بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، بررسیتأثیر مشاورهگروهی به روش معنادرمانی برکاهش اضطراب زنان مطلقه است. پژوهش حاضر، مطالعهاي شبه آزمایشی- میدانی است. پژوهشگر با مشاوره گروهی به شیوه معنادرمانی تأثیر آن را بر کاهش اضطراب در زنان مطلقه مورد بررسی قرار میدهد.
جامعه آماري، زنان مطلقه مراجعه کننده به مراکز مشاوره انجمن اولیا و مربیان و مرکز رشد شهر بوشهر در سال1388-89بودکه از بین آنها 24 نفرگرینش شده و بطور تصادفی به دو گروه12 نفري آزمایش و کنترل تقسیم شدند. در این پژوهش، از پرسشنامه اضطراب اسپیل برگر استفاده شد.
روایی در پژوهش حاضر، به روش آلفايکرونباخ برابر0/91محاسبه شد. هر دو گروه قبل و بعد از مشاوره گروهی به پرسشنامه اضطراب پاسخ دادند. معنادرمانی به شیوه گروهی نیز، به مدت 11جلسه90 دقیقهاي اجراشد. براي بررسی تفاوت گروهها در مرحله پیشآزمون از تی مستقل استفاده شد و نتایج نشان داد که اضطراب در دو گروه کنترل و آزمایشی تفاوت معناداري ندارد. پس از برگزاري جلسات مشاوره، جهت بررسی تفاوت افتراق میانگینهاي نمرات اضطراب دردو مرحله پسآزمون وپیشآزمون، ازتی مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که بین میانگین نمرات گروه آزمایش وگروه کنترل تفاوت معناداري وجود دارد. نتایج نشان داد که جلسات معنادرمانی توانسته است میزان اضطراب زنان مطلقه را کاهش دهدکه با تحقیقات فخار - - 1387 و نبوي - 1385 - و شیت - 1990 - همسواست.
مقدمه
در حال حاضر خانواده ها دچار انواع آسیب پذیري و بحران هستند که برخی از آنها عبارتند از: طلاق، اختلافات زناشویی، خودکشی، کودك آزاري، فرار از منزل و ... . این بحرانها موجب می شود که خانواده نتواند به عملکرد اساسی خود یعنی تزریق عاطفه و وجدان اخلاقی به مجموعه عناصر خویش عمل کند. وقتی کارکردهاي خانواده - زیستی، اجتماعی، شناختی و عاطفی - یکی پس از دیگري آسیب ببیند اعضا آن به تدریج احساس رضایتمندي خود را از دست می دهند و این به مرور موجب گسستگی روانی، سپس گسستگی اجتماعی و در نهایت حقوقی می شود این نوع گسستگی طلاق نامیده می شود.
آنچه تا به حال دیده شده، این است که اغلب طلاقها به نحوي بسیار مخرب و آسیبزا هستند که اثرات عوارض آسیبزاي آنها تا مدتها پس از طلاق نیز در افراد باقی می ماند. دراین راستا مردان و زنانی بلافاصله بعد از جدایی، افسرده و مضطرب می شوند و رفتار تکانشی و ضداجتماعی نشان می دهند - سیدمحمدي، . - 1386 این هیجانات صرفاً در اثر نیروهاي بیرونی ایجاد نمی شود، بلکه محصول کنش متقابل بین نیروهاي بیرونی و عوامل فردي درونی است که این دو عامل، نظام یک فرد را می سازند. در اثر این رابطه متقابل حالت هاي مختلف آرامش و یا ناآرامی و عدم تعادل ایجاد می گردد
سازمان بهداشت جهانی اضطراب را مجموعهاي از تظاهرات عضوي و روانی میداندکه آن را نمیتوان به خطر مشخصی نسبت داد. علائم اضطراب را میتوان به چهار گروه شناختی، عاطفی، رفتاري و بدنی تقسیم کرد. این چهارگروه به یکدیگر مربوطند و عملکرد اصلی این علائم، بهوجود آوردن پاسخهاي تطابقی در موقعیت هاي خطرآفرین است - آتش پور،. - 1377 شیوههایی که افراد براي مقابله با اضطراب انتخاب میکنند، اهمیت فوق العادهاي دارد.
