بخشی از مقاله
چکيده
مقدمه : امنتين ١ آديپوکين شناخته شدهاي است که اغلب از بافت چربي احشايي ترشح مي شود. سطوح امنتين ١ با چاقي رابط ه معکوس دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسي تاثير تمرين ايروبيک موزون بر سطوح سرمي امنتين ١ و برخي متغيرهاي آنتروپومتريکي زنان چاق بود.
روشها: ٣۲ زن چاق با ميانگين سني ۸.۲٣±٣٧.۹٤ سال و نمايه توده بدني ٣.٥٤±٣۲.٣٤ کيلوگرم بر متر مربع به طور داوطلبانه انتخاب شدند و به طور تصادفي در دو گروه تجربي و گروه کنترل قرار گرفتند. آزمودني ها در گروه تجربي با شدت ۸٠٧٠ درصد ضربان قلب بيشينه ، هر جلسه به مدت ٦٠٤٥ دقيقه ، سه روز در هفته ، به مدت ۸ هفته به تمرين پرداختند. گروه کنترل در هيچ گونه برنامه ورزشي شرکت نکرد. قبل و بعد از تمرين مقادير امنتين ١ سرم، وزن ، نمايه توده بدن (BMI) و نسبت دور کمر به باسن (WHR) محاسبه شد. دادههاي حاصل با استفاده از آزمون هاي شاپيرو ويلک ، لون ، t وابسته و تحليل کوواريانس(ANCOVA ) ر سطح معناداري ٠٠٥>α يا ٠٠١>α تجزيه و تحليل شدند.
يافته ها:۸ هفته تمرين ايروبيک در گروه تجربي ، با افزايش معنادار سطوح امنتين ١ و کاهش معنادار وزن و BMI همراه بود در حالي که در WHR تغيير معناداري مشاهده نشد بررسي هاي بين گروهي نيز حاکي از افزايش معنادار در مقادير امنتين ١ و کاهش معنادار در مقادير وزن و BMI در گروه تجربي در مقايسه با گروه کنترل بود
نتيجه گيري : به نظر مي رسد که تمرين ايروبيک موزون با افزايش امنتين ١ و کاهش عوامل وابسته به چاقي نقش موثري در سلامت قلب و عروق و بهبود اختلالات مرتبط با چاقي در زنان چاق دارد.
واژگان کليدي : امنتين ١، تمرين ايروبيک ، چاقي
مقدمه
چاقي وضعيت پاتولوژيک مزمني است که عامل خط رزايي براي بسياري از بيماريها شامل سندرم متابوليک ، ديابت نوع دو و بيماريهاي قلبي عروقي به شمار مي آيد [٣١].
شيوع چاقي در حال افزايش است و براساس پيش بيني ها، تعداد افراد مبتلا به چاقي در جهان تا سال ۲٠۲٥ به حدود ٣٠٠ ميليون نفر خواهد رسيد [٤]. چاقي نه تنها با توسعه بافت آديپوز همراه است بلکه با نقصان عملکردهاي مختلف اين بافت مثل التهاب مزمن با درجه پايين و هايپوکسي نيز مرتبط است [٥]. بافت چربي تنها يک بافت ذخيره کننده چربي و انرژي محسوب نمي شود، بلکه به عنوان يکي از غدد درون ريز فعال، چندين سايتوکين کنشگرا به نام آديپوکين ها١ توليد مي کند که با بيان و ترشح آن ها بسياري از اعمال فيزيولوژيکي نظير ايمني ، التهاب و هموستاز انرژي را کنترل مي کند [٦]. از اين رو عدم تعادل در توليد و ترشح اين آديپوکين ها ممکن است باعث توسعه اختلالات متابوليکي و عروقي ناشي از چاقي شود [٧].
آديپوکين هاي مختلفي وجود دارد که از جمله مي توان به ، فاکتور نکروز دهنده آلفا α TNF اينترلوکين ٦ ، رزيستين ، آديپونکتين ، آپلين ، واسپين ، امنتين اشاره کرد [۸].
امنتين ، به عنوان يک آديپوکيني است که از بافت چربي احشايي ترشح مي شود که توسط Yang و همکاران در سال ۲٠٠٣ کشف شد [۹]. امنتين به دو صورت امنتين ١ و امنتين ۲ يافت شده است [١٠ ،۲]. امنتين ١ با وزن مولکولي ٣٤ کيلودالتون ، داراي ٣١٣ اسيد آمينه ، شکل عمده امنتين در پلاسماي خون انسان است [١٣ ،١٠]. اين آديپوکين نقش مهمي در متابوليسم کربوهيدراتها، چربي ها، چاقي ، بيماريهاي قلبي عروقي مرتبط با چاقي ، مقاومت به انسولين ، ديابت نوع يک و دو، پوکي استخوان ، التهاب مزمن روده، بيماري کرون ، سندرم متابوليک ، کنترل چربي خون و کنترل فشار خون دارد [١١ ،١]. يافته ها نشان مي دهد که امنتين ١ با چاقي رابط ه معکوس دارد [١٤].
