بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف مقایسه تأثیر روش های نوین تدریس در یادگیری درس هدیه های آسمانی دانش آموزان پسر نواحی دوگانه همدان انجام شد .روش این پژوهش از نوع طرح های نیمه تجربی با پیش آزمون و پس آزمون و از نظر هدف کاربردی بوده است .جامعه آماری این تحقیق، کلیه دانش آموزان پسر سال ششم ابتدایی نواحی دو گانه همدان در سالتحصیلی 96-97 بود .نمونه گیری به صورت تصادفی خوشه ای چند مرحله ای است .بنابراین حجم نمونه آماری پژوهش عبارت است از دانش آموزان دو کلاس ششم ابتدایی که از هر کدام از کلاس ها پس از موازنه سازی آزمودنی ها یکی به شکل یادگیری غیرفعال به تعداد 30 نفر و دیگری به شیوه تدریس فعال به تعداد 32 نفر در درس هدیه های آسمانی مورد بررسی قرار گرفتند .برای اندازه گیری میزان یادگیری گروه ها از آزمون پیشرفت تحصیلی استفاده گردید. برای تعیین روایی محتوایی پرسشنامه از نظر متخصصان و معلمان استفاده شد .برای تحلیل داده های آماری در مورد هر یک از فرضیه های پژوهشی به علت تعیین تفاوت و محاسبه و مقایسه نمره های پیش آزمون و پس آزمون درگروه های آزمایش وگواه از آزمون ANCOVA - تحلیل کوواریانس - استفاده گردید .نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که بین نمرات یادگیری کلی، عمیق و سطحی هر دو گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد . به عبارت دیگر روش تدریس فعال در افزایش یادگیری کلی، عمیق و سطحی دانش آموزان تأثیرگذاشته و نسبت به روش سنتی تدریس اثربخش بوده است.
مقدمه:
هدف اصلی امرآموزش ایجاد یادگیری در دانش آموزان است و این امر با عمل تدریس اتفاق می افتد .عمل تدریس سلسله فعالیت های مرتب، منظم، هدف دار و از پیش طراحی شده است؛ فعالیتی که هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری است - سیف، . - 1385 مشارکت به معنای وسیع کلمه، عبارت از اتحاد و هماهنگی منابع و کوشش های هر فرد در تلاش مشترک برای نیل به نتایجی که توسط همگان جستجو می شود، می باشد و تدریس فعال نوعی رابطه ی بین فردی است که نه تنها با همکاری، بلکه با حساسیت نسبت به نیازهای دیگران مشخص است. در مقابل، در روش غیرفعال فعالیت معلم خودمشارکتی است و صرفا بر مطالب و مفاهیم کتاب تکیه دارد و خلاصه اینکه کار معلم در حکم منبع و مخزن اطلاعاتی این است که اطلاعات را به ذهن فراگیران انتقال دهد.
-1.1 ضرورت انجام تحقیق:
همانطور که می دانیم، روش های تدریس موجود اکثرا ذهن دانش آموزان را به سوی مطالب تکراری سوق داده و تنها بر تقویت حافظه تاکید می کنند. در این آموزش که متکی بر حفظ کردن مطالب می باشد، ممکن است دانش آموزان به سوالات پاسخ صحیح بدهند، اما یقینا استعداد های نهفته دانش آموزان شکوفا نخواهد شد.
روش های فعلی تدریس بیشتر برای انباشتن ذهن دانش آموزان به مطالب تکراری وهمچنین تقویت" حافظه" تلاش می کنند و از هدف اصلی خود که " تفکر " می باشد دور افتاده است. در آموزش و پرورش متکی به حافظه که بحث کمتری درکلاس به منظور بالارفتن شناخت و قدرت درک دانش آموزان صورت می گیرد، ممکن است فراگیران به آزمون ها پاسخ صحیح بدهند ولی استعدادهای ذاتی آنها شکوفا نشود - پارسا، . - 1387
در میان انواع مواد درسی مختلف، درس دینی جز لاینفک برنامه درسی مدارس ما به شمار می رود و در سال های اخیر، توجه به نیازهای نو در عرصه ی آموزش دین رویکردهای جدید در امر آموزش، توجه بیش از پیش به یادگیری جنبه های نگرشی آموزه های دینی، لزوم بهره گیری از روش های نوین در تعلیم و تربیت دینی و توجه به تربیت دینی، برای شکل دهی به رفتارهای دینوی و تقویت احساس دینی از طریق شناخت دین و تفکر در آن، متخصصان تعلیم و تربیت دینی را بر آن داشته است تا با برنامه ریزی دقیق و مطالعه جامع الاطراف در این خصوص دست به کار تهیه برنامه ای نوین برای تعلیم و تربیت دینی گردند .در ای باره تلاش های فراوانی صورت گرفته است و» هدیه های آسمان « اولین محصول این اقدام مبارک است - وزرات آمووزش و پرورش، . - 1384
با توجه به موارد فوق، لزوم تجدید نظر در روش های تدریس سنتی و توجه بیشتر به روش های فعال تدریس از سوی مدارس و مراکز آموزشی ضرورت پیدا میکند و از بین الگوهای نوین و پیشرفته تدریس که یادگیری معنی دار را در فراگیران شکل میدهد، تدریس فعال است.در این راستا پژوهش حاضر در تلاش است تا به مقایسه روش تدریس فعال و روش تدریس غیرفعال در آموزش بپردازد تا در نهایت بتوان از نتایج حاصل از این پژوهش به ارائه راهکار های موثری برای افزایش سطح یادگیری دانش آموزان دست یافت.
