بخشی از مقاله
چکیده:
زمینه و هدف: در قرآن کریم حضرت حق میفرماید: فیه» شفاءٌ للناس« - خوردن عسل برای مردم شفاء است - ، واژه »شفاء« در قرآن درباره خوردنیها به کار نرفته است، مگر برای عسل و نام یک سوره از قرآن، اختصاص به نحل - زنبور عسل - داده شده است، لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیرات تربیتی عسل از دیدگاه فرهنگ اسلامی و علم پزشکی صورت پذیرفت.
روش بررسی: این پژوهش برپایه مطالعات کتابخانهای و به روش تحلیل محتوای کیفی، با استفاده از کتاب قرآن، گنجینه احادیث، کتب و سایر نشریات، فیشبرداری و جمعبندی صورت گرفته است.
یافتهها: در علم پزشکی ثابت شده است که عسل به دلیل رطوبت پایین، فشار اسمزی بالا و اسیدی بودن سبب توقف رشد عوامل عفونتزا میشود و پوشش استریلی روی زخمها ایجاد میکند. پیامبر اسلام - ص - فرمودند: »هیچ مریضی، به مانند نوشیدن عسل شفا پیدا نمیکند.« بررسیها نشان داد عسل برای درمان یا تقویت یا پیشگیری امراض پوستی، تامین آهن مورد نیاز بدن، رفع اسهال، تقویت قلب، درمان ضعف اعصاب، تقویت حافظه و غیره موثر است. مصرف خوراکی شربت عسل خرما میتواند موجب افزایش میزان پیشرفت طبیعی زایمان و انقباضات موثر رحم شده و در نتیجه نیاز به سزارین را کاهش میدهد.
بحث و نتیجهگیری: با بررسی انجام شده میتوان نتیجه گرفت که تاکید قرآن و احادیث بر استفاده از عسل در رژیم غذایی و اشاره به خاصیت شفادهندگی آن برای مردمان بیسبب نبوده و امروزه نیز علم پزشکی تائیدکننده خاصیت درمانی عسل برای بسیاری از بیماریها می باشد.
واژگان کلیدی: تربیتی،خوراکی ها،فرهنگ اسلامی،عسل.
مقدمه
مطابق تعالیم قرآن و آموزه های اهل بیت - ع - تغذیه نه تنها بر جسم انسان تاثیر گذار است بلکه سایر خصوصیات روحی و رفتاری او را تحت تاثیر قرار می دهد قرآن در توصیه ای به پیامبر - ص - می فرماید:ای پیامبر از طیبات بخورید و کارهای شایسته کنید این آیه عمل صالح را در گرو تغذیه از طیبات می داند - مومنون. - 51/در جای دیگر می فرماید: ای انسان به غذای خود بنگر که این آیه هم حکایت از تاثیر گذاری تغذیه بر رفتارهای انسان دارد - عبس. - 24/تغذیه و خوراک می تواند نقش به سزایی را در تکوین نفس انسان و قوای ادراکی او ایفا نمایددر روایات اسلامی هم به صراحت از آثار عسل در تقویت حافظه و ازدیاد عقل یا بالعکس خبر داده شده است.
عسل یکی از هدیه های ارزنده و پر ارزش طبیعت می باشد که در قرآن کریم از آن به عنوان فیه شفا للناس - شفای مردم در آن است - یاد می کند و پیامبر گرامی - ص - و ائمه معصومین - ع - نیز در زمان حیات خویش بنا به روایات و احادیث متعدد از آن استفاده می نمودند و خواص شفابخش آن را در درمان انواع بیماریها یادآور شده اند، کلمه نحل به معنی زنبور عسل در آیات 68 و 69 سوره نحل در جز 14 قرآن کریم آمده است. در تفسیر آیه 68 چنین آمده است، پروردگارت به زنبور عسل وحی فرستاد در اینجا لحن قرآن به طرز شگفت انگیزی تغییر می یابد، در عین ادامه دادن بحث ها در زمینه نعمت های مختلف الهی و بیان اسرار آفرینش در این سوره، سخن از زنبور عسل و سپس خود عسل به میان می آورد. اما شکل یک ماموریت الهی و الهام مرموز که نام وحی بر آن گذارده شده است - مکارم شیرازی، . - 1388 همچنین از جمله محصولات زنبور عسل می توان به شهد یا عسل و گرده زنبور عسل و بره »موم« که از صمغ ها به وجود می آید اشاره کرد. گرده زنبور عسل دارای انواع مواد آلی و ویتامین ها می باشد - سعادتمند، . - 1389 گرده شامل قندهای احیا کننده می باشد که در کل 31 درصد در گرده کربوهیدرات ها وجود دارد. میزان متوسط پروتئین گرده حدود 22 درصد است و تمام اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز دارا می باشد، عصاره گرده حاوی چربی ها ، روغن ها، ویتامین ها و هورمون رشد می باشد، دانه گرده در پزشکی اهمیت خاصی دارد و در درمان بیماری های پروستات و آلرژی و بی اشتهایی موثر است - شریفی، - 1392 .امروزه نیز پژوهشهای متعددی در زمینه بررسی اثرات درمانی عسل انجام شده است که غالب این تحقیقات خواص درمانی عسل را نشان می دهد، لذا پژوهش حاضر با هدف گردآوری مطالعات انجام شده و ارایه دیدگاه کلی در این زمینه بر اساس متون اسلامی صورت پذیرفته است.
