بخشی از مقاله
چکیده
محققان معتقدند که کتب درسی یکی از مهم ترین منابع آموزشی جهت انتقال اهداف پایداری و تقویت روحیهی مقاومت در دانش آموزان و قشر نوجوان میتواند به شمار آید. با توجه به این که نحوهی انتقال روحیه ی ایستادگی و مقاومت در برابر دشمنان و زیاده خواهان، بسیار حائز اهمیت بوده و در ارتقای فرهنگ پایداری موثر میباشد؛ لذا بررسی این مهم از ضروریتهای آموزش متون فارسی به حساب میآید.
با این اوصاف این مطالعه در صدد بررسی این مهم یعنی چگونگی کاربرد ادبیات پایداری در کتاب دهم فارسی تعیین شد. روش تحقیق مورد استفاده توصیفی تحلیلی بوده و با ابزار سندکاوی و کتابخانه ای کتاب حاضر بررسی شده و داده جمع آوری گردیدند. نتایج نشان میدهد که توجه نویسندگان کتب درسی به ذکر ارزشهای مقاومت و پایداری در جهت نشان دادن مسیر درست به نوجوانان که از طریق پایداری صورت میگیرد مانند یک چراغ راهنما بوده است و به صورتهای مستقیم و غیر مستقیم به آن پرداخته شده و در بیان یک الگوی کامل جهت القای روحیهی پایداری و مقاومت در دانش آموزان تلاش شده است.
.1 مقدمه
ادبیات وسیله ای است که میتوان با اتکا به آن بسیاری از مفاهیم را به شکلی زیبا نمایان ساخت به طوری که بتواند تاثیرگذاری بسزایی داشته باشد.
پایداری و مقاومت در اسلام و قرآن کریم بسیار مورد توجه قرار گرفته است و آیات صریحی در مورد آن وجود دارد چنان چه آیهی اِ - ستَقِم کَما اُمِرتَ... - گواه همین موضوع است و یا ایستادگی پیامبر - ص - در مقابل کفار به همراه مسلمان در شعب ابی طالب این نکته را نمایان میسازد که تنها راه پیروزی در مقابل مستکبران و ظالمان ایستادگی بوده و نباید در مقابل آنها سر تعظیم فرود آورد.
ادبیات پایداری، ادب فریاد و شکوهی مردم ظلم دیده ای است که شاعران آشنا با درد و ظلم، آن را به بهترین نحو به تصویر میکشند و نمایان میسازند تا بدین شکل، پایداری و مقاومت ملتی را که زیر ظلم و ستم ظالمان هستند، به جهانیان اعلام کنند. به بیان دیگر و بهتر ادبیات پایداری و ایستادگی زبان رسای دردها و رنجهایی است که در برهه ای از تاریخ بر ملتی گذشته است و مردم آن کشور، آن را متحمل شده اند، یا فریادی است از روی شجاعت در مقابل ظالمان و ستمگران که از مردم یک کشور طلب میکنند که از ذلت و خواری که نتیجهی تسلیم شدن است، دوری گزینند.
در ادبیات فارسی از قدیم الایام همواره شاعران و نویسندگانی بودند که به مضامین و مفاهیمی هم چون، وطن و لزوم دفاع از آن, وحدت و همبستگی ملی و اتحاد میان افراد جامعه, پیشرفت و تجد، ستیز با نفاق و دورویی, انتقاد از حاکمان و پادشاهان ظالم و .... توجه داشته و تصاویر بسیار بدیعی را توانسته اند ارایه دهند.
از طرفی کتاب های درسی یکی از راههایی است که به وسیله ی آن میتوان بسیاری از موارد را در قالب داستان و شعر و... به فرزندان خود انتقال داد تا آن مفاهیم به طور ریشه ای در آنها نهادینه گردد.
با توجه به این که ادبیات پایداری در جهان و دنیای امروز در میان ملل مختلف از اهمیت بالا و بسزایی برخوردار است لذا توجه به این نوع از ادبیات و مفاهیم آن در کتابهای درسی اهمیت دوچندان و بسزایی پیدا میکند چرا که آشنایی کودکان و نوجوانان و بهتر است بگوییم نسل آینده، با مفهوم و مفاهیم پایداری و ایستادگی و الگوهای آن بسیار حائز اهمیت میباشد و کودکان و نوجوانان را در آینده برای ایستادگی و مقاومت در مقابل ظالمان و ستمگران آماده کرده و در حقیقت زمینههای پایداری را، هم در آنها ایجاد و هم تقویت میکند.
تأمّلی در نحوهی کاربرد ادبیات پایداری در کتاب فارسی دهم رسول بهنام، سجاد رضایی، علی کریمی، پویا فریاد خواه با این اوصاف و با توجه به اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی در آموزش و پرورش، بدیهی است که تبیین جلوههای ادبیات پایداری در کتابهای درسی امری بسیار حائز اهمیت بوده وگذشتهی سرخ و آیندهی سبز را به خوبی ترسیم مینماید.
فرهنگ کشوری که ما در آن زندگی میکنیم همواره با ایستادگی و پایداری در برابر ظالمان جهان و ملتهای متجاوز همراه بوده است و دلاوریهای فرزندان این مرز و بوم چه در دوران دفاع مقدس و چه در دوران ماقبل آن که یکی از جلوههای ادبیات پایداری است باید در کتابهای درسی اولا مورد توجه قرار گیرد و دوماً تبیین و مشخص شود.
از این رو این مطالعه با هدف تشخیص و تبیین جلوههای ادب پایداری در کتاب تازه تالیف فارسی دهم شکل گرفت تا فرضیههایی همچون به کاررفت ادب مقاومت و چگونگی آن تبیین گردد.
ادبیات و پیشینهی تحقیق
بررسی انجام گرفته معلوم میدارد که به دلایلی ازجمله تازه تالیف بودن این کتاب، بررسی خاصی از منظر ادبیات پایداری در آن صورت نگرفته است هر چند در بخش ادب مقاومت در سایر کتابها تلاشهایی وجود دارد که این مطالعه از آنها بی خبر نبوده و در ذیل به تعدادی از آنها اشاره میشود:
- انصاری، زینب، - 1392 - ، جلوههای ادب پایداری در داستان های کوتاه علی حجازی، دانشگاه شیراز، پایان نامه ارشد
- باقری، ساعد، - - 1389 شعر امروز، انتشارات انجمن شاعران
- بصیری، محمد صادق، - - 1388 سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنرکرمان، پایان نامه ارشد
- خجسته مقال، زهرا، - 1392 - جلوه ای مقاومت و پایداری در شعر شاعران زن معاصر، دانشگاه ارومیه، پایان نامه ارشد
- محقق، جواد، - - 1390 بیداری کلمات، انتشارات روایت فتح
روش شناسی و ابزار پژوهش
روش این پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و دادهها با استفاده از روش تحلیل محتوا به شیوه سند کاوی و به گونهی معمول - با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنت و استفاده از سایتهای