مط العات اخير نشان دادند سطوح در گردش امنتين ١ در چاقي و اختلالات در رابط ه با چاقي مانند مقاومت به انسولين ، سندرم متابوليک ، ديابت و سندرم تخمدان پلي کيستيک ۹١ کاهش مي يابد [١٥ ،٧ ،۲]. يکي از شاخص هاي مهم آمادگي جسماني وابسته به تندرستي ، اجزاي آنتروپومتريکي ١٠ است که با اندازه گيري درصد چربي بدن ، BMI، وزن و WHR بررسي مي شود که به عنوان عوامل وابسته به چاقي شناخته شدهاند [١٦].
شاخص هاي آنتروپومتريکي و آمادگي جسماني ضمن ارتباط با يکديگر مي توانند بر سطوح امنتين ١ موثر باشند [١٧]. همچنين مطالعات نشان دادهاند که همبستگي 11 معکوس مقادير امنتين ١ با نمايه توده بدن (BMI) و دور کمر و همبستگي مثبت آن با سطوح آديپونکتين و HDLC گزارش شده است [١٧ ،۹]. رژيم غذايي نامناسب و عدم فعاليت بدني از مهم ترين عوامل اضافه وزن و چاقي است که خود از مهم ترين عوامل زمينه ساز بيماريهاي غيرواگيردار محسوب مي شوند [١۸]. نتايج برخي از مط العات حاکي از آن است که شرکت در فعاليت هاي ورزشي به ويژه فعاليت هاي هوازي و به کارگيري عوامل تغذيه اي جهت کنترل وزن بدن مي تواند شيوه مناسبي براي پيشگيري از بيماريهاي ناشي از چاقي و قلبي عروقي باشد [١۹]. عوامل مختلفي از جمله فعاليت ورزشي روي ترشح آديپوکين ها تاثير مي گذارند که پاسخ هر آديپوکاين ، به طور مجزا به شدت ، مدت و نوع فعاليت ورزشي بستگي دارد [۲٠]. در اين خصوص با توجه به نقش مط لوب تمرينات ورزشي در پيشگيري و کاهش بيماري هاي قلبي عروقي و چاقي ، پژوهشگران تاثير شيوههاي مختلف تمرينات ورزشي را بر امنتين ١ مورد بررسي قرار دادهاند.
Saremi و همکاران (۲٠١٠) گزارش کردند که تمرين هوازي موجب بهبود در عوامل خط رزاي قلبي متابوليکي در آزمودني هاي چاق شده بود و اين بهبود با افزايش در غلظت هاي امنتين ١ همراه بود [۲١]. همچنين نمازي زاده و همکاران (١٣۹٣) در پژوهشي به اين نتيجه رسيدند هفته تمرين هوازي سطوح امنتين ١ را در زنان سالمند اضافه وزن و چاق به طور معناداري افزايش داد [۲۲]. در پژوهشي ديگر اميني لاري و همکاران (1393)مشاهده کردند با انجام ١۲ هفته فعاليت هوازي در زنان مسن چاق مبتلا به ديابت نوع دو تغيير معناداري در ميزان امنتين رخ نمي دهد [۲٣]. فتحي و همکاران (1393)نيز عدم تغيير سطوح امنتين ١ را پس از ۸ هفته تمرين مقاومتي در زنان چاق و داراي اضافه وزن نشان دادند [١٤]. تمرينات ايروبيک موزون با توجه به ويژگي هاي خاص آن که عبارتاند از اجراي تمرينات ورزشي با موسيقي موزون ، شادابي و نشاط خاصي به همراه دارد و در بهبود سلامت جسم و روان مفيد مي باشد. تمرينات ايروبيک يک سري حرکات ريتميک و متناوب عضلاني است که ضربان قلب وتنفس را در مدت زمان خاصي بالا مي برند و در قالب معين در سيستم هوازي انجام مي گيرد. هدف تمرينات ايروبيک ، رسيدن به يک تعادل جسماني ، بالا بردن درصد سلامتي و داشتن روحيه خوب است . البته تنها راه اثرگذاري آن ، تمرينات منظم و مداوم مي باشد. امروزه در کشور ما تمرينات ايروبيک موزون مورد توجه ويژه بانوان قرار گرفته است چون به غير