بخشی از مقاله
خلاصه
دامنه خطر در کلانشهرهای ایران به گونه ایست که هرگاه سخن از فجایع بزرگ بشری در آینده تاریخ به میان می آید شاید تهران اولین شهری باشد که به ذهن متبادر می گردد. مطالعه حاضر بیانگر این مطلب است که بین اخلاق حرفه ای و تاب آوری شهری رابطه معناداری وجود دارد و بخش قابل توجهی از آسیب پذیری سکونتگاه های شهری بویژه کلان شهرها ناشی از نارسایی های موجود در ابعاد و مولفه های مربوط به اخلاق حرفه ای در سازمان های مرتبط نظیر سازمان نظام مهندسی، سازمان ها و مراجع آموزش حرفه ای و صنوف ساختمانی است.
1. مقدمه
بلایای اتفاق افتاده در سالیان اخیر بیانگر این موضوع است که جوامع و افراد به صورت فزایند های آسیب پذیرتر شده و ریسکها نیز افزایش یافته اند. با این حال، کاهش ریسک و آسیب پذیری اغلب تا بعد از وقوع سوانح نادیده انگاشته می شوند - مایانگ1، 2007؛ آنادین و روتری2، . - 2012 در شرایطی که ریسک و عدم قطعیت ها در حال رشد می باشند، تاب آوری به عنوان مفهوم مواجهه با اختلالات، غافلگیریها و تغییرات معرفی می شود - میتچل3، . - 2012 دو نوع استراتژی برای مواجهه با سوانح وجود دارد که عبارتند از: استراتژ یهای پیش بینی و استراتژیهای تاب آوری
برخی از شهرهای جهان، با وجود ای نکه مدام مجبور به تطابق با تغییر شرایط پیرامون بوده اند، سابقه طولانی در پذیرش مداوم ساکنان و ادامه حیات شهری دارند. قاهره، استانبول، بغداد و تهران و بسیاری از شهرهای ایران از این گونه شهرها هستند که در کل دوران هزاره دوم از بزرگترین شهرهای جهان اسلام محسوب می شدند. - هریسون و پیراک5، - 2000، بنابراین بدون مطالعه و تحقیق روشن است که برخی شهرها قادر به سازگاری بهتر و بازآفرینی بیشتر در مقابل تهدیدات و حوادث پیش بینی نشده، نظیر زلزله بوده اند، که تحلیل گران از مفهوم سازگاری و بازآفرینی اشاره شده به عنوان تاب آوری یاد می کنند.
2. اهمیت مساله
امروز در تجزیه و تحلیل رفتار سازمان ها، پرداختن به اخلاق و ارزش های اخلاقی یکی از الزامات است. نماد بیرونی سازمان ها را رفتارهای اخلاقی آنها تشکیل میدهد که خود حاصل جمع ارزش های گوناگون اخلاقی است که در آن سازمان ها، ظهور و بروز یافته است. در شرایط کنونی رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زیادی را در بخشهای دولتی و غیردولتی به وجود آورده است.
ایران به لحاظ شرایط جغرافیایی و زمین شناختی در زمره کشورهایی است که آسیب پذیری بسیار زیادی در برابر سوانح طبیعی دارد، به طوری که 31 /7 درصد از کل مساحت آن در مناطق در معرض خطر سوانح طبیعی واقع شده و 70 درصد از جمعیت کشور در مناطق در معرض خطر سوانح طبیعی سکونت دارند. لذا می توان عنوان نمود که ایران از حیث وقوع سوانح طبیعی در بین ده کشور اول سانحه خیز دنیا قرار دارد، به طوری که اسکاپ در گزارش سوانح مرتبط با مخاطرات تکتونیکی، ایران را جزو ده کشور اول دنیا و از حیث مرگ و میر ناشی از این مخاطرات جایگاه ایران را بین رتبه اول تا سوم جهان ذکر می کند . - UNESCAP -
3. ادبیات موضوعی
مفهوم تا بآوری توسط هالینگ در 1973 در زمینه اکولوژی ارائه شد. با این حال تعاریف متفاوتی از آن به بعد از تاب آوری در حوزه سوانح ارایه شده است که آخرین آن مربوط به تعریف آکادمی ملی آمریکا - 2012 - می باشد. این درحالی است که برخی از آن به عنوان الگوی جدیدی در تحولات شهرسازی یاد می کنند
هرچند توجه خاصی نسبت به تا بآوری در ایران و جهان وجود دارد، با این حال تا کنون تعداد محدودی از قوانین سیستماتیک فرموله شده در مورد تاب آوری در مقیاس شهر ارایه شده است - بهتاش و همکاران، . - 1390 درحالی که در مورد شاخص هایی که آسیب پذیریها را ایجاد می کنند و آنهایی که موجب بهبود تاب آوری جامعه می شوند، اتفاق نظر وجود دارد، در مورد چگونگی اندازه گیری آنها توافق نظر کمتری دیده می شود و منحصراً در دهه گذشته، مطالعات منسجمی برای توسعه شاخصه های آسیب پذیری با کمک اخلاق حرفه ای انجام گرفته است - بیرکمان7، . - 2006 همان گونه که در جدول 1 ملاحظه می شود، مطالعات گوناگونی پیرامون ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های مطرح در تاب آوری شهرها و سیستم های شهری بیان شده است که هرکدام از منظر و دیدگاه خاصی تاب آوری را مدنظر قرار داده و به آن پرداخته اند.
