بخشی از مقاله
چکیده:
رشد و توسعه صنعت گردشگری و اتخاذ آن به عنوان یکی از فعالیت های عمده اقتصادی از طرف کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه مسئولان را بر آن داشته تا جهت توسعه فعالیت های گردشگری به دو مقوله ای مهم بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده در جهت حفظ منابع میزبان توجه ویژه داشته باشند .
به دلیل موجود بودن بافتهای تاریخی و فرسوده در خیابان شیبانی به عنوان نمونه موردی انتخاب گردید و نبودن دسترسی درون محله لازم ، گسترش روز افزون فضاهای مخروبه و متروکه دراین محل واین موارد در واقع خود به عنوان علتی برای سایر مشکلات و هم معلول آن محسوب شده وباعث تغییر چهره بافت به سوی شکلی ناهنجار گردیده و نهایتا این تصویر را به وجود می آورد که باید منتظر سرنوشتی ناگوار برای تمام ارزش های آن بود ،سرنوشتی که با فرهنگ وارزشهای مردم گره خواهد خورد . در نهایت این پژوهش در پی آن است با ارائه الگوی مناسب بهسازی ضمن حفظ سرمایه های درون شهری - میراث درون بافت - از هدر رفتن سرمایه های مادی جلوگیری کند وگامی در جهت بهبود صنعت گردشگری بردارد. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی تاریخی است.
-1مقدمه:
کشور ایران با دارا بودن جاذبه های غنی تاریخی و جغرافیایی ، کشوری مستعد برای جذب گردشگران خارجی می باشد. صنعت توریسم برای کشور ایران که اتکای شدیدی به درآمدهای حاصل از نفت داشته می تواند در جهت رهایی از معضلاتی همچون بیکاری ، اقتصاد تک محوری و ... کمک قابل توجهی می کند
در واقع بسیاری از بافت های فرسوده شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی ، برخورداری نامناسب از دسترسی سواره ، تاسیسات ،خدمات و زیر ساخت های شهری ، آسیب پذیر بود و از ارزش مکانی ، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند
به منظور حفظ بافت به صورت زنده و خود جوش و استفاده از پتانسیل های بسیار بالای گردشگری در آن به توجه ویژه مسئولان و ساکنین محلی نیازمند است . اما متاسفانه به علت فقدان تسهیلات زندگی در بافت و معاصر نشدن آن ، خانواده های اصیل و قدیمی مهاجرت کرده و افراد بیگانه با محل و بدون آگاهی ، تنها به علل اقتصادی - ارزش پایین ملک و اجاره بها - در آن ساکن شده اند و مرمت کنندگان بافت ناگزیر کل بافت را همچون جسم مرده ای می نگرند و با استفاده از شیوه های تقلیدی که هماهنگی با وضعیت اقتصادی و اجتمتعی محله نداد و تنها به کالبد می پردازند .
مطالعه و احیای مرکز شهر و به عبارتی بهسازی هسته مرکزی شهر شیراز از این قائده مستثنی نیست . در حال حاضر عدم توجه به بافت یاد شده با توجه به نقش موثر آن در تقویت صنعت گردشگری و احیای کالبد شهر ، ضرورت رفع مشکل آن را در اولویت های مهم مسئولان شهری و علاقه مندان و متخصصین شهرسازی قرار داده است ، تا با استفاده از آن گام های مهمی به منظور بهسازی بافت یاد شده و پیشبرد صنعت گردشگری برداشته شود .
-2پیشینه تحقیق :
در خصوص بهسازی و نوسازی بافت فرسوده مرکزی شهرها در سال های اخیر در ایران و جهان پژوهش های مهمی انجام شده که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:طرح احداث مجتمع های مسکونی برای نو سازی و تغییر در بافت های محله های قدیم که از طریق وزارت مسکن و شهرسازی در سال 1381 ارائه شد . هدف آن استفاده بهینه از عرصه های قدیم شهری است که ساخت و سازهای فرسوده آن امکان استفاده بیشتر را برای سکونت نمی دهد .
