بخشی از مقاله
چکيده
كارآفريني از محورهای اصلي و اساسي رشد و توسعه در هر كشوري است بهطوریکه آن را موتور توسعه اقتصادي در هر كشوري ميدانند. از آنجا که زنان تقريباً نيمي از جمعيت هر جامعهاي را تشكيل ميدهند و در زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي نقش تعيين كنندهاي دارند؛ و با توجه به اینکه زنان سرپرست خانواده بخش مهمی از شهروندان کشور را تشکیل میدهند در راستای توانمندسازی این قشر برای نیل به جامعه مطلوب آموزشهاي کارآفرینی حائز اهمیت است.
پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزشهاي کارآفرینی در توانمندسازی زنان سرپرست خانواده انجام شده است. روش تحقیق پیمایش توصیفی است و نمونه آماری زنان سرپرست خانواده شهرستان جم استان بوشهر است. حجم نمونه آماری 80 نفر، ابزار تحقيق، پرسشنامه و مصاحبه است که براي حصول اطمينان از پايايي پرسشنامه مورد استفاده از آزمون الفاي كرونباخ - 0/89 - بهره گرفته شده است و براي اطمينان از روايي يا اعتبار محتوايي پرسشنامه از روش نظرسنجي استادان و صاحب نظران امر استفاده شد.
یافتههای تحقیق نشان ميدهد آموزشهاي کارآفرینی در ابعاد اجتماعی، روانی و اقتصادی موجب بروز احساس توانمندی در زنان سرپرست خانواده ميشود. همچنین برنامههای آموزشی کارآفرینی بر عزت نفس و گرایشهای کارآفرینانه زنان سرپرست خانواده مؤثر است.
مقدمه
توانمندسازی فرآيندي است كه طي آن افراد براي غلبه بر موانع پيشرفت كرده و فعاليت-هايي را انجام می دهند كه باعث تسلط آنها در تعيين سرنوشت خود ميشود اين واژه به مفهوم غلبه بر نابرابریهاي بنيادي است. توانمندسازی يك زن به اين مفهوم است كه او براي انجام برخي كارها توانايي جمعي پيدا میکند و اين امر به رفع تبعيض ميان زنان و مردان منجر ميشود و يا در مقابله با تبعیضهای جنسيتي در جامعه مؤثر واقع ميشود
توانمندسازی از نظر تاريخي به عقايد و ابتكاراتي مانند درگير شدن ذهني و عاطفي زنان در كار، مديريت مشاركتي، برنامههاي پيشنهادی زنان، دواير كيفيت و ابتكارات توسعهای مربوط ميشود. مفهوم آماده سازي شغلي و كسب و كار، در جوامع مختلف با خصلتهاي فرهنگي و رفتاري گوناگون متنوع است. - احمدپورداریانی،. - 1380 از سویی اشتغال و کارآفرینی اثرات مثبتی بر روحیه و رفتار انسان دارد.
این اثرات را ميتوان در مواردی چون اجتماعی شدن، کسب ساختار کلی برای زندگی و رشد شخصیت برشمرد. داشتن شغل یا فعالیت مثبت در اجتماع برای تمامی افراد بهویژه زنان یا رشد مهارتها، ایجاد یک چارچوب زمانبندی شده منظم برای زندگی، تعامل اجتماعی، کسب هویت فردی، شغلی، جایگاه اقتصادی و اجتماعی همراه است
با توجه به اینکه حدود نیمی از جمعیت هر جامعه را زنان تشکیل میدهند و زنان در ردیف بزرگترین ذخایری هستند که هنوز از وجودشان استفاده بهینه به عمل نیامده است؛ و این گروه کثیر که عهدهدار تنظیم امور خانوادگی و تعیین کننده مسیر اقتصاد و خانواده محسوب ميشوند، دخالت مستقیم در امور اقتصادی و تنظیم بودجه خانوادگی دارند و هر نهضتی که بخواهد رفاه اجتماعی و نظم اقتصادی را توسعه دهد ناگریز است که از توجه همکاری طبقهای که نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل میدهند، بهرهمند گردد.
در صورتی که در کشور ما به توانمندسازی شهروندان توجه درخور و مناسب صورت نگرفته است از اینرو درصد قابل توجهی از زنان سرپرست خانواده بینش و بصیرت عمیق، دانش و معرفت مورد نیاز توانایی و مهارت الزم برای مشارکت در امور جامعه و نیز تأثیر گذاری در توسعه را دارا نهستند. از آنجایی که کارآفرینی نیروی هدایتگری برای تولید و رشد ایدههای تجاری، بسیج نیروی کار، منابع ملی و فیزیکی، ایجاد و توسعه بنگاههای تجاری و اشتغالزایی است، در تمامی کشورها پهنه وسیعی از مشاغل بهوسیله بنگاههای کوچک و متوسط در بخش خصوصی ایجاد شده است؛ که هدف اصلی این بنگاههای تجاری ایجاد مشاغل برای گروههای مختلف از جمله زنان است
با این نگرش کارآفرینی در جهت افزایش آگاهی و مهارتهاي حرفهای و شغلی و توانمندسازی زنان الزم به نظر میرسد. آموزش کارآفرینی عالوه بر ويژگيهاي زمینهای زنان سرپرست خانواده در ابعاد مختلف توانمندیهاي آنان در شرايط كنوني شامل: توانمندي اجتماعي - تمايل به مشاركت در فعالیتهای جمعي و رفتار مشاركتي - ، توانمندي رواني - عزت نفس، استقالل فکری و خود اثربخشی - و توانمندي اقتصادي - کسب درآمد، قدرت پسانداز و اعتماد به دیگران - تأثیر می-گذارد. از اینرو در ادامه با بیان چارچوب نظری تحقیق به بررسی تأثیر آموزشهاي کارآفرینی در توانمندسازی زنان سرپرست خانواده پرداخته ميشود.
