بخشی از مقاله
چکیده:
سیما و منظر شهری، پدیدهای ماهوی است که از جوهره و ذات موجودیت شهر نشأتگرفته و در فرهنگ و ادراک مردم ریشه دارد .ویژگیهای محیط شهری بخش قابل تأملی از دانش و عواطف محیطی شهروندان را تحت تأثیر قرار میدهد و میتواند منجر به سرزندگی محیطی نیز گردد .از طرف دیگر، فضای سرزنده فضایی است که سبب ارتقاء سطح تعاملات اجتماعی شود و محرکی برای حضور افراد در محیط باشد. بنابراین میتوان گفت فضاهای سبز در مقیاس محلی ، میتوانند با توجه به عملکرد غالب سکونت در محلات، تأثیر بسزایی در پویایی و سرزندگی آنها داشته باشند .در پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر منظر سبز شهری بر ارتقا حس سرزندگی ، از شیوه توصیفی-تحلیلی استفادهشده است .ابتدا مروری بر مفاهیم منظر شهری و سرزندگی و ارائه شاخصهای تأثیرگذاری منظر سبز شهری در ارتقاء سرزندگی انجام گرفته، سپس با توجه به تجزیه و تحلیل لایههای مطالعاتی زیرین بسیاری در قالب ارائه چک لیستهایی در این زمینه به بررسی و تدقیق شاخصهای بدست آمده پرداختهشده و سپس این شاخصها در نمونه موردی مقاله حاضر یعنی محله سجاد شهر مشهد توسط اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه و برداشت میدانی تحلیلشده است. نتایج بدست آمده حاکی از این است منظر سبز شهری تأثیر زیادی در ارتقاء کیفیت سرزندگی داشته و درواقع در مواجهه ساکنان محله با منظر سبز شهری تصویر ذهنی اولیهای در ذهن آنها شکل گرفته که میتواند دربر گیرنده احساس سرزندگی باشد و منجر به بروز رفتارهای مطلوب شهروندی در محیط شهری شود.
واژه های کلیدی: منظر شهری، منظر سبز، سرزندگی، محله سجاد مشهد
1گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران 2گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران 3دانشجوی ارشد طراحی شهری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد 4دانشجوی ارشد طراحی شهری دانشگاه آزاد اسلامی مشهد
-1 مقدمه:
فضای شهر نقشی اساسی در شکل دادن فهم انسان ها دارد و متقابلاً شهرسازان نیز با توجه به فهم شهروندان و خواست آنها،چهره شهر را تغییر و توسعه می دهند. شهر با عوامل و عناصر عینی، براساس قانون مندی های حاکم بر جامعه در کنار هم ساخته شده است. شهر علاوه بر ساختار تجسمی اش، حامل مفهومی ذهنی است. این مفهوم ذهنی نیز از بهم پیوستن مفاهیم هر یک از اجزای شهر براساس رابطه ای معنایی که هر شی با شی دیگر پیدا می کند، حادث می شود. در نتیجه شهر همچون جامعه، موجودی حیاتمند تلقی می شود. - نوروزی طلب، . - 18 - 21 :1389 با قبول شهر به عنوان موجودی زنده، دیگر نمی توان تنها به ابعاد ظاهری آن نگریست. پدیده ای در شهر حضور دارد که شاخص و نماد درجه کیفیت تمدن وروحیات جمعی اقوام و ملت ها و حاصل تصمیمات و تصورات مردم آن شهر است.
امروزه به دلایل گوناگون تأمین نشاط ،شادی و سرزندگی به عنوان یکی از دغدغه های اصلی طراحی فضا محسوب می شود و تأمین سرزندگی به مثابه یک آرمان مشروع ،در صدر بسیاری از اسناد رسمی شهرسازی و معماری به چشم می خورد،بنابراین اهمیت سرزندگی فضا به مثابه یک هدف و وسیله است. از آنجایی که فضاهای سبز شهری به عنوان بخشی از منظر شهری، عامل اصلی در ساختار سیمای شهری، بهبود شرایط اکولوژیکی، گذران اوقات فراغت و تفریح محسوب می شوند، باعث ارتقاء کیفیت محیط زیست شهری می شوند و با توجه به اینکه فضاهای سبز شهری، محیطی طبیعی را به داخل محیط شهری می برند و فضاهای خشن و بافت مصنوعی شهر ساخته شده را به محیطی آرام بخش و نشاط آور تبدیل می کنند و با رنگ های چشم نواز ، نواهای گوش نواز و هوای پاکیزه ، روح آدمی را برای مقابله با دشواری های زندگی شهری آماده می کند - بهرام سلطانی ، . - 211-13:1381 در ارتقاء کیفیت منظر شهری نقشی اساسی ایفا می کنند.
