بخشی از مقاله
چكيده:
هدف از پژوهش حاضر، تحليل محتواي كتاب شيمي پايه دهم - متن، پرسش ها و تصاوير - از منظر فعال و غيرفعال بودن براساس روش ويليام رومي در سال تحصيلي ٩٦- ١٣٩٥ ميباشد. جامعه مورد مطالعه در اين پژوهش، كتاب شيمي پايه دهم بوده كه كل كتاب به عنوان نمونه، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. ابزار گردآوري اطلاعات، سياههي تحليل مبتني بر روش ويليام رومي است كه براساس مباني نظري تهيه و روايي آن توسط متخصصان علومتربيتي تأييد شده است. واحد مطالعه، درسهاي مندرج در كتاب و واحد تجزيه و تحليل، متن، پرسشها و تصاوير كتاب است كه بر اساس مقولههاي فعال و غيرفعال توسط فرمول ويليام رومي تحليل و ضريب درگيري آنها مشخص شده است. نتايج به دست آمده نشان ميدهد كه متن كتاب شيمي دهم با ضريب درگيري 0/64 فعال قلمداد ميشود. تصاوير كتاب با ضريب درگيري ٤٧/٠ فعال محسوب بوده و سوالات با ضريب درگيري ∞ از دانشآموز ميخواهد تا به نوعي تجزيه و تحليل بپردازد.
واژههاي كليدي: تحليل محتوا، شيمي، پايه دهم، ويليام رومي، فعال و غير فعال.
١- مقدمه
تدوين، اصلاح و تغيير كتب درسي از نيازهاي مبرم نظام آموزشي هر كشوري است كه از اين طريق بتوان به تدوين و طرح محتواي كتب جديدي دست يافت و دانشآموزان را با سير پيشرفت جهاني و كشوري، همگام ساخت و نيز به اصلاح و تغيير محتوايي كتب دست زد تا از اين طريق مطابق نياز فراگيران، موضوع درسي و جامعه حركت كنند. در اين راستا گروه تأليف و تدوين كتب درسي، اقدام به تدوين كتاب جديد التأليفي تحت عنوان "شيمي در مسير توسعه پايدار" كرد. محققين نيز در اين راستا به تحليل محتوايي اين كتاب پرداختهاند و در اين راستا از روش تجزيه و تحليل محتوايي ويليام رومي استفاده نمودهاند.
تحليل محتوا نوعي بررسي اسناد و مدارك ميباشد كه ممكن است شخص پژوهشگر يا افراد ديگر به جمعآوري آن پرداخته باشد.بدون ترديد مهمترين عنصر يك كتاب درسي محتواي آموزشي آن است. بنابراين اصليترين بعد تحليل محتواي درسي به اين بعد تأكيد دارد. همانگونه كهقبلاً نيز اشاره شد، محتواي كتاب درسي طيف وسيعي از عناصر و بخشهاي نوشتاري و ترسيمي كتاب درسي را در بر ميگيرد و محتواي آموزشي با توجه به خواستهاي جامعه و دانشآموزان و الزامات و موضوعات درسي تدوين شده است - حسن مرادي، ١٣٨٨ - ١.محتوا بايد مفاهيم اساسي يك رشته يا موضوع درسي را مجسم كند، روشهاي تحقيقات اجرا شده در رشتههاي علمي را مشخص كند، قدرت تخيل دانشآموزان را تحريك كند و آنان را به تفكر وادارد و در عين حال، قابل درك هم باشد - شريعتمداري، ١٣٨٧ - ٢.
يافتن نسبت بين اهداف و محتوا به منظور بهبود محتواي موجود، علت اصلي تحليل محتوا خواهد بود اما موضوع به همين جا ختم نميشود چنانچه در تعاريف مختلف از محتوا نيز مشاهده شده است محتوا داراي عناصر متعدد و پيچيده اي است ضمن آنكه جنبههاي مختلفي را نيز در بر دارد. از اين رو يكي از دلايل تحليل محتوا تشخيص اين عناصر و آن جنبه هاست - يار محمديان، ١٣٨١ - ٣.محتواي مطلوب كتابهاي درسي مي تواند دانشآموزان را به چالش فكري وادارد و از جمود فكري و ذهني رها سازد و پاسخگوي نيازمنديهاي عصر جديد انسان ها باشد - آقازاده، ١٣٨٥ - ٤.موفقيت يك نظام آموزشي در گرو هماهنگي اجزاي متشكله با يكديگر و هم سويي اجزا در جهت تحقق اهداف و تناسب آن با ويژگيهاي مخاطبان آموزشي است. اطمينان از اين تناسب نياز به بررسي و تحليل محتوا دارد - رئيس دانا،١٣٨٦ - ٥.اين تحليل محتوا به برنامهريزان و مؤلفان كتب درسي كمك ميكند تا در هنگام تدوين، گزينش و انتخاب محتواي كتب درسي دقت بيشتري نموده و ضمن تسهيل يادگيري، زمينه پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را فراهم آورند - يارمحمديان، ١٣٨١ - .
سوالات تحقيق
آيا متن كتاب شيمي پايه دهم متوسطه محتواي فعال قلمداد ميشود؟
آيا تصاوير كتاب شيمي پايه دهم متوسطه فعال قلمداد ميشوند؟
آيا سوالات كتاب شيمي پايه دهم متوسطه فعال قلمداد ميشوند؟
آيا محتواي كتاب شيمي پايه دهم متوسطه با رويكرد پژوهشي و دانشآموز محور تأليف شده است؟
روش تحقيق
اين تحقيق به روش تحليل محتوا و با استفاده از تكنيك ويليام رومي انجام شده است.
جامعه آماري
جامعه آماري اين تحقيق كتاب شيمي پايه دهم متوسطه ميباشد كه در سال ١٣٩٥ به چاپ رسيده است.نمونه مورد بررسي شامل متون، تصاوير و پرسشهاي منتخب از كل كتاب شيمي دهم ميباشد.
ابزار جمع آوري اطلاعات
براي استخراج فراواني طبقات در سه بخش متن، تصاوير و سوالات از تحليل محتواي ويليام رومي استفاده گرديد. ابتدا با بررسي كتاب شيمي پايه دهم تعداد كلي متن، سوالات و تصاوير بدست آمد. در اين بررسي، تمرينهاي دورهاي انتهاي فصل با عنوان سوالات مورد ارزشيابي قرار گرفت و سوالات مربوط به خود را بيازماييد، با هم بينديشيم، پيوند با رياضي، كاوش كنيد و.... جزو سوالات ضمن متن در نظر گرفته شدهاند.
٢- روش ويليام رومي در تحليل محتواي كتب درسي
مراحل اصلي تحليل محتوا عبارتند از: تعيين هدف، نمونه گيري، رمزگذاري، مقولهبندي، طبقهبندي مقوله ها، ارزيابي عيني طبقهها. هدف روش تحليل محتواي ويليام رومي بررسي اين است كه آيا كتاب و يا محتواي مورد نظر، دانشآموزان را به طور فعال با آموزش و يادگيري درگير مينمايد؟ به عبارت ديگر هدف اين است كه بسنجيم آيا كتاب به شيوه فعالي تدوين و تنظيم شده است يا خير؟ درباره