جدول -1 مطالعات گوناگونی پیرامون ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های مطرح در تاب آوری شهرها و سیستم های شهری
4. روش تحقیق
کشور ایران در طول تاریخ در معرض زلزله های ویران گر بسیاری بوده که هربار توانسته بعد از تحمل تلفات و خرابی های فراوان خود را ترمیم و از زیر خا کستر به پاخیزد. رشد ناهماهنگ و غیراصولی شهرهای ایران به خصوص در چند دهه اخیر، ساخت وساز در حریم گسل ها و مناطق مستعد ناپایداری های تکتونیکی، طراحی و اجرای ساختمان ها و تأسیسات و شریان های حیاتی نامتناسب با شدت لرزه خیزی ، نبود برنامه و توانمندیهای عملیاتی لازم برای مدیریت بحران در مرحله پاسخ و مقابله با عوارض و تبعات وقوع زلزله، وجود بافتهای آسیب پذیر و فرسوده متعدد و پراکنده ، به همراه گسستگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و اختلاف سطح برخورداری شهروندان که در تاب آوری براساس اخلاق حرفه ای بسیار مؤثر است و بسیاری موارد دیگر، بیش از بیش نیاز جامعه علمی را به این گونه مطالعات روشن تر می سازد.
هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت انعطاف پذیری کشور ایران با لحاظ سه مؤلفه تاب آوری شهری - به عنوان ایده آلترین وضعیت - و آسیب پذیری شهری - به عنوان وضعیت نامطلوب - با در نظر گرفتن اخلاق حرفه ای از دیدگاه نخبگان و خبرگان و براساس 7 بعد کاهش مخاطرات، زیرساختی، ساختاری-کالبدی، اقتصادی، محیط زیستی، اجتماعی- فرهنگی و مدیریتی و با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف از منظر تاب آوری می باشد.
در این تحقیق در ابتدا ابعاد و مؤلفه های مطرح در تاب آوری شهری با استناد به مطالعات قبلی استخراج و براساس مقایسه با مدل ها و چارچوب های مطالعه شده مستند دنیا و نیز نظرخواهی از متخصصین در جلسات بارش افکار ارائه گردید. سپس با لحاظ مؤلفه های به دست آمده، پرسشنامه ای برای ارزیابی و تعیین میزان تا بآوری و آسیب پذیری کشور ایران تهیه گردید و در اختیار پانزده نفر از خبرگان، متخصصان و مجربان حوز ههای مدیریت بحران، شهرسازی، علوم اجتماعی و علوم اقتصادی، محیط زیست مهندسی عمران با گرایش سازه و زلزله قرار گرفت. هر آیتم پرسشنامه دارای پاسخنامه پنج قسمتی با درجه گذاری اهمیت از یک تا پنج می باشد، که گزینه 1نمایانگر کاملاً آسیب پذیر، گزینه 2 نمایانگر آسیب پذیر، گزینه 3 نمایانگر نه آسیب پذیر و نه تاب آور، گزینه 4 نمایانگر تاب آور و گزینه 5 نمایانگر کاملاً تاب آور بوده است.