اوزلم گزی 2009 - ، - 27 به بررسی راهکارهای بهسازی وباز زنده سازی نواحی مسکونی غیر معمور و فرسوده در شهر آنکارا می پردازد و بازنده سازی و نوسازی این مناطق را راهبردی فضایی برای هویت بخشیدن به ساکنین این مناطق و افزایش تجهیزات مورد نیاز شهروندان می داند.
اوزلم گزی 2009 - ، - 27 طرحای روان بخشی با هدف اصلاح گذرگاها برای آمد و شد وسایط نقلیه موتوری با تاکید بر حفظ کالبد و ارزشها و روحیه حاکم بر محله ها ، از جمله این طرحا می توان به طرح های روان بخشی و بهسازی و نوسازی محورهای فرهنگی شهرهای شیراز و اصفهان اشاره کرد. برنامه نوسازی شهری برای توسعه پایدار شهری درنیجریه : مسائل و چالشها که در آن اشاره شده است :
شهرهای بزرگ با معضل سقوط میراث و ریشه های خود به عنوان یک بحرلن هویت مواجه هستند . طرحهای مرمت و احیاء که با ایجاد مدیریت جداگانه در وزارت مسکن و شهرسازی بزای باز زنده سازی بافت های قدیم با حفظ ویژگیهای زندگی و عملکردی مطلوب به اجرا درآمد؛ برای مثال نمونه ای از این طرح ها در شهرهای شوشتر ، سمنان و گرگان تهیه و اجرا شد .
-3اهداف پژوهش :
هدف اصلی وکلی این تحقیق شناخت ویژگیهای کالبدی بافت و ارائه الگوی مناسب بهسازی بافت فرسوده شهر شیراز در جهت استفاده مناسب از پتانسیل گردشگری بافت قدیم شیراز . اهداف فرعی در چارچوب هدف کلی تحقیق عبارتند از : شناسایی ساختار فضایی - کالبدی ، مسائل ومشکلات موجود بافت فرسوده شیراز . شناخت عوامل موثر بر تخریب بافت فرسوده شهر شیراز .جلوگیری از تخلیه و تهی شدن جمعیت و زندگی در بافت فرسوده شهر شیراز . حفظ و احیای آثار واجد ارزش در بافت مورد نظر
-4روش تحقیق
این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی-تحلیلی و درنحوه جمع آوری اطلاعات در بخش معرفی مفاهیم اولیه طرح بهسازی محدوده و روش توسعه ای گردشگری از روش کتابخانه ای و در بخش جمع آوری مستندات و مدارک برای شناسایی تاثیرات بهسازی بر بافت از شیوه تحلیلی - پیمایشی استفاده می شود ، سپس ویژگی های بافت فرسوده محدوده را مورد برسی قرار دادیم و در پایان الگوی بهسازی مناسب ودرخور این بافت ارائه شده است.
-5بیان مسئله:
با توجه به مطالعات انجام شده ، از مهم ترین مشکلات بافت های مورد نظر می توان به مسائل کالبدی و زیست محیطی اشاره کرد که شامل معظلاتی مانند: معابر کم عرض وپیچ خم دار - نفوذ ناپذیری - ، عدم وجود تاسیسات و تجهیزات شهری ،ریزدانگی قطعات ،از بین رفتن مرکز محلات ، کمبود کاربری های مورد نیاز وعدم توجه لازم به بافت های تاریخ ، وجود ساختمانهای مخروبه و درنتیجه بروز مشکلات ایمنی ، تشدید آلودگی ، آلودگی صوتی و عدم توجه به محورهای حرکتی پیاده مناسب و... می باشد. با توجه به اهمیت محدوده مورد نظر و لزوم حفظ و بقای ساختار آن - بخصوص آثار تاریخی واجد ارزش - به منظور بقای ساختار شهر ووجود فشارهای ناشی از عملکرد ها و عدم توجه به ظرفیت ها وپتانسیل های موجود بافت مورد نظر با مسائل ومشکلات جدی روبه رو است .