روش تحقیق
این تحقیق از لحاظ هدف،نظری و از نظر نوع داده ها،کیفی است که بر پایه مطالعات کتابخانه ای و به روش تحلیل محتوای کیفی بود که پژوهشگر با مراجعه به کتابخانه های مختلف و تهیه کتابهای مرتبط با موضوع به مطالعه و تحقیق و بررسی پرداخته و از نکات مهم و مورد استفاده یادداشت برداشته و با مراجعه به متون اسلامی - آیات و روایات - و کتابهای تفسیری و مرجع و تالیفی و کتب علمی و سایت های اینترنتی مرتبط در این زمینه با سعی و تلاش پس از فیش برداری و خلاصه کردن مطالب آنها را دسته بندی نموده وپس از قرار دادن آنها در کنار یکدیگر به روش تحلیل منطقی نتایج ارائه شد.
یافتهها
تعریف عسل: عسل واژهی عربی است که به فارسی آن را »انگبین« گویند و آن عبارت از مادهی شیرینی است که توسط زنبور عسل از شهد گلهای گیاهان جمعآوری و پس از تغییرات لازم در سلولهای مومی شانههای کندو ذخیره میشود. در تعریف جامعتری از عسل که در سال 2009 در آمریکا توسط چپولیس ارائه شده است، عسل را عبارت از ترشح مواد قندی درختان و شهد گلگیاهان دانستهاند که توسط زنبورداران عسل جمعآوری و تغییر مییابد و درون سلولهای قاب ذخیره میشود. - کاپر،. - 1390عسل محصول غذایی مفید و اکسیری پر ارزش است که از قرنها پیش به عنوان عالیترین و مقویترین غذاها شناخته شده است و همچنین به واسطه ویژگیهای شفابخش خود به عنوان دارو و درمان اکثر بیماریها در بین تمام ملل کاربرد داشته است. - صالحی سورمقی، . - 1393از نگاهی دیگر، عسل یکی از هدیههای ارزنده و پر ارزش طبیعت است که قرآن کریم از آن به عنوان فیه» شفاءٌ للناس« - شفای مردم در آن است - یاد میکند. پیامبر گرامی اسلام - ص - و ائمه معصومین - ع - نیز در زمان حیات خویش بنا به روایات و احادیث متعدد از آن استفاده مینمودند و خواص شفابخش آن را در درمان انواع بیماریها یادآور شدهاند. اگرچه در زمان آنها علمی به نام تغذیه وجود نداشته ولی با بینایی کامل خواص غذاها و داروها از جمله عسل را بیان نموده و مردم را در این زمینه آگاه کردهاند - مجلسی،. - 1363 سخنان قرآن و احادیث در رابطه با عسل و تحقیقات امروزی نشان میدهد که بین آنها تطابق کامل وجود داشته و تضادی بین آنها نیست.
ابوعلی سینا، فیلسوف و بزرگترین شخصیت پزشکی ایرانی، هزار سال پیش در کتاب قانون خود، نسخههای زیادی برپایهی عسل و موم تجویز میکرد. او مینویسد؛ عسل در هنگام زیاد شدن بلغم، اندرون را تقویت، نیزو را زیاد و اشتها را باز میکند؛ به عقیدهی وی عسل غذایی است که در سلامت و تقویت بدن موثر است، عسل حافظه را نیرو میبخشد و گذشته را در ذهن زنده میکند و اندیشه را پاک و زبان را میگشاید - ابن سینا،. - 1375 و همچنین سقراط حکیم پدر پزشکی و بنیانگذار طب یونانی، حدود 2500 سال پیش در مورد اهمیت عسل چنین بیان داشته است که هر دارویی از مواد غذایی درست میشود و متقابلاً هر غذایی نیز جانشین دارو می گردد، عسل به این هردو شرط جوابگوست؛ او به مقدار زیادی از عسل استفاده میکرد و 107 سال عمر کرد و در درمان اکثر بیماریها از جمله زخمها عسل تجویز میکرد - علی آقایی،. - 1390 باستانشناسان معتقدند قبایل بدوی با جمعآوری عسل آشنا بودهاند و عدهای برای داشتن عسل از لانههایی که در صخرههای تیز و مرتفع سنگی و در درههای عمیق قرار گرفتهاند،جان خود را به خطر انداختهاند. در کتاب انجیل مسیحیان از عسل به عنوان مظهر فراوانی و نعمت یاد شده است و در طومار بحرالمیت نیز از عسل نام برده شده است. در یونان باستان نیز عسل یکی از هدایای گرانبهای طبیعت انگاشته میشد. یونانیان چنین میپنداشتند خدایان چون خوراک بهشتی
