بخشی از مقاله
چکیده
صنایع هواپیمایی جهت جلب رضایت مشتری نیازمند بهبود بهرهوری، بهبود مستمر امنیت و ارائه محصولات قابل اطمینان به است که تمامی اینها نیازمند اجرای سیستم کنترل کیفیت در این صنعت است. لذا هدف از اجرای این تحقیق بررسی تأثیر مؤلفههای مدیریت کیفیت معرفیشده در ایزو 9001 بر شاخصهای بهرهوری منابع انسانی در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران بوده است. جامعه آماری در این مطالعه توصیفی-تحلیلی، کلیه کارکنان این شرکت بودند. برای تعیین حجم نمونه، تنها کارکنان قسمتهایی که استاندارد ایزو9001 در آنها اجراشده بود، در نظر گرفته شدند و بر اساس جدول کرجسی-مورگان تعداد 200 نفر بهعنوان حجم نمونه انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. شاخصهای مهارت، مشارکت، آموزش، خلاقیت و کارگروهی بهعنوان مؤلفههای سیستم مدیریت کیفیت در نظر گرفته شدند. جهت تجزیهوتحلیل اطلاعات از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون چندگانه با استفاده از نرم-افزار SPSS استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که متغیرهای مستقل درمجموع 0/24 از واریانس بهرهوری کارکنان را تبیین میکنند. توزیع مشارکت با ضریب بتای 0/401 بیشترین اثر را بر بهرهوری دارد، مهارت، خلاقیت، آموزش و کارگروهی نیز به ترتیب 0/274، 0/255، 0/115، 0/105 در بهرهوری کارکنان تأثیرگذار است. درنتیجه بهخوبی مشخص شد که سیستم مدیریت کیفیت مبتنی بر ایزو 9001 تأثیر معنیداری بر بهرهوری صنایع هوایی دارد. ازاینرو به مدیران ارشد چنین توصیه میگردد که در بهکارگیری نیروهای متخصص و آموزشدیده در واحدها و تقویت روحیه نوآوری و خلاقیت در میان آنها توجه لازم را مبذول دارند.
مقدمه
بهره وری چه در سطح صنعتی و چه در سطوح ملی، یکی از عوامل کلیدی مؤثر در پیشرفت اقتصادی است. بهرهوری با درآمد واقعی کارکنان و سطح زندگی افراد یک جامعه ارتباط دارد. افزایش سطح بهرهوری موجب افزایش دستمزدها و کاهش قیمت محصولات و درنهایت افزایش سطح زندگی عموم مردم و افزایش رفاه عامه خواهد شد - کلامی و همکاران، . - 1391 بهرهوری از یکسو عامل ارتقای سطح زندگی و کاهش نرخ تورم است و از طرف دیگر، موجب تغییر در قیمتهای نسبی، افزایش در تولید واقعی و کاراتر ساختن تخصیص منابع میشود - دهقان نیری و همکاران، . - 1387 در این میان، بهرهوری منابع انسانی بهعنوان یکی از مهمترین عوامل بهرهوری سازمانها و صنایع شناخته است و ارتقا آن موجب بهبود انجام وظایف و تعهدات اجتماعی سازمانهای امروزی خواهد شد. در حقیقت، مفهوم بهرهوری بهطور فزایندهای باکیفیت محصول نهادهها و فرآیند تولید ارتباط دارد، عاملی که اهمیت اساسی دارد، کیفیت نیروی کار، مدیریت و شرایط کار آن است - کلامی و همکاران، . - 1391 ازاینرو، توجه به این عامل استراتژیک - بهرهوری سازمان - در تمامی زمینههای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جایگاه ویژهای برخوردار است - عباسیان و تقی امیری، . - 1388 کیفیت بدون تعریف شفاف استاندارد، قابلتعریف و اندازهگیری نیست. چراکه استانداردها پایهای برای اندازهگیری کیفیت هستند که با اتکا به آنها و انتظارات مشتری، میتوان کیفیت را تعیین کرد. به-کارگیری استانداردها از بسیاری امور که موجب عدم کارایی و اثربخشی میشوند، خواهد کاست و بهترین راه و راحتترین شیوه انجام یک فعالیت را معرفی میکند . - Heras‐Saizarbitoria & Boiral, 2013 - در استقرار سیستمهای مدیریت کیفیت و مدلهای تعالی سازمانی، بهمنظور استانداردسازی روشها و اصلاح رویههای موجود باید توجه خاصی به منابع انسانی وجود داشته باشد - عباسیان و نقی امیری، . - 1388 استاندارد، معیار معتبری است که جهت انجام ارزیابی، مورداستفاده قرار میگیرد. بنابراین بدون وجود استاندارد ارزیابی امور امکانپذیر نمیباشد - ابراهیمی، . - 1997 استاندارد ایزو 9001 استانداردی است که مجموعهای از شرایط را در جهت سیستم مدیریت کیفیت بدون توجه به رشته فعالیت سازمان، اندازه سازمان فراهم میکند، و یا اینکه فعالیت آن متعلق به بخش خصوصی یا عمومی است. این استانداردها تنها نوعی از انواع استاندارد است که به نوع سازمان توجهی ندارد - . - Karthi et al, 2011 مدیریت ارشد هر سازمان میتواند از اصول مدیریت کیفیت بر مبنای سری ایزو 9001 بهعنوان چارچوبی برای راهنمایی سازمان خویش بهمنظور بهبود عملکردها استفاده نماید - Sitki Ilkay & . - Aslan, 2012 صنایع هوایی نیز از این قاعده مستثنا نبوده و با رعایت الزامات استانداردهای کیفی همچون ایزو 9001 برای استفاده در تمام سطوح زنجیره تأمین با سازماندهی در سراسر جهان منجر به بهبود کیفیت و ایمنی و کاهش هزینهها خواهد شد . - Harun & Cheng, 2012 - این مقاله که مبتنی بر یک مطالعه توصیفی از نوع همبستگی صورت گرفته به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که آیا بین سیستم مدیریت کیفیت و بهرهوری کارکنان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران رابطه وجود دارد؟ و در صورت وجود این رابطه چه تأثیری بر بهرهوری کارکنان در این شرکت داشته است. به همین منظور شاخصهایی که در خطمشی ایزو 9001 شرکت هواپیمایی جمهور اسلامی ایران در بخش منابع انسانی مطرح گردیده بهعنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده اند.
