بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش در خصوص تأثیر شایسته سالاری در نظام اداری بر انگیزش کارکنان در اداره برق شهرستان دزفول صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را تمامی پرسنل و کارکنان اداره برق شهرستان دزفول تشکیل دادهاند لذا حجم نمونه 112 نفر بود. جهت جمعآوری دادهها از مصاحبه و پرسشنامه استفادهشده که جهت بررسی میزان وابستگی آنها به عوامل انگیزشی استفادهشده است و برای تجزیه تحلیل دادهها از روش رگرسیون و برای انجام پردازش اطلاعات از نرمافزار spss استفادهشده است و نتایج بهدستآمده به شرح زیر است:
– 1 بین عوامل انگیزشی و مهارتهای مدیریت و نقشهای مدیریت دوبهدو همبستگی شدید وجود دارد. – 2 پاداشهای مادی و معنوی بیشتر به نقشهای مدیریت وابسته است. – 3 ایجاد احساس مشارکت در کارها %66 بیشتر از نقشهای مدیریت به مهارتهای مدیریت وابسته است. – 4 ترفیع شغلی به نقشهای مدیریت بیشتر از مهارتهای مدیریت وابسته است – 5امنیت و عدالت اداری شدیداً به مهارتهای مدیریت وابسته است.
همچنین با توجه به نتایج بهدستآمده میتوان برای انتخاب مدیران برای سازمانهای با شرایط خاص با توجه به نتایج بهدستآمده از بین چند گزینه بهترین گزینه را با توجه به تواناییهای مدیر - نقشها و مهارتها - جدا نمودمثلاً برای انتخاب یک مدیر جهت یک سازمان که نیاز به افزایش احساس مشارکت در کار برای آن لازم است باید مدیری را انتخاب کرد که دارای مهارت ادراکی و نقش تصمیمگیری بالا باشد.
واژگان کلیدی: شایستهسالاری، مهارتهای مدیریت، نقشهای مدیریت، انگیزش
-1مقدمه
با توجه به نقش انسان در دهههای اخیر اهمیت مدیر بهعنوان رهبری هدایتگر در عرصه سازمانهای پیشرو بر کسی پوشیده نیست و بهکارگیری نظامهای مؤثر در جهت انتخاب و انتصاب این مدیران و ارزیابی قابلیتهای مدیریتی آنها برای ارائه الگو برای نظام شایستهسالاری از جایگاه مهم و ویژهای برخوردار است و در فرآیند انتخاب شایستهها میبایست ضابطه مداری جای رابطه مداری را بگیرد و انتخاب هدایتکنندگان و رهبران سازمانها بر اساس اصول حاکم بر سازمانهای شایستهسالاری صورت گیرد.
اهمیت پرورش مدیران و رهبران بخش عمومی هم در محیطهای دانشگاهی و هم در محیطهای سازمانی مدتهاست که تشخیص دادهشده و روندهایی نظیر جهانیشدن و پیشرفتهای فناورانه و تغییرات در محیط و انتظارات از مستخدمان عمومی، اهمیت پرورش رهبران شایسته در بخش عمومی بهویژه کارگزاران سطح عالی را به بخش عمدهای از تلاشهای منابع انسانی در چندین کشور جهان تبدیل نموده است.
در دنیای مدرن امروزی هر کشوری برای افزایش ظرفیت حکمرانی و نیز افزایش کارایی و اثربخشی خدمات عمومی نیازمند مدیران و کارکنانی است تا بتوانند بر اساس شایستگیهای خود به ارائه خدمات بهتر به شهروندان - بر اساس منافع عمومی جامعه - بپردازند.
