بخشی از مقاله
چکیده
محققان معتقدند که کتب درسی یکی از مهم ترین منابع آموزشی جهت انتقال اهداف پایداری و تقویت روحیه ی مقاومت در دانش آموزان و قشر نوجوان می تواند به شمارآید. از آن جایی که نحوه ی انتقال روحیه ی ایستادگی و مقاومت در برابر دشمنان و زیاده خواهان، بسیار حائز اهمیت بوده و در ارتقای فرهنگ پایداری موثر می باشد؛ بررسی این مهم از ضروریت های آموزش متون فارسی به حساب می آید. با این اوصاف این مطالعه در صدد بررسی این مهم یعنی چگونگی کاربرد ادبیات پایداری در کتاب دهم فارسی تعیین شد.
روش تحقیق مورد استفاده توصیفی- تحلیلی بوده و با ابزار سندکاوی و کتابخانه ای کتاب حاضر بررسی شده و دادهها جمع آوری گردیده اند. نتایج نشان می دهد که توجه نویسندگان کتب درسی به ذکر ارزشهای مقاومت و پایداری در جهت نشان دادن مسیر درست به نوجوانان که از طریق پایداری صورت می گیرد، خوب بوده و این مهم به صورتهای مستقیم و غیر مستقیم درجای جای کتاب نمود پیدا کرده است. و باید اذعان نمود که نویسندگان در ترسیم یک الگوی کامل در این خصوص جهت القای روحیهی پایداری و مقاومت در دانش آموزان تلاش کرده اند.
مقدمه
ادبیات وسیلهای است که میتوان با اتکا به آن بسیاری از مفاهیم را به شکلی زیبا نمایان ساخت به طوری که بتواند تاثیرگذاری بسزایی داشته باشد.
پایداری و مقاومت در اسلام و قرآن کریم بسیار مورد توجه قرار گرفته است و آیات صریحی در مورد آن وجود دارد چنان چه آیه ی اِ - ستَقِم کَما اُمِرتَ... - گواه همین موضوع است و یا ایستادگی پیامبر - ص - در مقابل کفار به همراه مسلمان در شعب ابی طالب این نکته را نمایان می سازد که تنها راه پیروزی در مقابل مستکبران و ظالمان ایستادگی بوده و نباید در مقابل آن ها سر تعظیم فرود آورد.
ادبیات پایداری، ادب فریاد و شکوهی مردم ظلم دیدهای است که شاعران آشنا با درد و ظلم، آن را به بهترین نحو به تصویر می کشند و نمایان می سازند تا بدین شکل، پایداری و مقاومت ملتی را که زیر ظلم و ستم ظالمان هستند، به جهانیان اعلام کنند. به بیان دیگر و بهتر ادبیات پایداری و ایستادگی زبان رسای دردها و رنجهایی است که در برههای از تاریخ بر ملتی گذشته است و مردم آن کشور، آن را متحمل شده اند , یا فریادی است از روی شجاعت در مقابل ظالمان و ستمگران که از مردم یک کشور طلب می کنند که از ذلت و خواری که نتیجه ی تسلیم شدن است، دوری گزینند.
در ادبیات فارسی از قدیم الایام همواره شاعران و نویسندگانی بودهاند که به مضامین و مفاهیمی هم چون، وطن و لزوم دفاع از آن, وحدت و همبستگی ملی و اتحاد میان افراد جامعه, پیشرفت و تجدد, ستیز با نفاق و دورویی, انتقاد از حاکمان و پادشاهان ظالم و .... توجه داشته و تصاویر بسیار بدیعی را توانسته اند ارایه دهند.
از طرفی کتاب های درسی یکی از راههایی است که به وسیلهی آن می توان بسیاری از موارد را در قالب داستان و شعر و... به فرزندان خود انتقال داد تا آن مفاهیم به طور ریشه ای در آنها نهادینه گردد.
ادبیات پایداری در جهان امروز در میان ملل مختلف از اهمیت بالا و بسزایی برخوردار شده است لذا توجه به این نوع از ادبیات و مفاهیم آن در کتاب های درسی اهمیت دوچندانی پیدا می کند چرا که آشنایی کودکان و نوجوانان با مفهوم و مفاهیم پایداری و ایستادگی و الگوهای آشنا شده و آن ها را در آینده برای ایستادگی و مقاومت در مقابل ظالمان و ستمگران آماده می نماید.
با این اوصاف و با توجه به اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی در آموزش و پرورش، بدیهی است که تبیین جلوه های ادبیات پایداری در کتاب های درسی امری بسیار حائز اهمیت بوده وگذشته ی سرخ و آینده ی سبز را به خوبی ترسیم می نماید.
فرهنگ کشوری که ما در آن زندگی می کنیم همواره با ایستادگی و پایداری در برابر ظالمان جهان و ملت های متجاوز همراه بوده است و دلاوری های فرزندان این مرز و بوم چه در دوران دفاع مقدس و چه در دوران ماقبل آن که یکی از جلوه های ادبیات پایداری است باید در کتاب های درسی اولا مورد توجه قرار گیرد و دوماً تبیین و مشخص شود.
از این رو این مطالعه با هدف تشخیص و تبیین جلوه های ادب پایداری در کتاب تازه تالیف فارسی دهم شکل گرفت تا فرضیه هایی همچون به کاررفت ادب مقاومت و چگونگی آن بهتر و بیشتر تبیین گردد.
ادبیات و پیشینه ی تحقیق
بررسی انجام گرفته معلوم می دارد که به دلایلی ازجمله تازه تالیف بودن این کتاب، بررسی خاصی از منظر ادبیات پایداری در آن صورت نگرفته است هر چند در بخش ادب مقاومت در سایر کتاب ها تلاش هایی وجود دارد که این مطالعه از آن ها بی خبر نبوده و در ذیل به تعدادی از آن ها اشاره می شود:
- انصاری، زینب، - 1392 - ، جلوه های ادب پایداری در داستان های کوتاه علی حجازی، دانشگاه شیراز، پایان نامه ارشد
- باقری، ساعد، - - 1389 شعر امروز، انتشارات انجمن شاعران
- بصیری، محمد صادق، - - 1388 سیر تحلیلی شعر مقاومت در ادبیات فارسی، دانشگاه شهید باهنرکرمان، پایان نامه ارشد
- خجسته مقال، زهرا، - 1392 - جلوه ای مقاومت و پایداری در شعر شاعران زن معاصر، دانشگاه ارومیه، پایان نامه ارشد
- محقق، جواد، - - 1390 بیداری کلمات، انتشارات روایت فتح
روش شناسی و ابزار پژوهش
روش این پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و داده ها با استفاده از روش تحلیل محتوا به شیوه سند کاوی و به گونه ی معمول - با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنت و استفاده از سایت های گوناگون - در کتاب ادبیات فارسی دهم استخراج و تجزیه و تحلیل شده اند.
