بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به تجربیاتی که دیگر کشورها در پرورش و رشد بنگاه های کوچک و متوسط اقتصادی داشتند ، مطمئنا در ایران نیز تقویت SMEs و برنامه ریزی درست و اجرای کامل آن می تواند گره گشای بسیاری از مشکلات اقتصادی جامعه از جمله ایجاد اشتغال و به تبع آن افزایش رفاه عمومی باشد. نظر به اینکه در این چند سال اخیر بیشتر مصارف بانک ها در قالب طرح های زود بازده به SMEs اختصاص یافته، هدف از اجرای تحقیق حاضر تبیین اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک ملی به بنگاه های کوچک و متوسط اقتصادی در مازندران بوده است. بدین منظور چهار متغیر ایجاد اشتغال، کارایی تسهیلات بانکی، توزیع عادلانه منابع و توسعه و رونق شهرک های صنعتی مورد بررسی قرار گرفته است.
به منظور انجام مطالعات میدانی برای متغیر اشتغال، تمامی شرکتها و بنگاه های کوچک و متوسطِ استان مازندران که از تسهیلات مالی بانک ملی در قالب طرح های زودبازده استفاده نموده و بر اساس آخرین آمار و اطلاعات موجود 1231 بنگاه بودهاند، در نظر گرفته شده اند. همچنین جهت تکمیل پرسشنامه مربوط به متغیر های کارایی تسهیلات بانکی، توزیع عادلانه منابع و توسعه شهرک های صنعتی از نظرات 70 نفر از مدیران ،کارشناسان،روسای شعب و دوایر معاملات درگیر با طرح های زودبازده به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های انجام شده نشان ازمؤثر نبودن تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاه های زودبازده در برآورده ساختن اهداف سیستم بانکی، توزیع عادلانه منابع بین مناطق و اقشار مختلف مردم، ایجاد طرحهای جدید اشتغالزا، ایجاد طرحهای نیمه تمام اشتغالزا و مؤثر بودن تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاه های زودبازده در توسعه و رونق شهرکهای صنعتی مازندران و ایجاد طرحهای توسعه ای اشتغالزا می باشد.
-1 مقدمه
شرکتهای کوچک و متوسط اقتصادی 1 - SMEs - دربرگیرنده کلیه بنگاه های کوچک و متوسط اعم از بنگاه های صنعتی ، خدماتی ، بازرگانی و کشاورزی است. این شرکت ها خود از لحاظ وسعت کاری، تعداد پرسنل ، سرمایه اولیه ، موجودی کالا و منابع مالی به بنگاه های خیلی کوچک ، کوچک و متوسط تقسیم بندی می شوند. امروزه نقش موثر این شرکت ها در کشورهای صنعتی و کشورهای درحال توسعه رو به افزایش بوده و این کشورها به منظور تضمین رقابت در بازار آزاد و جلوگیری از انحصار شرکت های بزرگ ، همیشه راهبردها و سیاست های ویژه ای را برای ارتقای صنایع کوچک و متوسط و تسهیل ورود شرکت های کارآفرین در عرصه اقتصادی اتخاذ نموده اند
البته اهمیت SMEs فقط در ایجاد رقابت و جلوگیری از انحصار خلاصه نمی شود چرا که در اشتغال زایی، توزیع عادلانه منابع در جامعه ، ایجاد شهرک های صنعتی زنده و پویا ، تربیت نیروی انسانی و متخصص برای دیگر واحدها و بنگاههای بزرگ، توسعه و رونق در بازار کار و تولید ، کاهش واردات ، افزایش صادرات و ... نیز می توانند نقش موثری داشته باشند
از سوی دیگر بانک ها نیز در همه زمینه های زندگی اقتصادی نفوذ کرده و با توجه به اینکه بخش مهمی از عرضه پول به شکل سپرده های جاری می باشد، لذا بانکها نقش قابل توجهی در اقتصاد داشته و موجبات توسعه تجارت و پیشرفت اجتماعی را فراهم می سازند
نظر به اینکه در این چند سال اخیر عمده سیاست های اعطای تسهیلات بانکی توسط کارگروه اشتغال و سرمایه گذاری استان ها تعیین می شود و بیشتر مصارف بانک ها نیز در قالب طرح های زود بازده به SMEs اختصاص یافته، اهمیت تبیین اثربخشی اعطای اینگونه تسهیلات بیش از پیش نمایان می شود. بر این اساس هدف از اجرای تحقیق حاضر، تبیین اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک ملی به طرح های زودبازده استان مازندران با تکیه بر چهار مورد از اهداف طرح یعنی ایجاد اشتغال، کارایی تسهیلات بانکی، توزیع عادلانه منابع و توسعه و رونق شهرک های صنعتی می باشد.