محققان بر این باورند که راه هاي انتخابی افراد براي مقابله با حوادث اضطراب زا، وضعیت هیجانی و احساسی آنها را متفاوت می کند. لذا همواره انتخاب نوع این شیوهها در سلامت روانی افراد مؤثر است. در این راستا تاکنون درمانهایی برکاهش اضطراب مورد سنجش قرارگرفته است. دارودرمانی از درمانهاي شایع بیماري اضطراب بوده اما با این حال نتایج نشان داده که دارو درمانی اثر پایداري ندارد. البته درمان شناختی تا حدودي توانسته است اثرات مثبت و پایداري بر کاهش اضطراب داشته باشد.
اما از آنجایی که انسان داراي وجوه شخصیتی، رفتاري، شناختی و عاطفی است. داشتن هدف و معنی خود عامل مهمی در کاهش اضطراب است، گزینش هدف و یافتن معنی در زندگی می تواند به افراد شکست خورده و آسیب دیده کمک کند تا بر اضطراب، افسردگی و ناامیدي خود چیره شده و مسئولیت زندگیشانبپذیرند - رضایی، . - 1387 از دید فرانکل معنی در زندگی اساسیترین نیروي محرکه هر فرد است. به نظر وي معنی و هستی انسان ساخته و پرداخته شخص نیست بلکه باید جستجو و کشف شود.
فرانکل جوهر وجودي انسان را در پذیرش مسئولیت میداند، مسئولیتی که فرد با آن پاسخگوي زندگی خویش است و اوست که باید به پذیرش زندگی و بودنش پاسخ دهد. پاسخی براي چگونه زندگی کردن و این معناي زندگی است - رودینی، . - 1386 در معنادرمانی بر خلاف روانکاوي این خود نیست که از نهاد آگاه می گردد، بلکه این خود است که به وجود خویشتن پی می برد و با خویشتن ملاقات می کند. روش معنادرمانی بیان می کند که چنان زندگی کن که گویی بار دومی است که به دنیا آمدهاي. معنادرمانی میکوشد فرد را بگونهاي از وظیفهي مسئولیتپذیرياش آگاه سازد.
پس این وظیفه را بر عهده فرد میگذارد که خود گزینش کند که در برابر چه کسی و چه چیزي تا چه اندازه مسئول است - میلانی فر و صالحیان، . - 1383 لذا هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر مشاوره گروهی به روش معنادرمانی بر کاهش اضطراب زنان مطلقه است تا بتوانند موقعیت پیش آمده را بپذیرند. این تحقیق به دنبال این سؤال شکل گرفت که آیا مشاوره گروهی به شیوه معنادرمانی بر کاهش ابعاد اضطراب - موقعیتی و شخصیتی - تأثیر دارد یا نه؟
روش
جامعه و نمونهي مورد مطالعه: پژوهش حاضر، مطالعهاي شبه آزمایشی- میدانی است. پژوهشگر با مشاوره گروهی به شیوه معنادرمانی تأثیر آن را بر کاهش اضطراب در زنان مطلقه مورد بررسی قرار میدهد. متغیر مستقل در این پژوهش، جامعه آماري، تمام زنان مطلقه مراجعه کننده به مراکز مشاوره انجمن اولیا و مربیان و مرکز رشد شهر یوشهر در سال1388-89 بودکه از بین آنها20 نفر از زنانی که داراي بالاترین میزان اضطراب بوده و تا یک سال طلاق گرفته بودند،
گزینش شده و بهطور تصادفی به دو گروه 10 نفري آزمایش و کنترل تقسیم شدند که در جدول 1 فراوانی و درصد فراوانی گروههاي آزمایش و کنترل بر اساس مدت زمان زندگی زناشویی تا طلاق آمده است. علت گزینش زنان طلاق گرفته تا یک سال، با توجه به استناد به این مطلب بود که زنانی که در سال هاي اول طلاق میگیرند به شدت دچار اضطراب، احساس تنهایی و فشار عاطفی می شوند - هترینگتون و کاکس،. - 1982 پیش آزمون و پسآزمون اضطراب بر روي هر دو گروه اجرا شد. طرح پژوهش در جدول 2 آمده است.