.2 ادبیات تحقیق:
-2.1 پیشینه تحقیق:
نتایج تحقیقات و همچنین نظریه های جدید و پیشرفته یادگیری تاکید زیادی بر مشارکت دانش آموزان در حین تدریس و فعال بودن آنها دارد. در این صورت است که یادگیری در همه ابعاد ذهنی، ذهنی و روانی-حرکتی فرد اتفاق می افتد و دانش آموزان مسئله را در گروه کشف می کنند و از کشف آن لذت می برندو یادگیری اصولا در اثر تعامل و در گروه حاصل می شود.
در تحقیقی تحت عنوان بررسی اثربخشی الگوی بدیعه پردازی بر پیشرفت تحصیلی درس هدیه های آسمانی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهر پیرانشهر - مام رمضانی،کُرد و رزی، - 1393 انجام گرفت، عمده ترین یافته های پژوهش حاکی از آن بود که هر یک از روش های سه گانه الگوی بدیعه پردازی - قیاس شخصی، قیاس مستقیم و تعارض فشرده - اثرات مثبتی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشته اند.در تحقیق دیگری که با عنوا ن بررسی تأثیر به کارگیری روش تدریس فعال بر میزان انگیزه - علاقه مندی فراگیران - در یادگیری از دیدگاه دانش آموزان دوره ابتدایی شهرستا ن مراغه در سال تحصیلی 90-91 - تمجید تاش، - 1393 صورت گرفت، نتایج بدست آمده از داده ها بیانگر این است که به کارگیری روش تدریس فعال در کلاس، موجب بالا رفتن میزان علاقه و انگیزه فراگیران نسبت به محتوای آموزشی می شود.
در پژوهش دیگری با عنوا ن عوامل مؤثر بر استفاده از روش تدریس فعال درس هدیه های آسمانی در دوره ابتدایی از دیدگاه آموزگاران - شیخ پور، سعیدی گراغانی، - 1393 که از دیدگاه رونالد گلدمن استفاده شد، نتایج این پژوهش نشان داد که روش تدریس مورد نظر رونالد گلدمن در نظریه تفکر دینی خود بیشتر تأکید بر استفاده از روش ها ی تدریس فعال و آموزش مفاهیم دینی برای دانش آموزان مقطع ابتدایی - سنین 7 تا 13 سال - استفاده از روش های عینی می باشد. همچنین نتیجه گیری شد که بین سن معلمان، سابقه خدمت معلمان ، میزا ن مطالعه معلمان راجع به پژوهش های مرتبط با موضوع تدریس درس دینی در دوسال گذشته با میزان استفاده آنها از روش تدریس فعال رابطه معناداری وجود دارد.
بنابراین در فعالیت های آموزشی، با توجه به پیشرفت علوم و فنون باید به این باور برسیم که وظیفه ما در آموزش تنها انتقال واقعیت های علمی نیست، بلکه باید موقعیت مطلوب یادگیری را فراهم کنیم که به دلیل نیاز جامعه امروز افراد خلاق، نقاد و متفکر، ضرورت تغییر روش های تدریس و استفاده از روش تدریس مشارکتی بیش از پیش احساس می شود.
-2.2 مبانی نظری تحقیق:
در این مبحث، به بررسی مفاهیمی که در زمینه تدریس رایج است می پردازیم.
: Education -1 در گذشته به تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش اطلاق می شد. امروز معادل فارسی پرورش را به کار می برند. پرورش یا تربیت جریانی است منظم و مستمر که هدف آن ، هدایت و رشد جسمانی، اجتماعی و اخلاقی یا بطور کلی رشد همه جانبه شخصیت دانش آموزان در جهت کسب و درک معارف بشری و هنجارهای اجتماعی مورد پذیرش و کمک به شکوفایی استعداد افراد است. پرورش یک نظام و سیستم است که مجموعه ای از عناصر در ان وجود دارد که این مجموعه عناصر برای رسیدن، به یک هدف که همانا رشد و شکوفایی استعدادها است فعالیت می کنند.
: Instruction -2 آموزش فعالیتی است هدف دار و از پیش تعیین شده که هدف آن فراهم نمودن فرصت ها و موقعیت هایی است که امر یادگیری را تسریع می کند.
: Teaching -3 تدریس، سلسله فعالیت های منظم و مرتبی است که از قبل طراحی شده است و هدف آن ایجاد شرایط مطلوب برای تغییر و تسهیل یادگیری توسط فراگیران است. تدریس بدون تعامل معلم و شاگرد بی معنی است. تدریس آن فعالیتی است که با حضور معلم در کلاس انجام می شود.
: Training -4 تعلیم به معنای کارآموزی است یعنی فراگیر حرفه یا مهارتی را یاد می گیرد. هدف از تعلیم، شکوفایی همه جانبه استعدادها نیست، بلکه نظم بخشی به فنون و مهارت هایی است که در حرفه ای معین به آن نیاز دارد.
.3 بدنه اصلی تحقیق:
از مراحل مهم طراحی آموزشی، انتخاب روش تدریس است، معلم بعد از انتخاب محتوا و قبل از تعیین وسیله، باید خط ومشی و روش مناسب تدریس خود را انتخاب کند. به مجموعه تدابیر منظمی که برای رسیدن به هدف، باتوجه به شرایط و امکانات اتخاذ می شود روش تدریس می گویند.معلم بدون شناخت روشهای مختلف تدریس، هرگز به انتخاب صحیح آن نخواهد بود . او هر اندازه که با روشهای تدریس آشنا باشد در موقعیتهای مختلف برای رسیدن به مقاصد آموزشی، آزادی عمل بیشتری خواهد داشت.ویژگی رویکرد های سنتی به تدریس عبارت است ازدروسی برای کل کلاس که دنباله اش،صرف وقت برای کار درجا و نشستنی است . در طول این مدت، دانش آموز به تنهایی روی تکالیف تعیین شده کار می کند .
