بخشی از مقاله
چکیده :
انسان ها در دوره های مختلف تاریخی با ساخت فضاهایی در شهر ، به دنبال برآورده کردن نیاز فطری خودشان، که ایجاد و برقراری ارتباط فرهنگی و اجتماعی با دیگران در سطح اجتماع بوده ،هستند - نظیر میدان نقش جهان اصفهان و یا فوروم های رومی - ، که با ایجاد چنین فضاهایی که هم از نظر اجتماعی فعال بوده و هم امکان ارتباط مستقیم و رودرو را فراهم می کرد و هویت اجتماعی را انعکاس میداد ،این نیاز درونی و فطری که گرایش به محیط های اجتماعی-فرهنگی و ارتباطات اجتماعی را داشت ، پاسخ دهند.اما باظهورعصر جدید صنعتی و بروز عناصر شهرجدید دردوران معاصر که این تغییر شکل، هویت انسانی جدیدی را بروز داده و از طرفی استفاده از یک الگوی ثابت در مناطق مختلف برای ساخت فضاهای شهری ، که منجر به تغییرات در مدل شهرسازی و فضاهای عمومی شهری شده که همان بحران هویت است و در این شرایط شاهد آشفتگی کالبدی شهرهای معاصر،کاهش وحدت و یکپارچگی هویت اجتماعی-فرهنگی ساکنانش باعث از بین رفتن روح فضاها ،سنت ها و کیفیت محیط می شود.
از طرفی دیگر هم با جایگزینی فضاهایی برای آمد و شد به از دست رفتن بسیاری از فضاهای شهری سنتی با عملکرد مهم اجتماعی - فرهنگی منجر شده است. با توجه به این مسائل در این تحقیق سعی بر آن شده است که با بررسی و مطالعات در خصوص عواملی که ارتباط مستقیم با هویت و چگونگی تاثیر هویت اجتماعی بر ایجاد و شکل دهی فضا شهری دارند به بررسی و تاثیر گذاری هویت اجتماعی بر تعاملات اجتماعی که در فضاهای عمومی شهر نمود و عینیت پیدا میکند پرداخته شود.که در این راستا به بررسی و تعریف هویت ، هویت شهری ، ارتباط هویت بومی با تعاملات اجتماعی درشهر ، هویت معماری ایرانی ، ویژگی محیط ساخته شده و قابلیت تعامل اجتماعی ، کاربرد طراحی برای تعامل اجتماعی پرداخته می گردد.
مقدمه :
شهر پدیده ای مصنوع است و این پدیده مصنوع و وابسته انسان و فعالیتش، ماهیت خود را از انسان و روابط اجتماعی او به دست می آورد. لذا باید شهر را ماهیتی وابسته به وجود جوهره ی پنهان دانست که همان هویت شهری نام دارد . هویت شهری داری ابعاد مختلفی از قبیل بعدکالبدی، محتوایی - عملکردی - ومعنایی - ذهنی - است ،درصورتی که این ابعاد همه موید ودلیل وجود یکدیگر باشند ،شهر را "با هویت" می نامیم. شناخت کافی از انسان و نحوه ارتباطش با سایرین و چگونگی آن میتواند در شکل دهی محیط برای برقراری بیشتر تعامل و ارتباط موثر باشد. لذا در این روند با بررسی انسان به عنوان یک موجود اجتماعی که دارای سطوح کمی و کیفی مختلفی از تعاملات اجتماعی است ، شناخت قرارگاه های رفتاری و مناسبت های اجتماعی و فعالیت های دارای ظرفیت بالقوه برای کنش های اجتماعی و روابط معنادار ، اهمیت پیدا می کند
مراکز خرید و ساختمان های تجاری از جمله ساختمان هایی هستند که در آن تعدادی فعالیت دست به دست هم داده و به منظور اقتصاد مشترک خویش یک قاعده منظم و کلی را پی ریزی می کنند .ازآنجایی که این مراکز معمولا با همکاری مشترک چند گروه به وجود می آیند به نوعی از ساختمان های مهم شهری است که نیازمند برنامه ریزی و طرح ریزی دقیق در طراحی و ساخت آن می باشد زیرا بدنه اصلی و هویت شهری را شکل می دهند.واحد های تجاری همواره قسمت های مهمی از بافت شهرهای قدیم ایران را تشکیل می دادند اما در حال حاضر با گسترش حساب نشده شهر ها و عدم توجه به هویت و تمدن بازارهای سنتی ما و عناصر تشکیل دهنده آن مانند راسته بازار ، دالان ، خانبار ، تیم و تیمچه و قیصرا و... و پراکندگی نا متوازن در امتداد خیابان ها مشکلات شهری از جمله عدم امنیت ، ترافیک زیاد ،افزایش نرخ کالاها و... را به همراه خواهد داشت.
