بخشی از مقاله
چکیده:
معماری شهرها، نیازمند تلاش های هماهنگ و منسجم برای تثبیت منظر شهری منطبق با انتظارات مثبت دیدارکنندگان است که در عمل به گردشگران ارائه می شود و منظر ذهنی گردشگران را نسبت به شهر یا مکان مورد نظر ترسیم می کند. مؤلفه ها و شاخصه های فرهنگی در ترسیم منظر مکانی و ذهنی جهت توسعه گردشگری، از اهمیت زیادی برخوردار است. در عصر پسامدرن، ساختارهای فرهنگی، فضایی و اجتماعی نقش غیرقابل انکاری در توسعه گردشگری و شهرت مکان های مختلف ایفا می کنند و بر این اساس ایجاد فضاها، دادن شخصیت خاص به شهرها، ترسیم منظر ذهنی برای افراد و شهرت شهرها از اهمیت خاصی برخوردار است. مدیریت شهرسازی در فرآیند ساخت و معماری و ترسیم منظر شهری، نیازمند اتکاء به مؤلفه های فرهنگی و تاریخی در آفرینش جاذبه های بصری شهر بوده و با لحاظ کردن این مؤلفه ها در زمینه مشخصی برای شهر یا مکان، شخصیت سازی می کنند. این مقاله، بر توسعه صنعت گردشگری تاکید دارد، در این دیدگاه توسعه گردشگری با استفاده از منابع موجود به گونه ای است که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و انتظارات گردشگران، بتوان وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی، سلامت محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردم محلی را تامین کرد. این مقاله ضمن تحلیل وضعیت صنعت گردشگری در ایران به نقش کارکردهای آن و موانع و راهکارهای ایجاد صنعت گردشگری در ایران می پردازد. شناخت مؤلفه های فرهنگی و تحلیل چگونگی تأثیر آن ها به عنوان ابزار اصلی معماران و به طور مشخص طراحی و ساخت فضاهای شهری به منظور توسعه گردشگری شهری ، هدف اصلی این پژوهش است.
مقدمه:
در قرن بیست و یکم گسترش و پیشرفت فناوری موجب خواهد شد که وقت انسان بیش از پیش آزاد و ثروتش افزون شود و زمان بیشتری را صرف اوقات فراغت نماید. در واقع نیمه دوم قرن بیستم را عصر صنعت گردشگری نام نهاد - پاپلی یزدی و سقایی. - 1386 به دلیل زیر ساخت های تکنولوژی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایجاد شده در قرن بیست و یکم، پدیده گردشگری یک واقعیت اجتناب ناپذیر در رفتار و عمل انسان برای ارضای روح کنجکاوی او خواهد بود. سفر به دیگر نقاط چه به صورت حقیقی و واقعی و چه به صورت مجازی - از طریق فیلم، ویدئو، سی دی، اینترنت و کتاب - با انگیزه های مختلفی جزء ملزومات زندگی قرن بیست و یکم و شکل دهنده جریانی است که مرزهای ملی و بین الملی را درنوردیده، رویکردی فراتر از دولت و ملت خواهد داشت. توجه به صنعت گردشگری بیانگر این واقعیت است که این امر به یک سلسله تاثیرات و تغییرات اقتصادی، اجتماعی، و حتی محیطی در هر کشوری می انجامد . - perace,1989 - در عصر پسا مدرن کره زمین از ژرفای اقیانوس گرفته تا جو، همه ویژگی های انسانی، فرهنگی، طبیعی و آثار هنری، فرهنگی، طبیعی و غیره، فضای گردشگری را تشکیل می دهد.
انسان، فرهنگ و طبیعت را به کالایی با ارزش قابل معامله تبدیل کرده، به طوری که نه تنها استفاده از این مواهب بلکه شنیدن، لمس کردن، چشیدن و بوییدن آنها نیز به ارز و پول و اشتغال تبدیل شده است. انسان حتی هوای پاک برای تنفس کردن را تبدیل به کالایی جهت جذب گردشگری کرده است. گردشگری را میتوان »صنعت سفید« نام نهاد، زیرا بر خلاف اغلب صنایع تولیدی، بدون آلوده سازی محیط زیست اضافی، زمینه سازی دوستی و تفاهم بین ملتها است و صلح و صفا را برای مردم به ارمغان می آورد. شناخت مؤلفه های فرهنگی و تحلیل چگونگی تأثیر آن ها به عنوان ابزار اصلی معماران و به طور مشخص طراحی و ساخت فضاهای شهری به منظور توسعه گردشگری شهری، هدف اصلی این پژوهش است. گردشگری به عنوان یکی از منابع درآمد و ایجاد اشتغال در سطح ملی می تواند رهیافتی برای توسعه اقتصادی در قلمرو ملی باشد. گردشگری بخصوص در زمانی که سود فعالیت های دیگر بخش های اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزین مناسبی برای آنها و راهبردی برای توسعه است. این مقاله، بر توسعه صنعت گردشگری تاکید دارد، در این دیدگاه توسعه گردشگری با استفاده از منابع موجود به گونه ای است که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی و ضوابط قانونی جامعه و انتظارات گردشگران، بتوان وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی، سلامت محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردم محلی را تامین کرد. این مقاله ضمن تحلیل وضعیت صنعت گردشگری در ایران به نقش کارکردهای آن و موانع و راهکارهای ایجاد صنعت گردشگری در ایران می پردازد.