.2 چارچوب نظری
.1.2 توانمندسازی زنان
كله و ام بي وو - 1991 - توانمندسازی زنان را فرآيندي تعريف ميكنند كه بهوسیلهی آن زنان براي سازماندهي خودشان توانمند ميشوند و اعتماد به نفس خود را افزايش میدهند و از حقوق خود براي انتخاب مستقل و كنترل بر منابع، كه منجر به از بين رفتن جایگاه فرودستي ايشان ميشود دفاع ميكنند هم چنين اگیومه توانمندسازی را به معناي دستيابي بيشتر زنان به منابع و كنترل بر زندگي خود میداند كه موجب احساس استقالل و اعتماد به نفس بيشتري در آنها ميشود. اين فرآيند موجب افزايش عزت نفس زنان ميشود به اين معنا كه موجب بهبود تصويري ميشود كه زنان از خودشان ميبنند
در خصوص توانمندسازی زنان نيز ميتوان گفت، توانمندسازی يك زن به اين مفهوم است كه او براي انجام كارها توانايي جمعي پيدا میكند و اين امر به رفع تبعيض ميان زنان و مردان منجر ميشود و يا در مقابله با تبعيض هاي جنسيتي در جامعه مؤثر واقع ميشود. به تعبير ديگر توانمندسازی يعني اینکه مردم بايد به سطحي از توسعهی فردي دست يابند كه به آنها امكان انتخاب بر اساس خواستهاي خود را بدهد
با توجه به تعاريف و اجزاي توانمندسازی زنان، اصوالً توانمندسازی يك فرآيند محسوب ميشود. اين فرآيند زنان را قادر میسازد كه خودمختاري، كنترل و اعتماد به نفس كسب كنند و با احساس قدرت فردي و جمعي در كنار گروهي از زنان و مردان براي تفوق بر شرايط اجتماعي مسلط و تبعيضگرا اقدام نماید
طراحان توانمندسازی بر چند اصل پافشاری میکنند:
.1 توانمندی سازی یک فرایند است؛. 2 توانمندسازی فرایند از باال به پایین نیست بلکه در بطن جامعه اجرا و مردم در فرایند آن مشارکت داده ميشوند؛ .3 توانمندسازی زنان، بدون مشارکت مردان امکانپذیر نیست.
نظريه توانمندسازی در حالي كه به اهمیت افزايش قدرت براي زنان واقف است، سعي می-نمايد كه قدرت را كمتر بهصورت برتري فردي بر فرد ديگر و بيش تر از لحاظ توان زنان در جهت افزايش اتكا به خود و قدرت دروني شناسايي نمايد. اين امر بهصورت حق انتخاب در زندگي و تأثيرگذاري بر انتخاب جهت تغييراتي از طريق بهدست گرفتن كنترل بر منابع مادي و غیر مادی اساسي مشخص شده است. اين نظريه تأكيد كمتري بر افزايش موقعيت زن نسبت به مرد دارد و به دنبال تواناسازي زنان از راه توزيع مجدد قدرت در داخل خانواده و هم چنين بين اجتماعات مختلف است
از مطالعهی تعاريف مشخص ميشود، توانمندسازی حاوي سه عنصر يا مفهوم مشترك در غالب تعاريف و مفاهيم است. نخستين عنصر، منابع است كه شامل متغيرهايي مانند آموزش و اشتغال است و از عوامل تسریع کنندهی توانمندسازی به شمار میآید.
دومين عنصر عامليت است، عامليت زنان به اين موضوع اشاره دارد كه زنان را نبايد فقط بهعنوان دريافت كنندگان خدمات در نظر گرفت، بلكه خود زنان بايد بهعنوان بازيگران اصلي در فرآيند تغيير بهویژه در تدوين انتخابهاي مهم زندگي و كنترل بر منابع و تصميماتي كه تأثير مهمي در زندگي ايشان دارند، در نظر گرفته شوند. سومين عنصر دستاوردها يا نتايج و پيامدهاست كه در اثر فرآيند توانمندسازی ايجاد ميشود. دستاوردها ميتواند از برآورده شدن نيازهاي اساسي تا دستاورهاي پیچیدهتري مانند خشنود بودن، عزت نفس باشد.