در دهه گذشته نوآوری و دانش به محور توسعه اقتصادی کشورها تبدیلشده و موجب رشد اقتصادی خارقالعادهای در این کشورها شده است و اقتصاد فیزیکی، جای خود را به اقتصاددانشی داده که در آن مهمترین عامل تولید نه نیروی کار و سرمایه بلکه دانش، مهارت و فناوری است - هوسیلد و بکر، - 1996 به نظر مینتزبرگ - 1992 - بانک اطلاعات استراتژیک سازمان در حافظه رایانهها نیست، بلکه در مغز مدیران و کارکنان آن است - سولیمن و اسپونر، . - 2003
سازمانی را نمیتوان یافت که رشدی مستمر و موفقیتی پایدار را تجربه کرده باشد مگر آنکه توسط مدیر یا تیمی از مدیران و رهبران شایسته و کارآمد اداره و هدایتشده باشد - ابوالعلایی و همکاران - 1385 به همین دلیل است که ادبیات مدیریت مملو از تألیفات و مقالات بیشماری است که به استعدادها، مهارتها و تواناییهای خاص مدیران کارآمد اشاره دارند. ازاینرو مقتضی است که سازمانها بکوشند شایستهترین، صالحترین، متعهدترین و بهترین افراد را از بین متقاضیان مشاغل در اجتماع بهویژه برای خدمت در دستگاههای دولتی و خدمات عمومی پیدا کنند و عملیات موردنظر را بر اساس برنامهها و خطمشیهای صحیح انجام دهند. این امر بهمراتب برای مدیران سازمانها که با مجموعهای از نیروهای انسانی بافرهنگها و ارزشهای مختلف در ارتباط است بسیار حائز اهمیت است - کاظمی . - 1380
نبود شایستهسالاری در جامعه و احساس بیعدالتی در جامعه میتواند به فرار مغزها منجر شود. فرار مغزها هنگامی رخ میدهد که افراد شایسته تصور میکنند در حق ایشان اجحاف شده است و عدالت و انصاف وجود ندارد - استوف و همکاران، . - 2002 تجربه نشان داده است که بیشترین مشکلاتی که متوجه نظامهای اداری در سرتاسر سطح جهان میشود به خاطر انتخابهای نادرست رؤسا، معاونین، مدیران ارشد و میانی است . این انتخاب نادرست به خاطر نتوانستن یا نخواستن علاوه بر بیکفایتی و بعضاً فساد ناشی از ناآگاهی به کار آنان عامل مهمی در بههمریختگی امور ازهمگسیخته سازمان میشود - پیترسون، . - 2008
با توجه به اینکه در هر محیط یا سازمان فاکتورهای شایستهسالاری متناسب بافرهنگ اجتماعی متغیر است اولویت آنها در هر سازمان متفاوت است. لذا پژوهشگر در این تحقیق در نظر دارد با توجه به مهمترین مؤلفههای شایستهسالاری در نظام اداری تأثیر آنها را بر انگیزش کارکنان بررسی کند.
بیتوجهی به شایستگی و فقدان سیستم مبتنی بر شایستهسالاری باعث میشود که در سطوح مختلف مدیریتی و در انتصابات مختلف، موقعیت علمی و تخصصی افراد بهعنوان معیار اصلی محسوب نشده و این موضوع موجب میشود تا شایستگان و نخبگان علمی و فنی از ارتقاء و پیشرفت شغلی ناامید شوند بدین ترتیب افراد مذکور باید زیردست کسانی قرار گیرند که فاقد صلاحیت لازم میباشند - گلکار و همکاران، . - 1381
یکی از مشکلات انجام فعالیتها در کشور ما این است که برخی از پروژهها و امور توسط اهلفن انجام نمیشود، درحالیکه افراد شایسته و متخصص وجود دارند. کسانی متولی انجام پروژهها و امور میشوند که صلاحیت علمی آن را ندارند. این کاستیها به علت عدم رعایت قوانین و مقررات در واگذاری پروژهها و عدم احترام به اصل شایستهسالاری است.
-2تعریف واژهها و اصطلاحات
-1-2مهارتهای مدیریت:
مهارتهای موردنیاز مدیران را میتوان بهصورت فنی، انسانی و ادراکی طبقهبندی کرد. مهارت به تواناییهای قابل پرورش شخص که در عملکرد و بقای وظائف منعکس می شود بنابراین منظور از مهارت توانایی به کار بردن مؤثر دانش و تجربه شخصی است. ضابطه اصلی مهارت داشتن، اقدام و عمل مؤثر در شرایط متغیر است.
