بخشی از مقاله
چکیده:
هدف انجام این پژوهش بررسی رابطه تئوری ذهن شناختی در کودکان مبتلا به اختلالات درونی ساز و همتایان سالم است که به روش همبستگی صورت گرفت. در این پژوهش 160 دانش آموز دختر پایه سوم، چهارم، پنجم و ششم ابتدایی که در سال تحصیلی 96-95 مشغول به تحصیل بودند به شیوه خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش سیاهه رفتاری کودک آخنباخ و آزمون درک اقدام نادرست کودکان بود. به منظور تحلیل داده ها از روش همبستگی پیرسون استفاده شد.
یافته ها نشان دادند که تئوری ذهن شناختی با اختلالات درونی ساز در کودکان دارای رابطه منفی معناداری در سطح 0/01 است - ضریب همبستگی پیرسون برابر با . - 0/287 هم چنین تئوری ذهن شناختی با خرده مقیاس های افسردگی و جسمانی سازی در سطح 0/05 به ترتیب با ضرائب همبستگی 0/165 و 0/157 دارای رابطه منفی معناداری است ولی با خرده مقیاس اضطراب رابطه معناداری ندارد - .. - 0/086 نتیجه گیری: توانایی تئوری ذهن شناختی در کودکان دارای اختلالات درونی ساز نسبت به همتایان سالم ضعیف تر است.
-1 مقدمه:
در سه دهه اخیر توجه به ویژگی های تحولی کودکان در پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات و اختلالات روانشناختی رو به افزایش بوده است. در این راستا محققان به نقش تعیین کننده دیدگاه تحولی که بر اساس آن، مشکلات روانشناختی کودکان ناشی از انحراف یک یا چند حوزه رشد زیست شناختی، شناختی، ، هیجانی، رفتاری و اجتماعی است، اشاره دارند - خدایاری فرد و سهرابی،. - 1390 در حوزه شناختی مولفه تئوری ذهن از عوامل بسیار تاثیرگذار بر روند تحول کودک است که نقصان در آن موجب به خطر افتادن سلامت روان در کودک میگردد
رشد و تحول رفتاری سالم در کودکان و پیشگیری از مشکلات رفتاری - هیجانی در آنها در سطح فردی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است - مونت گومری و ماندرس2 ، . - 2015 وجود اختلالات روانی در کودکی علت مهم آسیب و اختلال روانی و شخصیتی در بزرگسالی است - رابینز و پورین3 ،2008 به نقل از صالحی نژاد و همکاران،. - 2011 در یک تحقیق طولی نشان داده شده است که 73/9 درصد بزرگسالانی که تشخیص یک اختلال روانپزشکی گرفتهاند، قبل از 18 سالگی و 50 درصد آن ها قبل از 15 سالگی دچار مشکلات رفتاری B هیجانی بوده اند.
همچنین بر اساس آمار 20 - 40 درصد کودکان دنیا تشخیص یک اختلال روانپزشکی مشخص گرفتهاند - ماش و برکلی ،. - 2014 بر این اساس شناسایی عوامل موثر بر اختلالات درونی ساز به منظور درمان و پیشگیری این اختلالات به ویژه در کودکان و نوجوانان حائز اهمیت است.
انسان همواره نیازمند درک و پیش بینی رفتار دیگران است تا در صورت لزوم تغییراتی را در خود ایجاد کرده و به آن ها واکنش مناسب نشان دهد. مولفه تئوری ذهن عاملی اساسی در برقراری روابط اجتماعی موفقیت آمیز هستند - یوکرمن7، . - 2010 شواهد پژوهشی حاکی از ضرورت بهره مندی از توانایی های تئوری ذهن به منظور انجام کارکردهای رفتاری و اجتماعی روزانه است
کنش ها و عملکردهای روانی که زمینه روابط متقابل اجتماعی هستند و شامل ادراک، تفسیر و تولید پاسخ به اهداف، نیات و رفتارهای دیگران هستند را شناخت اجتماعی - Social Cognition - می نامند که موجب تسهیل و یا فهم تعاملات اجتماعی می گردد.
به عنوان مهم ترین بخش شناخت اجتماعی، قضاوتی است پیرامون حالت های ذهنی - هیجان، باورها و مقاصد - خود و دیگران و آگاهی به این موضوع که دیگران نیز دارای حالت های ذهنی متفاوتی هستند - نیل، سوزا و سامسون9، . - 2015 تئوری ذهن عنصر مهمی از مجموعه توانایی های است که »هوش اجتماعی« نامیده می شود. طی دو دهه اخیر مطالعه در مورد اینکه کودکان در رابطه با ذهن خودشان و دیگران چه می دانند بسیار مورد توجه قرار گرفته و رو به افزایش است
پژوهشگران برای تئوری ذهن دو مولفه برشمرده اند: »تئوری ذهن هیجانی« که به اسناد حالات هیجانی به دیگران اشاره دارد و »تئوری ذهن شناختی« که به آگاهی از باورها و مقاصد دیگران مربوط می شود
طی دو دهه اخیر تئوری ذهن در زمینه های روان شناسی تحولی، روان شناسی اجتماعی و علوم عصب نگر شناختی مورد مطالعه قرار گرفته و اغلب به ارتباط آن با همدلی - ایموتا و همکاران11، - 2016، اختلال های روان شناختی و روان پزشکی و بررسی زیربنای عصبی آن پرداخته اند -
توانایی تئوری ذهن در بسیاری از اختلالات روان شناختی و روان پزشکی مانند وسواس فکری-عملی - سایین و همکاران، - 2010، اختلالات خلقی - نجاتی و همکاران،1391؛ فخاری و همکاران،1392؛ زراعتکار و همکاران 1391؛ اینو و همکاران،2004؛ بورا و همکاران12، - 2015 و اضطراب اجتماعی - هزل و مک نالی13، - 2014 و به طور کلی اختلالات درونی ساز آسیب می بیند. به طور کلی اختلالات درونی سازی شده به اختلالاتی اشاره دارد که ماهیت درون فردی دارند و به شکل کناره گیری از تعاملات اجتماعی، بازداری، اضطراب و افسردگی متجلی می شوند. در اختلالات درونی سازی شده جهت مشکلات متوجه خود فرد است.
