد تسهيلات لازم در اط راف پياده راه و در عين حال تامين نفوذپذيري مناسب ،به حداکثر رساندن تنوع کاربريها در محدوده پياده و با رعايت اصل سازگاري ،توجه به مقياس انساني در کليه مراحل مکانيابي و طراحیو در تمامي جزييات ،حداکثر استفاده از گياهان ، آب و عناصر و مصالح ط بيعي در بهسازي و مبلمان پيشنهادي،حفاظ ت از بناهاي باارزش تاريخي در پياده راه و يا توسعه محدوده هاي پياده حول اين ابنيه،توجه به چشم اندازهاي ط بيعي و مصنوعي و بويژه دورمنظرانتهايي در محدوده پياده
فضاهاي عمومي شهري جايگاه همه اقشار جامعه
فضاهاي عمومي شهري جايگاه با اهميتي در برنامه هاي توسعه شهري يافته است . اين امر ناشي از تاثير اين فضاها در تقويت وجهه ي فرهنگي اجتماعي شهر در نتيجه توليد سرمايه است . از آنجا که ساکنان شهرها در استفاده از اين فضاها حقوق برابر دارند، نبابراين ايجاد فضاهاي مناسب و مط لوب براي تمامي گروه هاي سني و جنسي ،به ويژه گروه اسيب پذير کودکان ، سالخوردگان و ناتوانان جسمي بخشي از برنامه هاي توسعه شهري قلمداد مي شود. مط العات گسترده جهاني نشان مي دهد ايجاد چنين فضاهايي در شهر، علاوه بر ايجاد کنش اجتماعي از حاشيه نشين شدن گروه هاي خاص در استفاده از فضاهاي عمومي شهر کاسته، زمينه را جهت تعامل اجتماعي و باز توليد فرهنگ اجتماعي شهر فراهم خواهدکرد.
عدم ارائه آمارهاي مرتبط با معلولان
اصل ٢٩ قانون اساسي، مفاد کنوانسيون جهاني افراد داراي معلوليت و قانون ١۶ ماده اي حمايت از حقوق معلولان ،ارائه اطلاعاتو آمارهاي دقيق و حمايت هاي مورد نياز معلولان ضرورت دارد، حال آن که، عدم ارائه اين