-2-2نقشهای مدیریت:
همچنین یکی از نظریههای جدید در مدیریت، نظریه نقشهای مدیران است. اساس این نظریه آن است که باید باملاحظه آنچه مدیر انجام میدهد، فعالیتها یا نقشهای وی را معین کرد. - رضائیان، - 1379 از نظر مینتزبرگ مدیران ده نقش متفاوت؛ ولی بسیار مربوط به هم را اجرا میکنند. این ده نقش را میتوان تحت سه عنوان
اصلی نقش اجتماعی، نقش اطلاعاتی و نقش تصمیمگیری گروهبندی کرد - اعرابی و همکاران، - 1379
-3-2انگیزش
اصطلاح انگیزش نخستین بار از واژه لاتین موو که به معنی حرکت است گرفته شد. انگیزه را چرایی رفتار گویند. بهعبارتدیگر هیچ رفتاری را فرد انجام نمیدهد که انگیزه ای یا نیازی محرک آن نباشد. انگیزش انسان اعم از خودآگاه یا ناخودآگاه، ناشی از نیازهای اوست؛ بنابراین در تعریف انگیزه می توان گفت: انگیزه یا نیاز عبارت است از حالتی درونی و کمبود یا محرومیتی که انسان را به انجام یک سری فعالیت وامیدارد - سید جوادین، . - 1386 تعریف دیگر انگیزه به این شکل میباشد که »میل به کوشش فراوان در جهت تأمین هدفهای سازمان بهگونهای که این تلاش در جهت ارضای برخی از نیازهای فردی سوق داده شود« - رابینز، . - 1379
انگیزش یک فرایند زنجیرهای است که با احساس نیاز یا احساس کمبود و محرومیت شروع میشود، سپس خواست را به دنبال میآورد و موجب تنش و کنش بهسوی هدفی میشود که محصول آن، رفتار نیل به هدف است. توالی این فرایند ممکن است منجر به ارضای نیاز شود؛ بنابراین انگیزهها موجب تشویق و تحریک فرد به انجام یک کار یا رفتار میشود درحالیکه انگیزش یک خواست کلی را منعکس مینماید . در تمام تحقیقات انگیزش هنوز جایگاه تنبیه و تشویق بهعنوان انگیزههای بسیار قوی مطرح میباشد و در این رابطه پول بهعنوان ابزاری برای اعطای پاداش مطرح بوده، اما تنها عامل انگیزشی نیست - سید جوادین، . - 1386
-4-2شایستهسالاری:
شایستگی مجموعهای از رفتار، مهارت، دانش، نگرش و ویژگیهای شخصیتی است که بیشترین ارتباط را با عملکرد موفقیتآمیز دارند. - سینات، - 2002
-3 مروری بر تعاریفی که درباره شایستگی و شایسته سالاری آمده است
هایتر - 2008 - معتقد است شایستهسالاری بهمنزله موضوعی بدیع و مجموعهای پیچیده از سازوکارهایی است که میبایست طی فرآیندی بلندمدت، علمی و سنجیده در ادارات و سازمانها استقرار یابد. او بیان میکند لازمه استقرار شایستهسالاری فراهم آوردن زیربناهای مناسب ازنظر ساختاری، نگرشی، قانونی و سازمانی است.
درواقع شایستهسالاری نظامی است که در آن افراد شایسته در مکان و زمان مناسب به کاری منصوبشده و از ایشان بهترین استفاده در راستای اهداف فردی، سازمانی و اجتماعی میشود - آلوسن و کارمن، . - 2001
البته آنچه مسلم است مقاومتهای بسیار زیادی در سازمانها و محیطهای اجتماعی علیه این تفکر وجود دارد. مقاومتهایی که در هم شکستن آنها با توجه به منشأشان کار چندان سادهای نیست ولی جوامع و محیطهای اجتماعی مانند سازمانها و