-6ادبیات تحقیق
-1-6فرسودگی: مراد از فرسودگی همان ناکارآمدی و کاهش کارایی بافت نسبت به میانگین بافتهای شهری مکان مورد بررسی است. فرسودگی در بافت و عناصر درونی آن یا به سبب قدمت بوجود می آید. پیامد فرسودگی بافت در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نابسامانی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تاسیساتی در بافت شناسایی میگردد.
-2-6بهسازی: بهسازی مجموعه اقداماتی را شامل می شود که در زمینه کالبدی هماهنگ با الگوی اولیه، به حفظ و نگهداری آن می پردازد و در زمینه غیرکالبدی به رونق بخشی حیات درونی آن کمک می کند. در اینگونه مداخله حد وفاداری به گذشته اصل بوده و با حفاظت کامل از هرآنچه وجود دارد مفهوم می یابد.
-7تجارب جهانی در زمینه مرمت شهری
مداخله در بافتهای فرسوده شهری در سطح کشورهای مختلف جهان از سابقه چند صد ساله برخوردار است. در کشور ایران نیز به دلیل وجود شهرهایی با بافت قدیمی، این امر به شکل مدرن آن از چند دهه پیش در حال انجام می باشد. تاکنون در سطح کشورهای دنیا و در سطح ایران از الگوها و روش های متعددی جهت مداخله در بافتهای فرسوده شهری استفاده شده است. که در زیر به طور خلاصه تجربه چند کشور خارجی در خصوص بازسازی و بهسازی بیان می شود که باید توجه داشته باشیم که تجارب کشورهای اروپایی قابل انتقال به کشور ما نیست، مگر به عنوان مبحثی برای تحلیل روش ها و دستیابی به عوامل و متغیرهای تعیین کننده موضوع. و جهت استفاده از تجارب جهانی بهتر است به بررسی تجربه کشورهایی پرداخته شود که از نظر اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی و ... به شرایط کشور ما نزدیکتر باشد.
-7-1تجارب انگلستان
بطور خلاصه تجارب انگلیس درخصوص بازسازی و بهسازی به چند اصل زیر خلاصه می شود:
-ساز و کار اقتصادی شهر، با تکیه بر فعالیتهای اقتصادی می تواند و می باید در نوسازی بافت کهن شهری،به نفع اقشاری باشد که توسعه مبادلات و خرید و فروش را در شهر - و محله موردنظر - در دست دارند.
-دخالت در وضع بناهای بافت در قالب تشویق مالکان به تغییر شکل کالبد و کاربری صورت می گیرد. -بررسی بناهای قدیمی تشکیل دهنده بافت در زمان واحد در دو سطح مختلف صورت می گیرد:
یکی در سطح بنا و دیگری در سطح مجموعه های بهم پیوسته ساختمانی بافت شهری. طی این دو، هم ویژگی های داخلی و موضعی و هم مشخصات منظر و تداوم فضای شهری تعقیب می شود. به این نحو که در سطح بنا، ویژگیهای عملکردی و زیبایی شناسی و در سطح محیط تداوم فضای شهری، تراکم، شبکه های شهری ونحوه دسترسی و ترکیب بافت کهن و جدید مطرح می شود.
-موضوع مشارکت ساکنان شهر در تدوین مبانی فکری طراحی و نیز اجرای آن مورد توجه قرارگرفته است. دراین خصوص تناسب پیشنهادها با وضع موجود، محرکهای اقتصادی و آشنایی با صاحبان قوانین موجود اهمیت حیاتی دارد.
- بازسازی و نوسازی شهری باید متکی بر بازرگانی باشد. به عبارت دیگر عوامل تشویق کننده بایستی جهت معاصرنمودن بافت به کار برده شود تا عوامل سیاحتی رونق گیرد
