بخشی از مقاله
چکیده
پایداری، تلاشی است برای ایجاد بهترین شرایط و موقعیتها برای زندگی انسان ها و محیط های طبیعی در زمان حال و آینده، که مدیون ایجاد تعادل مطلوب در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی در جوامع انسانی و غیر انسانی می باشد. در این نوشتار مفاهیم پایداری و ابعاد توسعه پایداری بیان شده است، توسعه ای که نیازهای فعلی انسان را دفع کرده و مانع توانایی نسل های آینده در رفع نیازهای زمان خود نگردد و سپس چالشهای جهانی مرتبط با بحران ناپایداری به طور مختصر ارزیابی شده و این بحران ها در مقیاس کوچکتر در ایران با بیان تاثیرات مثبت و منفی معماری در بروز بحرانهای زیست محیطی از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.
در نهایت چون معماری پایدار با مشکلات عدیده ای از جمله هویت مبهم، مهارتهای محدود و کمبود الگو واره های مناسب روبرو شده است، راهکار هایی در جهت بهبود، آموزش و توسعه پایداری و معماری پایدار بیان می شود و با عنایت به این مسئله که معماری و شهرسازی پایدار تنها یک مد یا سبک نبوده، بلکه عکس العملی سریع و حیاتی به از بین رفتن زیستگاه موجودات زنده می باشد، جایگاه و نقش اساسی در آموزش در تمامی سطوح دارا می باشد.
-1 مقدمه
رشد جمعیت جهان آثار مخرب و فاجعه آمیزی بر کره زمین داشته است که می توان به مواردی نظیر، مصرف غیر مسئولانه انرژی های فسیلی و تجدید ناپذیر، انقراض گونه های گیاهی و جانوری و توسعه روزافزون مراکز صنعتی، گسترش زندگی شهری و شهر نشینی و در نتیجه گرم شدن کره زمین اشاره نمود.
این تاثیرات ناخوشایند بر محیط زیست و سلامت انسان، متخصصین و صاحب نظران بسیاری از کشور های جهان را به اتخاذ روشهای نو برای تامین انرژی مورد نیاز ساختمان ها از طریق انرژی های تجدید پذیر و استفاده از تکنیک ها و بکارگیری تکنولوژی جدید در صنعت ساختمان مصصم تر نمود.
همین موضوع باعث تاثیرات عمیقی بر صنعت ساختمان در دهه اخیر گردیده است؛ چراکه متخصصین ساختمان تلاش فراوانی می کنند که نه تنها ساختمان هایی را طراحی کنندکه مصرف انرژی کمتری نسبت به قبل داشته باشد، بلکه این موضوع نیز اهمیت ویژه ای برای آنها دارد که طراحی این نوع ساختمان ها به شکلی باشد که خود ساختمان به صورت مستقل بتواند به وسیله انرژی های تجدید پذیر، انرژی مورد نیاز خود را تامین کند. ساختمان سازی بعد از کشاورزی، دومین صنعت بزرگ جهان است.
امروزه عملکرد معماران مدرن، در مقیاس جهانی مطرح شده است. طراحی شهرها و ساختمانها در سرتاسر جهان، علاوه بر مزیتهای موقت، موجب تخریب محیط زیست و زمین شده است. تاثیرات زیست محیطی این تخریبها صرفا بومی و محیطی نیستند، بلکه اقیانوسها، قطبها و لایه های جو را نیز شامل می شود
طبق گزارشات موسسه مطالعات بین المللی انرژی، شدت مصرف انرژی اولیه در ایران از سال 1375 تا 1384 بطور متوسط سالانه یک درصد افزایش داشته است، از سال 1385 این مقدار به رشدی در حدود 5 درصد رسیده است و علل افزایش مصرف انرژی در ایران موارد زیر بیان شده است:
▪ افزایش جمعیت
▪ کثرت شهر نشینی
▪ فقدان قوانین زیست محیطی جامع
▪ الگوهای نادرست مصرف
▪ اختصاص یارانه های دولتی
همچنین تاثیر منفی معماری در بروز بحرانهای زیست محیطی و کاهش منابع، از دو جنبه زیر قابل بررسی است
-1-2 ساخت و ساز ساختمان ها:
فرایند تهیه و تولید مواد و مصالح، بعنوان آغاز فعالیتهای ساختمان سازی، سهم قابل توجهی را در بروز بحران های زیست محیطی دارد، بطوریکه تولید مصالح بواسطه مصرف منابع طبیعی و عدم امکان تجدید، بازیافت و یا مصرف مجددآنها، موجب تخریب منابع طبیعی می شود. علاوه بر این، مراحل مواد تهیه مواد اولیه، فرایند تولید مصالح ساختمانی، حمل و نقل مصالح و غیره، همه اموری هستند که انرژی بسیار زیادی را مصرف می کنند.از اینرو، ارتباط مستقیمی را با تشدید بحران های گرمایش زمین، تغییر اقلیم و کاهش منابع انرژی دارند و همچنین سبب بروز آلودگی های محیطی می شود.
