بخشی از مقاله
چکیده:
آیت الله معرفت چهره ماندگار دوره معاصر در تحقیقات علوم قرآنی است. ایشان ضمن تأکید بر قرائت رایج حفص از عاصم به عنوان قرائت واحد قرآن، بر تعدد لهجات قرآن تصریح دارد و روایات منقول فریقین را در صورتی که از نظر سند صحیح باشد، حمل بر لهجه و اداء و قرائت قرآن می داند که با هدف تسهیل بیان شده است.
معرفت در تفسیر الاثری الجامع مبحث جداگانه ای را به قرائت آیات اختصاص داده است. وی در این زمینه به طور مبسوط و گسترده به نقل روایات پرداخته و برخی از آنها را مورد مناقشه قرار داده است. ایشان در همه موارد اختلاف قرائت، قرائت عاصم را برگزیده است.
نقد قرائت ، ترجیح یک قرائت بر قرائت دیگر، ترجیح یک قرائت بر دیگر به دلیل عدم إفاده معنایی یکسان و ذکر یک قرائت در تأیید دیدگاه تفسیری مهم ترین شیوه های آیت الله معرفت در مواجهه با اختلاف قراءات در آیه »مالک یوم الدین« و تایید قرائت »مالک« ا ست. همچنان که ضعف سندی و نقد دلالی قرائت ، نقد بر اساس قواعد نحوی، مخالفت با رسم المصحف مهمترین ملاکهای ایشان در رد قرائت »ملک یوم الدین« است. آیت الله معرفت ملاکاتی نظیر: مطابقت با رسم المصحف، تناسب با سیاق آیه، داشتن مؤیدات تفسیری و روایی، موافقت با مذهب شیعه، متناسب با قواعد نحوی و ادبی و بلاغی، متناسب با سیره معصومین و عموم مسلمین، مطابق داشتن با لغت فصیح عصر نزول و .... را برای ترجیح دادن قرائت حفص در آیات مورد اختلاف، مطمح نظر داشتند.
-1 مقدمه:
مسأله »اختلاف قرائات« از قدیمی ترین شاخه های علوم قرانی است. سابقه بررسی در این زمینه به زمان اولین صحابه رسول الله بر میگردد. بعد از وفات پیامبر بزرگانی همچون عبداللهبنمسعود و ابیبنکعب و معاذبن جبل و... بر سر ثبت متن قران و کیفیت قرائت متن آن با هم اختلافنطر داشتند. اولین تالیف در این خصوص نیز در قرن دوم هجری صورت گرفت. معرفت، در کتاب التمهید در فصلی مجزا، به طور جامع و گسترده به این مبحث پرداخته و مبانی مستدلی در این زمینه ارائه کرده است. - محمدهادی معرفت،1411ق، ج - 2 ایشان در مقدمه تفسیر ارزشمندشان نیز به مبحث اختلاف قرائت پرداخته اند.
وی همچنین در تفسیرش در ذیل آیه کریمهمَالِکِ - یَوْمالدِّینِ - ، مطالبی را در تأیید قرائت »مالک« و نقد قرائت »ملک« بیان نموده است.این مفسر در تفسیرش در سوره مبارکه بقره موارد اختلاف قرائت را به اختصار ، آن هم در ضمن روایاتی ذکر کرده است. با توجه به اهمیت و تاثیرگذاری آراء ایشان در حوزه علوم قرانی و تفسیر، ضمن بیان مبانی ایشان در این موضوع، به بررسی تاثیر نظریه مختار ایشان در تفسیر فاخر الاثری الجامع، با تمرکز بر آیه چهارم سوره حمد، میپردازیم.
-2 معرفی آیت الله معرفت
محمد هادی معرفت 1385-1309 - ه ش - از عالمان شیعه و محققان علوم قرآنی است. وی در کربلا متولد شد. تحصیلات حوزوی را نزد علمای برجسته حوزههای علمیه کربلا، نجف و قم گذراند و سپس در کنار فقه و اصول، توان خود را صرف تفسیر و علوم قرآن نمود. انگیزه پرداختن به مسائل قرآنی در کنار فقه و اصول، ایشان را وادار کرد که تحقیقات خود را به موضوع علوم قرآنی سوق داده و بیشتر اوقات خود را برای این کار مصروف دارد تا بدانجا که پس از مدتی توانست کتاب التمهید را در 6 مجلد و نیز کتاب التفسیر و المفسرون را در دو جلد و کتاب صیانه القرآن من التحریف و تفسیر الاثری الجامع را در شش جلد تالیف نماید. محمد هادی معرفت در دی 1385 شمسی درگذشت و در حرم حضرت معصومه - س - به خاک سپرده شد.
-3 معرفی کتاب تفسیر الاثری الجامع
آخرین تألیف معرفت، »التفسیر الأثری الجامع« است. اهداف سه گانه مفسر در تفسیر الاثری الجامع عبارتانداز: گردآوری و جمع
آوری روایات تفسیری در یک مجموعه، نقد و بررسی عالمانه و منصفانه روایات و نشر فرهنگ اهل بیت.