جدول :1 فراوانی و درصد فراوانی افراد بر اساس مدت زمان زندگی زناشویی تا طلاق
جدول:2 طرح پژوهش دو گروهی پیشآزمون پس آزمون
ابزار گردآوري اطلاعات: در این پژوهش، پرسشنامه اضطراب اسپیل برگر استفاده شد که داراي دو خرده مقیاس اضطراب شخصیتی و موقعیتی است. اضطراب موقعیتی، چگونگی احساس فرد را در لحظه کنونی میسنجد. بر همین اساس نمرات آن در هنگام مواجهه افراد با خطرات جسمانی یا استرسهاي روانی افزایش و پس از آن کاهش می یابد. اما اضطراب شخصیتی، استعداد افراد براي مضطرب شدن را در اکثر موقعیت ها میسنجد. بنابراین یک ویژگی شخصیتی است و میزان آن در همه زمانها ثابت میماند
پرسشنامه نیز در گذشته صورت گرفته و نتایج قابل قبولی به دست آمد - فکري، . - 1385 روایی در پژوهش حاضر، به روش آلفايکرونباخ براي مقیاس شخصیتی برابر0/91 و مقیاس موقعیتی برابر 0/93محاسبه شد. هر دوگروه قبل و بعد از مشاوره گروهی به پرسشنامه اضطراب پاسخ دادند.
روش اجرا: قبل از اجراي جلسات، اعضاي گروه در جریان محتواي فعالیت هاي جلسات قرار گرفتند و موافقت آنها براي حضور در جلسات و استفاده از آن طی قرادادي کتبی به دست آمد. این جلسات به مدت 11جلسه 1/5ساعته برگزار شد و در این جلسات، ابتدا معارفه گروه و آگاهی از اهداف، فواید و ویژگی هاي گروه بیان فشردهاي از مفهومها و سرچشمههاي معانی،گرفتن معناي مثبت از پدیده طلاق،گرفتن معنا از بافت تاریخی زندگی، پذیرش آزادي،گزینش و مسئولیت حیات،گرفتن معنا از نگرشهاي مذهبی،گرفتن معنا از خلق ارزشها و مسئولیت،گرفتن معنا از میان تجربهي ارزشها،گرفتن معنا از آرزوها و امیدها و در پایان بازخورد و جمعبندي به گروه آزمایش آموزش داده شد
یافته ها
با توجه به نتایج جدول 3 و با استناد به سطوح معناداري F در نمره کل اضطراب و خرده مقیاسهاي آن، فرض صفر F تأیید شد و از آمارt مستقل براي بررسی تفاوت گروهها در مرحله پیشآزمون استفاده شد. نتایج نشان داد که تفاوت مشاهده شده در میانگین نمرههاي اضطراب کل و خرده مقیاسهاي آن در بین گروهها تصادفی است و افراد دو گروه در مرحله پیشآزمون در سطح یکسانی بودهاند.
جدول:3 نتایج آزمون تی مستقل جهت بررسی تفاوت میانگینهاي پیش آزمون دو گروه آزمایش و کنترل در نمره اضطراب و خرده مقیاس هاي آن
جهت بررسی تفاوت افتراق میانگین هاي نمرههاي کل اضطراب، اضطراب شخصیتی و اضطراب موقعیتی، در دو مرحله پیشآزمون و پسآزمون از t گروههاي مستقل استفاده شد که نتایج در جدول2 آمده است. t محاسبه شده براي اضطراب کل - t = 5/85 ، - P = 0/001 اضطراب موقعیتی - t = 4/71 ، - P = 0/001 و اضطراب شخصیتی - t = 3/61 ، - P = 0/002 است که با توجه به سطح معناداري که از سطح خطاي 0/05 کوچکتر است. لذا از لحاظ آماري معنادار است و می توان گفت که تفاوت مشاهده شده در افتراق میانگینها تصادفی نیست و جلسات مشاوره معنادرمانی توانسته است میزان اضطراب زنان مطلقه را کاهش دهد.
جدول :4 نتایج آزمون تی مستقل جهت بررسی تفاوت افتراق میانگینهاي پیش آزمون دو گروه آزمایش و کنترل در نمره اضطراب و خرده مقیاس هاي آن
بحث ونتیجه گیري
هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر مشاوره گروهی به روش معنادرمانی بر کاهش اضطراب زنان مطلقه بود که نتایج نشان داد که مشاوره گروهی به روش معنادرمانی می تواند اضطراب را کاهش دهد. این نتیجه همسو با نتایج پیشین است
فخار، 1387؛ رودینی، 1386؛ عطاري، 1385؛ شیت، 1990 و شلور،. - 1981 عطاري - 1385 - در بخشی از پژوهش خود به بررسی تأثیر مشاوره معنادرمانی بر کاهش نشانگان اضطراب، افسردگی و پرخاشگري در میان زنان متقاضی طلاق پرداخت و به این نتیجه رسید که روش معنادرمانی در کاهش نشانگانهاي اشاره شده مؤثر بوده است. در پژوهش دیگر شیت - - 1990 رابطه بین اضطراب از مرگ و دریافت معنی در دوران پیري مورد بررسی قرار داد