مشکلاتی از قبیل اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی و شکایات جسمانی در این طبقه قرار می گیرند - آخنباخ و رسکولار، . - 2000 داشتن نظریه ی ذهن، یک مزیت قدرتمند انتخاب گر را فراهم می کند، بدین مفهوم که فرد می تواند حالات ذهنی طرف مقابل را از قبل شناسایی و ارزیابی نموده و پاسخ مناسبی را در قبال آن آماده کند
در پژوهش های صورت گرفته در داخل و خارج کشور بیشتر به رابطه تئوری ذهن با اختلالات، در بزرگسالان پرداخته شده است - هانفلدتا ، 2013 ؛ هزل و مک نالی ،2014؛ اشنکل و همکاران ،2013؛ سایین و همکاران ،2010؛ فخاری و همکاران، 1393؛ نجاتی و همکاران ، - 1391 هم چنین تعداد کمی از آن ها به بررسی تئوری ذهن شناختی آن هم در کودکان پرداخته اند. بنابراین این سوال قابل طرح است که آیا تئوری ذهن شناختی با اختلالات درونی ساز در کودکان ارتباط دارد و این ارتباط در کودکان سالم چگونه است؟
-2 روش تحقیق:
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است . جامعه آماری در پژوهش حاضر، شامل تمامی دانش آموزان دختر در مقاطع تحصیلی سوم تا ششم ابتدایی - سن 9-12 سال - شهر تهران هستند. حجم نمونه در این پژوهش 160 نفر است.
در این پژوهش، شرکت کنندگان به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، از مدارس شهر تهران انتخاب شدند. در این روش، افراد جامعه به طور تصادفی با توجه به سلسله مراتبی از انواع واحد های جامعه انتخاب می شوند
در این پژوهش ابتدا از هر منطقه جغرافیایی شهر تهران، یعنی شمال، جنوب، شرق و غرب یک منطقه آموزش و پرورش به طور تصادفی انتخاب گردید. سپس از هر منطقه 2 مدرسه و از هر مدرسه 3 کلاس درسی به طور تصادفی انتخاب شد. در مطالعه حاضر، ابتدا آزمون سیاهه رفتاری کودک - - CBCL با درج یک شماره خاص روی هر برگه به والدین داده شد و پس از پاسخ دهی والدین به پرسش نامه، جمع آوری شد. سپس آن ها را نمره گذاری کرده و افراد سالم و دارای اختلال - با نمره گذاری بالینی - مشخص شده و از یکدیگر جدا شدند. از هر کلاس 5 دانش آموز سالم و 5 دانش آموز دارای اختلال به وسیله عددهای موجود در پرسش نامه والدین، که کودکان آن ها را یادداشت کرده بودند، بیرون کشیده شدند سپس آزمون و تئوری ذهن شناختی را در محیطی آرام و ساکت پاسخ دادند. مدت زمان پاسخ گویی به آزمون توسط هر فرد 45 دقیقه بود.
برای جمع آوری داده ها از آزمون سیاهه رفتاری کودک اخنباخ و آزمون درک اقدام نادرست کودکان استفاده شد.
آزمون سیاهه رفتاری کودک که توسط آخنباخ - 1991 - ساخته شده است دارای دو بخش مهارت ها و مشکلات رفتاری- هیجانی است که برای کودکان و نوجوانان 6 تا 18 ساله مناسب است. بخش مشکلات رفتاری آن در برگیرنده 113 گویه سه گزینه ای " درست نیست، تاحدودی یا برخی اوقات درست است و به طور کامل یا بیشتر اوقات درست است" است که روی مقیاس لیکرت صفر تا دو درجه ای نمره گذاری می شود. البته گویه 113 حالت توضیحی دارد و خود شامل پنج گویه دیگر است که با این حساب تعداد گویه ها به 118 می رسد.
این بخش در برگیرنده 8 خرده مقیاس گوشه گیری، شکایت بدنی، اضطراب-افسردگی، مشکلات اجتماعی، مشکلات تفکر، مشکلات توجه، رفتارهای بزهکارانه و رفتارهای پرخاشگرانه است. از میان این 8 خرده مقیاس، سه خرده مقیاس گوشه گیری، شکایت های بدنی، اضطراب-افسردگی به عنوان مشکلات درونی شده، دو خرده مقیاس رفتارهای بزهکارانه و رفتارهای پرخاشگرانه به عنوان مشکلات برونی شده و سه خرده مقیاس مشکلات اجتماعی، مشکلات تفکر و مشکلات توجه به عنوان مشکلات بینابینی در نظر گرفته می شوند. یزدخواستی و عریضی - 1390 - میزان آلفای کرونباخ سه نسخه پدر/مادر، معلم و کودک را به ترتیب %90، %93 و %82 به دست آوردند.