در این پژوهش سعی بر آن بوده است که با گردآوری داده ها و اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای و استفاده از اسناد و منابع موجود ،به بررسی برنامه ها و طرح های توسعه مرتبط با اکوتوریسم پرداخته شود تا در جهت رفع مشکلات ذکر شده به همراه ایجاد کانونی فعال و پویا در شهر با توانایی برقراری ارتباط بین قومیت ها و جنسیت ها و رده های سنی مختلف در کنار هم ، در جهت تقویت بخشیدن به فضاهای باز و عمومی شهری و ایجاد تعاملات بیش تر اجتماعی و فعالیت های شهری اقداماتی صورت گرفته باشد.که در این راستا به بررسی و تعریف هویت ، هویت شهری ، ارتباط هویت بومی با تعاملات اجتماعی در شهر ، هویت معماری ایرانی ، ویژگی محیط ساخته شده و قابلیت تعاملاجتماعی ، کاربرد طراحی برای تعاملات اجتماعی، پرداخته می شود.
هدف از مطالعات ذکر شده بر پایی کانونی فعال خدماتی درشهر برای مخاطبین برای تمامی گروه های سنی ، ایجاد پیوند قومی بین عناصر شهری و توانایی برقراری ارتباط موثر با سایر نقاط شهری ، رونق دادن به فعالیت های شهری و جذب افراد مختلف ، تاکید به نقش هسته مرکزی فضای عمومی شهر به عنوان کانون ارتباطات و محل برگزاری نمایشگاه ها و همایش ها و رویداد های عمومی و ... بوده است که با تعریف و بررسی موضوعات مرتبط با هویت و تعاملات اجتماعی تاثیر گذار بر فضای شهری به دنبال پاسخگویی به سوالاتی مانند؛ برای هویت بخشیدن به فضاهای عمومی شهری امروز چه باید کرد.. ،چه راهکارهایی برای افزایش تعاملات اجتماعی فضاهای عمومی شهری می توان ارائه داد.، با ذکر نمونه موردی می پردازیم.
هویت :
منظور از هویت ، پاسخی که بر پرسش در خصوص کیستی یا چیستی موجودات داده می شود و معادل Identity در زبان انگلیسی می باشد. مرور بر معانی مذکور برای واژه هویت حاکی از جایگاه والا ، ارزشمند و معنوی این لغت در زبان اصلی آن - عربی و سپس فارسی - است. اولین معنای مذکور برای هویت " ذات باری تعالی" و معنای بعدی آن "هستی و وجود" هستند.
در واقع هویت آن حقیقت وجودی است که شخص یا شی از آن برخوردار است گفته می شود تنها پدیده ای که دغدغه هویت دارد ، انسان است. انسان همواره به دنبال ابزاری می گردد که خود را به واسطه ی آن تبیین کند . از سوی دیگر فرد با حضور و رشد یافتن در جمع علاوه بر آن که دارای هویت شخصی یعنی نام ، منزلت اجتماعی و روابط شخصی با دیگران می گردد ، بلکه با گرفتن عناصر مشترکی که فرهنگ خوانده می شود ، هویت جمعی می یابد . فرهنگ و محیط ، هویت ساز زندگی انسان می باشند به نحوی که هرکدام نقش اساسی در تشکیل هویت بر عهده دارند . از دیگر سو می توان دید که فصل مشترک هویت انسانی محیط و هویت فرهنگی انسان ، هویت محیط را تشکیل می دهد .
در یک تعبیر زیبا چنین آمده است : هویت گوهری است که من با آن منم و زنده ام .این گوهر را چه فرد و چه جامعه در یک بستر تاریخی به دست آورده اند
هویت شهری :
هویت شهری لاقل از سه بعد دیگر نیز قابل بررسی است : بعد تاریخی ، بعد جغرافیایی و بعد کارکردی . در بعد تاریخی پیشینه یک شهر همچون کارنامه ای است که به شکل مکتوب و یا به شکل شفاهی برای آن در نزد ساکنانش و در نزد دیگران ثبت شده است.از آن تصویری می سازد که مطلوب یا نامطلوب ،شهر را به گونه ای همراهی می کند و سیاستگذاران هر شهری باید بتواند به شکلی که مناسب تشخیص می دهند آن را حفظ و تقویت کرده و یا برعکس تضعیف نموده و تغییر دهند.
اصولا هویت یک پدیده ، امری انتزاعی و منفک از سایر موضوعات مرتبط با آن پدیده نیست مثلا هویت شهر با همه موضوعات مرتبط با شهر و با موضوعات عدیده ای از جمله : با اهل شهر ، باورها ، اعتقاداتشان ، شیوه ی زیست مردم ، نوع ارتباطشان با سایر جوامع ، آرمان ها و الگوی زندگیشان ، رفتار و فرهنگشان و با نوع تفکر و جهان بینیشان مرتبط و غیر قابل تفکیک است.
این طراحان ، سیاستمدارن و مدیران شهری هستند که بر پایه مبانی نظری طرح و برنامه تهیه شده خود خط مشی هویت منطقه و محل و کشور خود را تعیین می کنند.
هویت معماری ایرانی :
معماری سنتی ایران دارای هویت ویژه ای بوده ای است و هویت آن نیز نشانه هایی دارد که بحث تداوم آن از گذشته تا امروز بوده اند و شکل گیری آن نشانه ها براساس مفاهیمی بوده که اینک بسیاری از آن مفاهیم وجود دارند