روش تحقیق:
در این پژوهش نوع روش تحقیق براساس روش پژوهش شناختی انجام گرفته است و مبانی و اصول کلی پروسه کار با رویکرد توصیفی - تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای، با مطالعه کتب و منابع مرتبط با موضوع پژوهش و جمع آوری اطلاعات از کتب، سایت های اینترنتی معتبر، پایان نامه ها، مقالات علمی - پژوهشی معتبر، مجلات، سخنرانی ها، ... انجام گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات در سه مرحله به شیوه های: مشاهده عکس های مرتبط با موضوع، فیش برداری از کتب و مقالات مرتبط با موضوع، جمع آوری مطالب از سایت ها و پایگاه های معماری مرتبط با موضوع از طریق استفاده از شبکه های کامپیوتری، صورت گرفته است.
-1 مفاهیم و تعاریف گردشگری:
گردشگری معادل فارسی واژه Tourism در زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که به صورت مصطلح در زبان فارسی به صورت جهانگردی ترجمه شده است. ریشه این واژه از اصطلاح Tornus یونانی و لاتین گرفته شده که یکی از معانی آن گردش کردن و یا گشتن است و با پسوند ISM به صورت اسم مصدر توریسم یا گردشگری درآمده است - ارمغان، . - 1386 سازمان جهانی گردشگری، توریسم را اینگونه تعریف میکند: گردشگری یک صنعت خدماتی است که شامل تعدادی از ترکیبات مادی و غیر مادی می باشد. عناصر مادی شامل سیستم های حمل و نقل - هوایی، راه آهن، جاده ای و آبی - ، پذیرایی - مسکن، غذا، تورها - و خدمات مربوط به آن نظیر: خدمات بانکی، بیمه و خدمات بهداشتی و ایمنی می شود. عناصر غیر مادی شامل: استراحت، آرامش، فرهنگ، ماجراجویی و تجربیات جدید و متفاوت می باشد - صدر موسوی و دخیلی کهنسویی، . - 1386
-2 دیدگاه های موجود در زمینه گردشگری:
درزمینه گردشگری توریسم، رویکرد و تحلیل های فراوانی وجود دارد. چند دیدگاه غالب عبارتند از:
1؛1 دیدگاه حمایتی - مثبت - :
در این دیدگاه ، گردشگری و جهانگردی به مثابه یک صنعت مولد که یاری دهنده اقتصاد و توسعه کشورهاست. در نظر گرفته می شود در دورانی که اغلب کشورها مسائل اقتصادی دارای اهمیت است و گردشگری عاملی در جذب منابع خارجی و افزایش قدرت ارزی به شمار می آید، این دیدگاه طرفداران بسیاری دارد. در این نگرش، جنبه های اقتصادی گردشگری بسیار با اهمیت تلقی می شود. دیدگاه حمایتی به توسعه هرچه بیشتر تاسیسات و امکانات جلب جهانگرد و گردشگر اهمیت می دهد و از این جهت می کوشد مشکلات اقتصادی جامعه را به حداقل برساند. در این دیدگاه دولت نباید در امور اجرایی توسعه جهانگردی دخالت کند، بلکه نقش آن تصویب و اتخاذ سیاست ها و قوانین است که از توسعه گردشگری حمایت می کنند. این دیدگاه در دهه 60 میلادی در غرب طرفداران بسیاری داشت.
1؛2 دیدگاه گسست - منفی - :
در مقابل نظریه پردازانی که گردشگری را امری کاملا مثبت می دانند، عده ای بیشتر بر آثار منفی گردشگری تکیه می کنند. در دیدگاه گردشگری به فرهنگ زدایی، تنزل ارزش ها، کالایی شدن فرهنگ و افزایش میزان ناهنجاری ها وجرایم می انجامد. طرفداران این دیدگاه عقیده دارند که طرح ها و برنامه های گردشگری، همه داشته های فرهنگی جامعه را در خدمت پول و درآمد ارزی قرار می دهد و این درآمد به بهای گزافی به دست می آید. از این رو است که در قبال ایده ها و برنامه های توریسم و جهانگردی مقاومت و عکس العمل منفی نشان می دهد.
1؛3 دیدگاه نظارتی:
بر پایه این دیدگاه توسعه گردشگری اگر همراه با تظارت های دولت نباشد، با مبانی توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی، تاریخی، فرهنگی و انسانی کشورها مغایرت خواهد داشت. در برخی از کشورها، توسعه ناپایدار گردشگری به منظور مقاصد اقتصادی زودبازده منجر به تخریب منابع طبیعی، نزول ارزش های اضافی شده بود. این مشکلات ایجاب می کرد که دولت ها برای حفظ منابع دراز مدت کشورهایشان و پاسداری از منافع آنها برای نسل های آتی و جلوگیری از سقوط اخلاقیات در جامعه بر صنعت گردشگری نظارت کنند.
1×؛4 دیدگاه سازگاری:
این دیدگاه در دهه 80 مطرح شد. براساس این نظریه، دولت ها می کوشیدند تا با اتخاذ سیاست های مناسب گردشگری برای کشور خود، نوعی سازگاری و تطبیق میان مصالح جمعی و توسعه گردشگری اتخاذ کنند و به جای محدود ساختن گردشگری، توسعه آن را با مصالح و منافع کشور هماهنگ سازند. این دیدگاه بر توسعه پایداری گردشگری تاکید می ورزید - الوانی و پیروز بخت، . - 1385