ادبیات تحقیق سیستم مدیریت کیفیتَ
مدیریت کیفیت را میتوان نظارت بر فرآیند ساخت و تولید محصول برای ایجاد اطمینان از مطابقت محصول با آنچه موردنظر طراح یا مشتری بوده است، دانست . - - ازآنجاکه این نظارت از مرحله دریافت و سفارش مواد اولیه تا خدمات پس از فروش را شامل میشود؛ لذا، طیف وسیعی از فعالیتها همچون قابلیت دسترسی، راحتی حملونقل، مصرف کم انرژی و سهولت آموزش را در برمیگیرد . - 1 - از طرفی میتوان بهکارگیری محصول و همچنین تعمیر و نگهداری و بازیافت را نیز از عوامل کیفیت برشمرد. در همین ارتباط، منابع انسانی در ارتقاء کیفیت خدمات ارائهشده از سوی سازمان یا صنایع، نقش بسزایی دارند. ازآنجاکه منابع انسانی کارهای یک سازمان را انجام میدهند؛ لذا، درگیری و مشارکت آنان برای تحقق ارتقاء کیفیت امری حیاتی است . - Goetsch & Davis, 2013 - مدیریت کیفیت دارای اصول 8 خانهای است که جهت تسهیل دستیابی به اهداف کیفیت در نظر گرفتهشده است. تأکید بر هر یک از اصول هشتگانه بسیار ارزشمند و راه گشا میباشد. از این اصول میتوان به مشتری محوری که شامل برآورده کردن خواستههای آتی و فعلی مشتریان داخلی - کارکنان - و اصل مشارکت کارکنان که شامل فراهم آوردن امکانات و شرایط بروز توانمندیهای کارکنان است اشاره کرد. روح یک سازمان در درگیر شدن کامل افراد در امور سازمان است تا تمامی قابلیتها و ظرفیتهای افراد برای تحقق منافع سازمان به خدمت گرفته شود. اجرای این اصول باعث افزایش رضایت مشتریان - خارجی و کارکنان - خواهد شد و همچنین ایجاد انگیزه، تعهد به کار و اشتیاق به مشارکت در بهبود مستمر سازمان را به همراه خواهد داشت. مدلهای متفاوتی جهت استقرار سیستمهای مدیریت کیفیت وجود دارد استاندارد ایزوُ 9001 سری استانداردهای ایزو 9001 در سال 1978 از سوی کمیته فنی 176 سازمان بینالمللی ایزو به دنیا ارائه شد - 8 و در سال 94 و 2000 و 2008 تجدیدنظر شدند. الزامات این استاندارد دارای 5 سرفصل اصلی است . - هدف از تدوین این استانداردها، ایجاد الگویی بینالمللی برای پیادهسازی و استقرار سیستم مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت بود. سیستمهای مدیریت کیفیت بهمنظور حفظ سطح کیفیت تعریفشده و بهبود کیفیت از طریق اصلاح فرایندها در سازمان پیادهسازی میشود - . - Abdullah et al, 2011 منافع حاصل از استقرار سیستم مدیریت کیفیت در یک سازمان تنها به کسب اعتماد مشتری و دستیابی به سهم بیشتر در بازار خلاصه نمیشود؛ بلکه منافع بسیاری برای مدیریت سازمان در پی خواهد داشت - - Rusko et al, 2014 که بر خی از موارد آن را میتوان چنین خلاصه کرد:
· بهبود در برنامهریزی سازماندهی و کنترل سازمان توسط مدیریت؛
· بازاریابی مؤثر و کارآمد در جهت افزایش تعداد مشتریان؛
· بالا بردن سطح رضایت مشتریان از طریق ایجاد اطمینان بیشتر و ارائه خدمات بهتر به آنان؛
· اعمال کنترلهای مؤثر بر فرایندها و بهبود روشها؛
