بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق سبک رهبری تحولآفرین و تعهد سازمانی با در نظر گرفتن متغیر تعدیلگر مشارکت کارکنان میباشد. رهبری تحولآفرین بهعنوان متغیر مستقل از چهار بعد نفوذ آرمانی، انگیزش الهامبخش، ترغیب ذهنی و ملاحظات فردی تشکیل میشود. تعهد سازمانی بهعنوان متغیر وابسته و مشارکت کارکنان نیز متغیر تعدیلگر میباشد. جامعه آماری تحقیق را کارکنان آموزشوپرورش شهر کرج تشکیل میدهند که تعدادشان 330 نفر میباشد. جمعآوری اطلاعات در این تحقیق با استفاده از پرسشنامه انجامشده است. پرسشنامه در بین 178 نفر از کارکنان توزیع گردید. روش تجزیهوتحلیل اطلاعات، مدل یابی معادلات ساختاری می باشد. نرم افزار مورد استفاده،
smart pls3 می باشد.
نتایج تحقیق نشان داد که رهبری تحولگرا و ابعاد آن بر تعهد سازمانی کارکنان تأثیرگذار است. بین مشارکت کارکنان و تعهد سازمانی رابطهای یافت نشد. همچنین مشارکت کارکنان در بین رهبری تحولآفرین و تعهد سازمانی نقش تعدیلگر ندارد.
کلمات کلیدی: رهبری تحولآفرین، تعهد سازمانی، مشارکت کارکنان، کارکنان آموزشوپرورش
-1 مقدمه
امروزه سازمانها با چالشی بهعنوان تعهد و نگهداری نیروهای کاری متخصص روبهرو میباشند. کارکنان سازمان بخصوص افراد متخصص، با گزینههای مختلفی برای انتخاب نوع محل کاری خود رو به رو میباشند و این امر تأثیر بالایی را بر سطح تعهد کاری آنان گذاشته است - لوتانس،. - 2007 در این میان باید بیان نمود که سطوح پائین تعهد نه برای فرد مطلوب است و نه برای سازمان در این حالت فواید حاصل از استمرار خدمات کارکنان از دست میرود و سازمان، ناچار به تحمل نیروی کار غیر وفادار و ناشایست است همچنین فرصتی برای افراد ناراضی فراهم میکند که محل سازگارتری را پیدا کنند و بنابراین از گروه کارآفرین جدا شوند - ناگار،. - 2012 در این وضعیتمعمولاً کار با کندی پیش میرود و حتی احتمال فعالیتهای خراب کارانه نیز افزایش مییابد. عدم تمایل به کار و احتراز از فعالیتهای خارج از وظیفه و داوطلبانه افزایش مییابد و افراد ممکن است نسبت به سازمان به بدگویی بپردازند؛ بنابراین، میزان جابجایی افزودهشده و ادامه این شرایط وضعیت عدم ثبات را برای افراد سازمان رقم میزند. سطح تعهد سازمانی پایین مانند سم مهلکی است که انسجام و علاقه تیمی را از بین میبرد و مانند مانعی بر سر راه ادامه بقاء سازمان و دستیابی به اهداف اولیه عمل میکند - شفیعی،. - 1392 در بیان این واژه باید بیان نمود که تعهد سازمانی وابسته دانستن خود نسبت به سازمان، وفاداری نسبت به سازمان و اهداف آن است - بلاو و وبال،. - 1987 تعهد سازمانی نگرش یا تمایلی در فرد میباشد که بر اساس آن، فرد برای ادامه کار و خدمت در یک سازمان احساس الزام میکند. تعهد سازمانی یک متغیر مهم در درک کارکنان میباشد که با تأثیر بر عملکرد کارکنان باعث افزایش بهرهوری، بهبود ارائه خدمات و افزایش کیفیت آن میگردد. محققان، تعهد سازمانی را بهعنوان یک متغیر مهم در فهم رفتار کارکنان میدانند. بر این اساس تعهد سازمانی اثرات بالقوه و جدی بر عملکرد سازمان دارد و به همین دلیل نادیده گرفتن آن برای سازمان زیانبار است و هزینه زیادی را به دنبال دارد - عباس زاده و همکاران،. - 1392 تعهد سازمانی بیانگر نیرویی است که فرد را ملزم میکند تا در سازمان بماند و با تعلقخاطر در جهت تحقق اهداف سازمانی تلاش کند - چن وهمکاران،. - 2012 یکی از مؤلفههای تأثیرگذار بر تعهد سازمانی، رهبری تحولگرا میتواند باشد - بشری و همکاران،2011؛ کریشنان،. - 2009
اوباسان و حسن - 2014 - رهبری تحولگرا را عامل انگیزه دادن به پیروان از طریق جذاب کردن آرمانهای بالاتر و ارزشهای اخلاقی تعریف کرد. ازاینجاییکه رهبران تحولگرا دید روشنی نسبت به آینده دارند، آنها به دنبال ایجاد تغییرات و پیشبرد سازمان در جهتی هستند که تصورات خود را تحقق بخشند. باس و اوولیو - 1993 - بیان میکنند که رهبری تحولآفرین هنگامی اتفاق میافتد که رهبر علاقهای را میان هم کاران و پیروان خود برمیانگیزد که کارشان را از یک دیدگاه جدید نگاه کنند. رهبر تحولآفرین یک آگاهی از رسالت یا بینش سازمان ایجاد کرده و هم کاران و پیروان را بر ای سطوح بالاتر توانایی و ظرفیت توسعه میدهد. علاوه بر این رهبر تحولآفرین هم کاران و پیروان را تحریک میکند که فراسوی منافع خودشان به منافعی توجه کنند که به گروه نفع برساند - معایر حقیقی فرد و دیگران،. - 1389