-2 طرح مسئله:
منظر شهری - چشم انداز شهری - با ابعاد مختلف کالبدی، عملکردی و معنایی خود از اهمیت و جایگاه خاصی در سازمان بصری محیط شهر و کیفیت فضاهای شهری برخوردار است و در یکپارچگی بصری و ساختاری مجموعه ساختمان ها، خیابان ها و مکان هایی که محیط و فضاهای شهری را می سازند، تاثیر گذار است.
شهر همچون موجود زنده باید دارای نشاط و پویایی باشد که برای شهروندان تجلی جذابیت و امنیت کارآمدی را داشته باشد. اهمیت سرزندگی در شهر امری مهم تلقی می شود زیرا سرزندگی در یک شهر به دنبال خود پویایی و احساس تعلق، نشاط را برای شهروندان فراهم میسازد که لازمه یک زندگی سالم و با کیفیت می باشد.
فضای سرزنده فضایی است که سبب ارتقاء سطح تعاملات اجتماعی شود و محرکی برای حضور افراد در محیط باشد؛ منظر سبز نیز بخشی از منظر شهری است که می تواند به مکانی تبدیل شود که شهروندان و ساکنین محلات شهری در آنها بتوانند با ایمنی و آسایش خاطر به تعامل و گفتگو بپردازند. میزان تاثیر روان شناختی و اجتماعی فضاهای سبز شهری بر شهروندان به یک از مباحث مهم و کاربردی در دیگر کشورها تبدیل شده ، به طوری که هر ساله مساحت زیادی از زمین های شهری آنها به این کاربردی بسیار مهم اختصاص داده می شود . بنابر این امروزه می توان فضاهای سبز شهری در کشورهای مختلف را به عنوان یکی از موضوعات اصلی در تکامل و پویایی اجتماعی و روان شناختی شهروندان در قرن حاضر بازشناخت. فضاهای سبز شهری در طول تاریخ شهر نشینی ازاهمیت و تاثیر گذار فزاینده ای بر کیفیت زندگی شهری و شهروندان برخوردار بوده اند. فضاهای سبز شهری به عنوان بخشی از فضاهای باز شهری ، عامل اصلی در ساختار سیمای شهری ، بهبود شرایط اکولوژیکی ، گذران اوقات فراغت و تفریح محسوب می شوند ، تا از این طریق بر کیفیت محیط زیست شهری بیفزاید. از آنجایی که ارتباط تنگاتنگی بین مناظر زیبا و مناظر با هویت وجود دارد ، نفوذپذیری ، انعطاف پذیری و ایجاد پیوند مابین قطعات شهری با گسترش زیرساخت های سبز و ایجاد شبکه های اکولوژیکی در تقلیل معضلات اکولوژیکی و افزایش هویت محیطی شهر نقش مثبتی دارد.
در پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر منظر سبز شهری بر ارتقا حس سرزندگی محلات ، از شیوه توصیفی-تحلیلی استفاده شده است و قصد دارد تا با ارئه و تبیین شاخص های تاثیر منظر سبز شهری در ارتقاء سرزندگی محلات، آنها را در مطالعه موردی که یکی از محلات شهر مشهد - محله سجاد - ، انتخاب شده است تحلیل و سپس تدقیق نماید.
سوال اصلی پژوهش حاضر بدین صورت تعریف گردیده است: " چگونه منظر سبز شهری می تواند کیفیت سرزندگی در محلات شهری را ارتقاء بخشد؟" در این راستا این مقاله در نظر دارد تا با شناسایی و دست یابی به شاخص های موثر در سرزندگی محلات به بررسی و تحلیل تاثیر منظر سبز شهری در ارتقا این شاخص ها در محله سجاد شهر مشهد بپردازد.
-3 روش تحقیق:
در این پژوهش نیز با توجه به ماهیت آن که از نوع پژوهش تحلیلی - توصیفی می باشد از مطالعات کتابخانه ای