از جذابيت بالا، به تقويت سيستم قلبي عروقي و تناسب اندام نيز کمک شاياني مي کند [۲٤]. از آن جا که در دهه اخير علاقه زيادي به مط العاتي که هدف آن ها جلوگيري يا کم کردن اثرات تجمع بافت چرب و تعديل سطوح آديپوکين ها است به وجود آمده است و همچنين با توجه به نگراني ها در مورد شيوع چاقي و اضافه وزن ، ارائه راهکارهاي مناسب براي کنترل و کاهش وزن از راه انجام تمرينات ورزشي به خصوص در زنان چاق بسيار حائز اهميت است تا گام موثري در پيشگيري و کنترل چاقي برداشته شود. علاوه بر اين ، طبق بررسي هاي انجام گرفته پژوهش هاي اندکي در مورد تاثير ورزش و فعاليت بدني به ويژه تمرين ايروبيک بر سطوح امنتين ١ وجود دارد و بيشتر از تمرين هاي استقامتي و مقاومتي استفاده شده است و همچنين اندک پژوهش موجود در اين زمينه به نتايج متناقضي دست يافتند. بنابراين ، پژوهش حاضر در پي يافتن پاسخ به اين سوال است که آيا ۸ هفته تمرين ايروبيک موزون بر مقادير پلاسمايي امنتين ١ و برخي متغيرهاي آنتروپومتريکي زنان چاق تاثير معناداري دارد؟
روشها
روش پژوهش حاضر، نيمه تجربي و طرح پژوهش شامل پيش آزمون و پس آزمون با يک گروه کنترل و يک گروه تجربي مي باشد. در ابتدا با نصب اعلاميه هاي فراخوان در شهرستان زاهدان ، از زنان چاق شهرستان زاهدان که تمايل به اجراي تمرينات ورزشي جهت تعديل وزن و بهبود وضعيت فيزيولوژيک خود داشتند ثبت نام به عمل آمد.
براساس شرايط اوليه شرکت در پژوهش ، ٣٤ نفر از زنان چاق داراي دامنه سني ٤٥۲٥ سال و BMI ٣٥٣٠ کيلوگرم بر متر مربع انتخاب شدند. سپس بعد از توضيح روش کار، از آزمودني ها جهت شرکت در پژوهش ، رضايت نامه کتبي اخذ گرديد و با توجه به پرسشنامه پزشکي و پرسشنامه آمادگي براي شروع فعاليت ورزشي از افرادي که سابقه بيماري، چرخه قاعدگي نامنظم ، مصرف دارو، سيگار و همچنين فعاليت ورزشي منظم در ٦ ماه قبل داشتند، صرف نظر شد و براساس اطلاعات به دست آمده نمونه آماري در ابتداي پژوهش همگن شدند. سپس آزمودني ها به طور تصادفي به دو گروه کنترل )١٥=n( و گروه تجربي )١٧=n( تقسيم شدند. در طول مدت دوره تمرين ، از آزمودني ها خواسته شد تا از انجام ساير فعاليت هاي ورزشي پرهيز کنند و از يک نوع رژيم غذايي که توسط متخصص تغذيه ورزشي طراحي شده بود، استفاده کنند. به آزمودني ها توصيه شد در طول اجراي پژوهش ، رژيم غذايي خود را کنترل کنند و از تغيير رژيم غذايي بپرهيزند.
سنجش هاي آنتروپومتريکي
جهت اندازهگيري شاخص هاي آنتروپومتريکي ابتدا وزن با حداقل لباس و بدون کفش با ترازوي ديجيتالي )با دقت ٠.١( و قد آزمودني ها با استفاده از قد سنج ديواري )با دقت ٠.٥ سحاسبه شد. نسبت دور کمر به دور باسن WHR به وسيله متر نواري غير قابل ارتجاع و بدون تحمل هر گونه فشاري بر بدن فرد و با دقت ١ سانتي متر با اندازهگيري محيط کمر در باريک ترين ناحيه بين دندهاي تا تاج خاصره وتقسيم آن به اندازه محيط لگن در بزرگترين قسمت برآمدگي سريني حاصل شد [۲٥]. تمامي اندازهگيريها يک مرحله قبل از شروع تمرين و مرحله ديگر بعد از اتمام دوره تمرين انجام شد.