رهبران تحولآفرین کسانی هستند که پیروان خود را الهام میبخشند، میتوانند به آنها روحیه دهند و در مسیری هدایتشان کنند که منافع سازمان تأمین شود. همچنین رهبران میتوانند موجب شوند که زیردستان باروحیهای بسیار بالا کارکرده و بدینوسیله اثراتی عمیق بر سازمان بگذارند. اینگونه رهبران به نیازها و جنبههای پیشرفت و ترقی زیردستان توجه خاصی دارند و بر آگاهی آنها میافزایند و میتوانند بهگونهای افراد را هدایت کنند که آنها از دیدگاههای جدیدتر به مسائل قدیمی نگاه کنند. رهبری که در افراد تحول ایجاد میکند - اوباسان و حسن،. - 2014 در این میان نباید از تأثیر مشارکت کارکنان و درگیری شغلی در تعهد سازمانی غافل شد. اورگان و همکاران - 2005 - در تحقیق خود نشان دادند میزان خلاقیت و نواری سازمان، اجرای موفق استراتژی کسبوکار و همچنین دستیابی به کسب مزیت رقابتی بستگی دارد به اینکه تا چه اندازه کارکنان را در شغلشان درگیر میکنند. سینگ - 2009 - نشان داد که سازمان ها درک کردند کارکنان، مهمترین دارایی آنها هستند؛ و آینده سازمانها به درگیر نمودن بیشتر کارکنان در ایجاد ایدههای جدید وابسته هست؛ و این امر اتفاق نمیافتد مگر با مشارکت دادن کارکنان در امورات. مشارکت کارکنان در سازمان تعهد آنان را نسبت به اهداف سازمان بالا میبرد - رابینز و جادج،. - 2009 ولوری مشارکت کارکنان را فراهم آوردن فرصت برای مشارکت در تصمیمگیری تعریف کرده است. مشارکت کارکنان فرایندی برای توانمندی اعضاء یک سازمان برای تصمیمگیری میباشد و هم چنین ارائه راهحلهای مناسب برای مشکلات و مسائل در سطوحشان در سازمان می باشد - ولوری،. - 2010 طبق نظر جورج - 2015 - موفقیت مشارکت بستگی به رفتار و نگرش رهبران سازمان دارد. مشارکت کارکنان در سازمان از رفتار رهبران تأثیر میپذیرد - اسکودین،. - 2008
مطالعه توپولنیستکی و همکاران - 2002 - نشان داد که رابطه خیلی قوی بین تعهد عاطفی و درگیری شغلی کارکنان وجود دارد. پرون و تورکا - 2003 - در تحقیقی که در هلند انجام دادند به این نتیجه رسیدند که درگیری کارکنان منجر به تعهد عاطفی و هنجاری کارکنان در سازمان میگردد. مشارکت کارکنان در فرایند تصمیمگیری و درگیری آنها در برنامههای سازمانی و تنظیم اهداف تأثیر مثبت بر تعهد کارکنان نسبت به سازمان دارد. دنیز و همکاران . - 2009 - رایاموند و همکاران - 2013 - در آفریقای جنوبی تحقیقی را انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که درگیری و تعهد سازمانی رابطه مثبت و قوی دارند.
در کشورهای پیشرفته دنیا، بیشترین درآمد دولت از بخش مالیات دریافتی تأمین میشود. درحالیکه در کشورهای درحالتوسعه باوجود قوانین شفاف، بزرگترین مشکل دولت، جمعآوری مالیات از شرکتها و سازمانهای بزرگ میباشد. یک بخش از این مشکل ممکن است عدم تعهد سازمانی کارکنان مالیاتی باشد. در این زمینه رهبران سازمان میتوانند با اثربخشی و نفوذ در زیردستان میزان تعهد آنان را نسبت به سازمان افزایش دهند.
با توجه به مطالب فوق در این تحقیق بر آنیم تا نقش رهبری تحولآفرین را در تعهد سازمانی کارکنان مورد ارزیابی قرار دهیم. همچنین تأثیر مشارکت کارکنان را در ارتباط بین دو متغیر مستقل و وابسته موردسنجش قرار میدهیم. جهت جمعآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه جورج - 2015 - استفاده میگردد.
-2مبانی نظری تحقیق
-1-2رهبری تحولآفرین
درزمینه ی رهبری تئوریهای مختلف مطرحشده است اما رهبری تحولگرا بهطور گسترده در سه دهه اخیر مطرح گردیده است. این رویکرد ابتدا توسط داوان تان، سپس جیمز مک کرگو برنز و در نهایت به وسیله برنارد باس مطرحشده است. از دیدگاه باس رهبران تحولگرا تأثیر شگرفی بر زیردستان خوددارند. از منظر او رهبران تحولی تعهد زیردستان را به اهداف سازمان برانگیخته و آنها را برای تحقق آنها توانمند میکنند. او معتقد است که این رهبران نیازهای سطح بالای زیردستان را تحریک میکنند، بهنحویکه زیردستان تمایل شدیدی بهصرف نظر کردن از نیازهای خود، به نفع نیازهای گروهی و سازمانی، پیدا میکنند. او ویژگیهای رهبران تحولی را در چهار بعد ذیل تشریح میکند:
نفوذ آرمانی: رهبران برای زیردستان یک الگوی رفتاریاند. زیردستان از پیروی او خرسندند و برای او احترام وصفناپذیری قائلاند.
ترغیب ذهنی: رهبر با تدارک وظایف و فعالیتهایی برای زیردستان، قوهی نوآوری آنها را تحریک میکنند. بهنحویکه آنها تحریک میشوند که برای انجام بهتر وظایف بهطور مداوم شیوههای جدیدی را به کار برند.