-2 پیشینه و فرضیات
تعاریف متعددی در مورد بنگاه های زودبازده وجود دارد. در هر کشوری این تعریف متفاوت است .برای مثال در کشورهای توسعه یافته مانند اتحادیه اروپا بنگاه های کوچک و متوسط، بنگاه هایی هستند که نیروی کار به کار گرفته شده در آن ها کمتر از 500 نفر باشد - Eyre and Smallman ,1998 - یا در مالزی این بنگاه ها به صورت شرکت های با گردش مالی سالانه 25 میلیون دلار یا کارمندان تمام وقت آن کمتر از150 نفر باشد تعریف می شوند
ماده دو قانون تعریف بنگاه های کوچک در ایران نیز، تمامی واحدهای تولیدی - کالا و خدمات - که میزان اشتغال آن ها کمتر از 50 نفر باشد، بنگاه کوچک نامیده است.
بنگاههای کوچک و متوسط یکی از اجزای حیاتی رشد در اقتصاد جهانی بوده و اهمیت آنها در رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بخوبی شناخته شده است. اینگونه بنگاهها به طور میانگین بیش از نیمی از نیروی انسانی شاغل در اقتصاد را به کار گماردهاند و نیمی از کل مشاغل جدید را فراهم می آورند. علاوه بر این 46 درصد تولید ناخالص ملی و 55 درصد محصولات نوآورانه و جدید نیز توسط بنگاههای کوچک و متوسط ایجاد میشود. در کشور ما بنگاههای کوچک و متوسط بیش از 80% از جامعه تجاری را تشکیل میدهند
با توجه به آزادسازی تجارت در سطح جهان و جهانی شدن اقتصاد، بهبود کارایی و بهرهوری بنگاههای کوچک و متوسط و سازگاری و انعطاف پذیری آنها در زمینه های محصول، بازار، فناوری، مدیریت و سازمان امری مهم و حیاتی است
با فرصتهای بالقوهای که جهانی شدن برای دسترسی به بازارهای جهانی بهوجود می آورد، بنگاههای کوچک و متوسط بهطور فزایندهای برای قرار گرفتن در موقعیتی که بتوانند از این فرصتها مزیت کسب کنند، تحریک میشوند، اما به دلیل محدودیتهای زیادی که دارند خود را از بهرهمندی از این امکانات ناتوان مییابند
بنگاههای کوچک و متوسط با مشکلات و محدودیتهای زیادی روبهرو هستند که بهوسیله اندازه، طبیعت راهاندازی، ثبات، محیط رقابتی، دسترسی به فناوری و خدمات، و عوامل مرتبط به آنها تحمیل میشوند.
نگاهی به نظام اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و توسعه یافته ی جهان نشان می دهد که ایجاد و حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط یکی از اولویت های اساسی در برنامه های توسعه فعالیت های اقتصادی این کشورها است. این بنگاه های اقتصادی علی رغم آنکه به سرمایه گذاری کمتری نیاز دارند، بازدهی بیشتری داشته و در ایجاد اشتغال، ایجاد بستر مناسب برای نوآوری و اختراعات و افزایش صادرات این کشورها، نقش مهمی دارند.