برنامه تمريني: گروه تجربي به مدت هشت هفته هر هفته سه جلسه و هر جلسه ٤٥ دقيقه )به تدريج زمان جلسات به ٦٠ دقيقه افزايش يافت ، به اين ترتيب که طي هر هفته ، ۲دقيقه به زمان تمرين اصلي که تمرينات ايروبيک موزون با فشار بالا بود، اضافه شد( با شدت ٧٠ تا ۸٠ درصد ضربان قلب بيشينه به تمرين هوازي پرداختند [۲٦]. تمرين شامل دويدن آهسته و حرکات ايروبيک با فشار پايين Low) (impact و حرکات ايروبيک با فشار بالا (Highimpact)
بود، به اين ترتيب که در هر جلسه ابتدا آزمودني ها به وسيله حرکات کششي ، دويدن آهسته و اجراي حرکات ايروبيک با فشار پايين به مدت ١٥ دقيقه گرم کردند، سپس به مدت ۲٠ دقيقه به عنوان تمرين اصلي ، با شدت ۸٠٧٠ درصد ضربان قلب بيشينه به وسيله حرکات ايروبيک موزون با فشار بالا به تمرين پرداختند و در انتها ١٠ دقيقه سرد کردن اجرا شد. براي تعيين شدت تمرين ، ضربان قلب بيشينه از رابط ه )سن ۲۲٠( محاسبه گرديد [۲٧]. شدت تمرين در هر جلسه با ضربان سنج پولار مدل F92TI ساخت کشور فنلاند کنترل شد. براي اطمينان از صحيح بودن شدت تمرينات، به طور تصادفي در هر جلسه براي تعدادي از آزمودني ها، ساعت و پولار ضربان سنج بسته مي شد. گروه کنترل در طول مدت پژوهش ، در هيچ برنامه تمرين ورزشي شرکت نکرد.
اندازهگيري متغير بيوشيميايي: براي کنترل عادت ماهيانه آزمودني ها، خونگيري در دو مرحله و به فاصله يک هفته انجام شد. زمان شروع تمرينات نيز در دو مرحله و به فاصله يک هفته بود. به طوريکه تمامي افراد در فاز لوتئال دوره ماهيانه خود بودند.
براي اندازهگيري متغيرهاي بيوشيميايي ، در شرايط ١۲ ساعت ناشتايي ٤۸ ساعت پيش از شروع برنامه تمريني و ٤۸ ساعت پس از آخرين جلسه تمرين از وريد آنتي کوبيتال، مقدار ١٠ ميلي ليتر خون توسط متخصص علوم آزمايشگاهي گرفته شد. همه نمونه گيريها در شرايط يکسان ، ساعت ۸ تا ١٠ صبح انجام شد. نمونه هاي خوني پس از سانتريفيوژ و جدا کردن سرم در دماي ۲٠ درجه سانتي گراد نگه داري شدند تا همراه با نمونه هاي خوني پس آزمون ، تحليل شوند. سطوح سرمي امنتين ١ به روش الايزاي ساندويجي و با استفاده از کيت انساني Eastbiopharm با حساسيت ١.٠٣ نانوگرم بر ميلي ليتر ساخت کشور چين آمريکا اندازهگيري شد. به منظور بررسي طبيعي بودن توزيع دادهها از آزمون شاپيرو ويلک و جهت بررسي همگني واريانس دو گروه از آزمون لون استفاده شد. براي تغييرات درون گروهي از آزمون t وابسته و همچنين جهت بررسي معناداري تغييرات بين گروهي متغيرها، از آزمون تحليل کواريانس) (ANCOVAاستفاده شد. همچنين براي تعيين ارتباط سطوح سرمي امنتين ١ با ساير متغيرهاي اندازهگيري شده از ضريب همبستگي پيرسون استفاده شد. در تمام آزمون ها سطح معناداري ٠٠٥>P يا ٠٠١>P در نظر گرفته شد. تجزيه و تحليل دادهها با نرم افزار SPSS نسخه ۲١ انجام گرفت .
يافته ها
ميانگين و انحراف معيار شاخص هاي توصيفي مرحله پيش آزمون دو گروه مورد مط العه در جدول ١ آورده شده است . با استفاده از آزمون t وابسته در گروه تجربي نشان داد بعد از ۸ هفته تمرين ايروبيک در مقادير وزن و BMI کاهش معنادار و در مقادير امنتين ١ افزايش معنادار مشاهده شد )٠٠٥>P(. درحالي که در مقادير WHR تغيير معناداري مشاهده نشد ٠٠٥<P
تغيير تمام متغيرها در گروه کنترل بعد از ۸ هفته ، غيرمعنادار بود براساس آزمون تحليل کواريانس در مقادير وزن ، BMI و امنتين ١ پس آزمون نمودار ١در گروه تجربي در مقايسه با گروه کنترل تفاوت معنا داري وجود داشت در حالي که اين آزمون حاکي ازعدم تفاوت معنا دار در مقادير WHR گروه تجربي در مقايسه با گروه کنترل بود
اندازه اثر آزمون کوواريانس براي امنتين ١ برابر با ٠.۲٣١ و توان آماري برابر با ٠.٧٦٧ حاصل گرديد. براساس ضريب همبستگي پيرسون مشاهده شده در جدول ٣، تغييرات امنتين ١ تنها با تغييرات وزن بدن ، همبستگي معکوس معناداري دارد; بدين معني که معمولاکاهش وزن با افزايش سطح امنتين ١ همراه بوده است .