-1-3 سکونت در ساختمان ها:
زمانیکه بحث از سهم معماری در ایجاد بحرانهای زیست محیطی می شود. در کنار مساله ساخت و ساز و مشکلات ناشی از شیوه های نادرست ساختمان سازی، سهم ساکنان در مصرف انرژی نیز مورد توجه قرار می گیرد. بطوریکه این امر نیز سهم قابل توجهی را در ایجاد بحران های مذکور دارد.تمام کشورها، بخصوص کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، سالانه آمار نسبتا دقیقی را از میزان مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه ای در بخش ساختمان، ارائه می کنند.
این مصرف، عمدتا جهت تامین آسایش سکونتی انسانها برای تامین گرمایش، سرمایش، روشنایی و تهویه در داخل فضاهای معماری می باشد که یا بصورت انرژی برق بوده و یا بصورت مستقی از سوخت های فسیلی تامین می شود. میزان این مصرف با ازدیاد جمعیت و افزایش ساختمانها، بیشتر می شود. اگر تغییرات اساسی در شیوه های معماری و ساختمانسازی برای عملکرد آنها با محیط طبیعی اعمال نشود، معماران در پاسخ دهی به نیاز های سکونتی انسان ها با مشکلات بسیاری در آینده مواجه خواهند شد.
انیستیتوی راکی مانتن، در گزارش تحقیقاتی خود، پنج ویژگی برای طراحی پایدار آورده است
▪ طراحی پایدار باید همه جانبه بوده و به تمام عوامل موثر و متاثر توجه داشته باشد، چرا که تصمیم گیری اولیه، تاثیر بسیار زیادی را در بهره وری انرژی، استفاده از انرژی غیر فعال خورشیدی، نور روز و سرمایش طبیعی، خواهد داشت.
▪ طراحی پایدار، یک دید ثابت و یا یک سبک خاص تک بعدی نیست؛ طراحی پایدار بیش از یک تئوری در طراحی و معماری است که به عنوان یک سبک نظری برای ساختمان سازی مطرح شود.
▪ ساختمان سازی بر اساس طراحی پایدار، یک نوع سرمایه گذاری خردمندانه است، چراکه هزینه اجرای ساختمان های پایدار بیش از ساخت و ساز های انجام شده با شیوه های معمولی،نیست.
▪ طراحی پایدار یک نوع طراحی کامل است، بطوریکه هر جز با تصمیم گیری متفکرانه در کنار سایر اجزا قرار می گیرد.
▪ دو اصل " کاهش مصرف انرژی " و " تضمین سلامتی انسانها" ، باید در راس اقدامات طراحی پایدار قرار بگیرد.
در این نوشتار هم بحث اصلی پیرامون ضرورت ایجاد و توسعه معماری پایدار می باشدو اینکه چگونه آموزش معماری پایدار که در نیل به هدف پایداری به کمک معماری آمده است، مورد بررسی قرار می گیرد.
-2 معماری پایدار و ابعاد توسعه پایدار
چارلز جنکز با تاکید بر ابعاد مختلف معماری پایدار، شش اصل کلی بر معماری پایدار عنوان می کند
.1 حفظ انرژی: بنا باید طوری ساخته شود که نیاز ساختمان به سوختهای فسیلی را به حداقل برساند.
2. هماهنگی با اقلیم : بناها باید طوری طراحی شوند که با اقلیم و منابع انرژی موجود در محل احداث، هماهنگی داشته باشد.
3. کاهش استفاده از منابع جدید برای مصالح : بناها باید طوری طراحی شوند که میزان استفاده از منابع جدید را تا حد ممکن کاهش دهند و در پایان عمر مفید، برای ساخت بناهای جدید به کار روند.
4. برآورد نیازهای ساکنان: در معماری پایدار برآورده شدن نیازهای روحی و جسمی ساکنان، از اهمیت خاصی برخوردار است.
5. هماهنگی با سایت : بنا باید با سازگاری در محیط زمین خودقرار گیرد و با محیط اطراف، سنخیت داشته باشد.
6. کل گرایی: تمام اصول معماری پایدار باید در یک روند کامل که منجر به ساخته شدن محیط زیست سالم می شود، تجسم یابد.
توسعه پایدار برسه اصل عمده مبتنی می باشد: پایداری محیطی، اجتماعی، اقتصادی جان کیزابر، فرماندار ایالت ارگون آمریکا، سه بعد پایداری را به سه دایره نمودار ون که نمایانگر سه دایره با فصل مشترک
متعادل است، تشبیه کرد و ایجاد تعادل ما بین آنها را لازمه ظهور توسعه پایدار در محل همپوشانی آنها، بیان کرد - نمودار . - 1 در مدل جدید اقتصاد پایدار - نمودار - 2 ، تحت پوشش دایره جامعه پایدار قرار می گیرد و هر دو مدیون ایجاد محیط پایدار هستند
نمودار- 1 مدل قدیمی توسعه پایدار
نمودار -2 مدل جدید توسعه پایدار