این واحدها در بسیاری از کشورهای در حال توسعه ضمن دستیابی به اهداف اصلی توسعه، نقش تعیینکنندهای در گسترش و تنوع تولیدات صنعتی دارند و در اهتمام به یک سری اهداف بنیادین همچون ایجاد اشتغال، ریشهکن کردن فقر، بهبود توزیع درآمد و برآوردن نیازهای اساسی کشورهای در حال توسعه، دارای نقش موثری هستند. در بسیاری از کشورها این صنایع، تامین کنندگان اصلی اشتغال جدید، مهد تحول و نوآوری و پیشرو در ابداع فناوری های جدید بوده اند
از سوی دیگر این صنایع به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود می تواند از جاذبه های فراوانی برای بخش خصوصی برخوردار باشد که این امر بسته به شرایط داخلی اقتصادی کشورها قوانین و سیاستهای حمایتی در کشورهای مختلف به عنوان الگویی موفق برای توانمند سازی علمی و صنعتی معرفی شده است
معمولا بخش عمده سیاستهای حمایتی دولتها متوجه بنگاههای بزرگ است. موسسات مالی اعم از موسسات داخلی و خارجی تمایلی به تامین نیازهای سرمایه ای بنگاههای کوچک و متوسط از خود نشان نمی دهند . دلیل عمده این بی توجهی پایین بودن سطح درآمد این بنگاهها بنا به دلایلی همچون پایین بودن میزان فعالیت آنها ، پایین بودن استاندارد تولید، دسترسی نداشتن آنها به بازارهای بین المللی و مواردی از این قبیل است
بنگاه های کوچک و متوسط در اقتصاد دارای مزیت های مهمی است که از جمله آن ها می توان به کارایی اقتصادی، تمرکززدایی، استفاده بهینه از نیروی کار و افزایش ظرفیت ایجاد اشتغال برای نیروی فعال کار را نام برد. یکی از راهکارهای تقویت این بنگاه ها، اعطای تسهیلات مالی است. نقش این بنگاه ها را در توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه را نمی توان نادیده گرفت.
با بررسی و شناسایی اثرات تسهیلات مالی اعطایی به بنگا ههای کوچک زود بازده بر اشتغال می توان سیاست های صحیحی در این مورد اتخاذ نمود و رفتار بنگاه های اقتصادی کوچک را با جهتگیری های کلان اقتصادی همراه کرد .توسعه صنایع کوچک و متوسط، رمز توسعه اقتصادی دهه آینده است.
بررسی ها نشان داده است که صنایع کوچک و متوسط از طریق چهارکانالِ کارآفرینی، نوآوری و تغییر فناوری، پویایی صنعت و در نهایت ایجاد فرصت های شغلی و افزایش درآمد بر اقتصاد جهانی تاثیرگذارند .به علاوه شدت یافتن رقابت جهانی، افزایش نا اطمینانی و تقاضای فزاینده برای محصولات متنوع باعث شده است که اقبال به این صنایع بیشتر شود
با توجه به مطالب بیان شده ، در تحقیق حاضر فرضیات ذیل مورد بررسی و آزمون قرار خواهد گرفت:
فرضیات تحقیق
فرضیه اصلی
· تسهیلات اعطایی بانک ملی به بنگاههای کوچک و متوسط - SMEs - استان مازندران در تحقق اهداف طرح موثر بوده است.
فرضیه های فرعی
· تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاههای کوچک و متوسط در برآورده ساختن اهداف سیستم بانکی موثر بوده است.
· تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاههای کوچک و متوسط در توزیع عادلانه منابع بین مناطق و همچنین اقشار مختلف مردم موثر بوده است.
· تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاههای کوچک و متوسط در در توسعه و رونق شهرکهای صنعتی موثر بوده است.
· تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاههای کوچک و متوسط در در ایجاد طرحهای جدید اشتغالزا موثر بوده است.
· تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاههای کوچک و متوسط در ایجاد طرحهای نیمه تمام اشتغالزا موثر بوده است.
· تسهیلات اعطایی بانک های عامل به بنگاههای کوچک و متوسط در ایجاد طرحهای توسعه ای اشتغالزا موثر بوده است.
-4 روش شناسی و ابزار پژوهش
-1-4 نمونه
در تحقیق حاضر به منظور انجام مطالعات میدانی برای متغیر اشتغال، تمامی شرکتها و بنگاه های کوچک و متوسطِ استان مازندران که از تسهیلات مالی بانک ملی در قالب طرح های زودبازده استفاده نموده اند.
